Đại biểu đề nghị luật hóa rõ nguyên tắc 'có đi có lại' tại dự luật Tương trợ tư pháp về dân sự

Chiều 25-6, thảo luận tại hội trường về dự án Luật Tương trợ tư pháp về dân sự, các đại biểu đã đề xuất sửa đổi, bổ sung một số quy định nhằm bảo đảm hiệu quả hợp tác quốc tế và bảo vệ quyền lợi công dân, doanh nghiệp Việt Nam.

Cần làm rõ cơ chế áp dụng pháp luật nước ngoài

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (Bà Rịa-Vũng Tàu) cho rằng trong quá trình giải quyết yêu cầu tương trợ tư pháp, một số quốc gia đề nghị Việt Nam áp dụng pháp luật của họ. Tuy nhiên, do thiếu cơ chế thẩm tra và tiêu chí đánh giá rõ ràng, cơ quan trong nước lúng túng khi xử lý, dẫn đến việc từ chối không có căn cứ hoặc kéo dài thời gian giải quyết.

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (Bà Rịa-Vũng Tàu).

Ông Hùng đề nghị ban soạn thảo sửa đổi khoản 2 Điều 5 theo hướng quy định cụ thể tiêu chí đánh giá. Các tiêu chí này cần đảm bảo không trái với nguyên tắc tương trợ tư pháp và không trái với trật tự công của Việt Nam, một nguyên tắc phổ biến trong tư pháp quốc tế. Đồng thời, cần có hướng dẫn chi tiết về danh mục quốc gia, lĩnh vực pháp luật và phương thức đánh giá để thống nhất cách hiểu, tránh mỗi địa phương áp dụng một kiểu.

Đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp)

Đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) cũng cho rằng việc cho phép áp dụng pháp luật nước ngoài trong quá trình thực hiện tương trợ tư pháp là cần thiết, đặc biệt trong những trường hợp Việt Nam không có quy định pháp lý tương ứng.

Tuy nhiên, ông Hòa lưu ý rằng việc áp dụng pháp luật nước ngoài cần phải bảo đảm các nguyên tắc như: tôn trọng chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, không can thiệp vào công việc nội bộ, bình đẳng, cùng có lợi và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của cả công dân Việt Nam lẫn công dân nước ngoài.

Đại biểu Nguyễn Minh Tâm (Quảng Bình)

Góp ý thêm về nguyên tắc tương trợ, đại biểu Nguyễn Minh Tâm (Quảng Bình) đồng tình với việc ban hành luật nhưng cho rằng cần luật hóa rõ nguyên tắc “có đi có lại” tại Điều 6.

Theo bà Tâm, tờ trình hiện tại chưa quy định cứng nguyên tắc này nhằm tạo sự linh hoạt, chỉ bổ sung quy định tại điểm a khoản 2 Điều 25 cho phép từ chối tương trợ tư pháp nếu nước yêu cầu không hợp tác với Việt Nam trong các vụ việc tương tự.

Tuy nhiên, bà Tâm cho rằng nếu luật hóa nguyên tắc “có đi có lại” thì sẽ giúp các cơ quan có căn cứ áp dụng rõ ràng, đồng thời góp phần bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người dân và doanh nghiệp Việt Nam trong các hoạt động hợp tác tư pháp dân sự quốc tế.

Luật quy định linh hoạt, đảm bảo lợi ích quốc gia

Thay mặt cơ quan chủ trì soạn thảo, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh đã tiếp thu và làm rõ một số nội dung đại biểu Quốc hội nêu trong các phiên thảo luận.

Về nguyên tắc “có đi có lại”, ông Ninh cho biết dự thảo không quy định cứng nguyên tắc này trong Điều 6 để tạo tính linh hoạt. Tuy nhiên, tại điểm a khoản 2 Điều 25 đã có cơ chế cho phép Việt Nam từ chối tương trợ nếu có căn cứ cho thấy nước ngoài không hợp tác với Việt Nam trong trường hợp tương tự.

“Đây là một cách thể hiện nguyên tắc “có đi có lại” trên thực tế, đồng thời vẫn bảo đảm tối đa lợi ích của người dân và doanh nghiệp Việt Nam” - Bộ trưởng Tư pháp nhấn mạnh.

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh.

Đối với quy định về áp dụng pháp luật nước ngoài tại Điều 5, Bộ trưởng Ninh nhấn mạnh việc cho phép áp dụng trong tương trợ tư pháp là một thông lệ quốc tế. Tuy nhiên, dự thảo đã giới hạn rõ ràng: chỉ áp dụng khi không trái với nguyên tắc tương trợ tư pháp tại Điều 6, đảm bảo tôn trọng chủ quyền, không can thiệp nội bộ và đảm bảo sự bình đẳng, cùng có lợi giữa các bên.

“Phạm vi áp dụng pháp luật nước ngoài trong dự thảo Luật cũng hẹp hơn so với Bộ luật Dân sự hoặc Bộ luật Tố tụng dân sự, nhằm đảm bảo cân đối giữa hợp tác quốc tế và bảo vệ chủ quyền, lợi ích quốc gia” - Bộ trưởng nói.

Dự án Luật Tương trợ tư pháp về dân sự tiếp tục được hoàn thiện để Quốc hội cho ý kiến và xem xét thông qua tại kỳ họp thứ 10 diễn ra vào tháng 10-2025.

NHÓM PHÓNG VIÊN