Đặc sản Điện Biên không phải ai cũng dám thử, khách sành ăn khen ngậy, thơm

Sâu chít là loại ấu trùng sống ký sinh trong thân cây chít (hoặc cây le, cây đót), được tìm thấy chủ yếu ở các tỉnh Trung du và miền núi phía Bắc, trong đó phổ biến hơn cả là ở Điện Biên.

Nhiều năm nay, sâu chít được người địa phương khai thác làm thực phẩm và dược liệu. Chúng cũng được bà con truyền tai nhau là có giá trị dinh dưỡng cao, giúp tăng cường sức khỏe và bồi bổ cơ thể nên dần được xem như sản vật “trời ban”, hút khách miền xuôi tìm mua.

Sâu chít khá giống tằm nhưng nhỏ và dài hơn, thân mềm, màu ngả vàng hoặc trắng ngần, không có lông tơ, phần miệng và răng bé bằng đầu tăm, màu hơi đen. Ảnh: Băng Tâm

Anh Nguyễn Giáp - một thợ rừng ở xã Mường Luân, tỉnh Điện Biên cho biết, mùa thu hoạch sâu chít rơi vào khoảng thời gian cuối thu đầu đông, chừng từ tháng 11 đến tháng 12 hằng năm, hoặc tháng 1 đến tháng 2 âm lịch.

Đây được xem là thời điểm sâu chít đạt kích thước to, béo mũm và có chất lượng tốt nhất, cho năng suất cao.

Theo anh Giáp, vì sâu chít được ưa chuộng mà việc thu hoạch lại khó khăn nên giá thành khá cao, đắt hơn cả hải sản. Trong đó, sâu chít còn nguyên trong thân cây, chưa chẻ có giá khoảng 70.000 – 90.000 đồng/bó trăm khúc. Còn sâu chít đã được tách, chẻ từ thân cây có giá từ 900.000 đồng đến hơn 1 triệu đồng mỗi cân.

Riêng sâu chít sấy có giá cao gấp 3, 4 lần sâu chít tươi, khoảng vài triệu/kg (tùy nơi, tùy thời điểm).

Sâu chít mỗi năm chỉ có một mùa, giá cao. Ảnh: Thợ rừng

Người thợ rừng này cho hay, việc kiếm sâu chít không đơn giản, cần chút may mắn. Ngày nào chủ định đi, họ phải dậy từ sáng sớm, băng rừng, lội suối mấy tiếng đồng hồ mới tìm được những khu rừng có cây chít cao.

Nếu trúng đợt rừng chít nhiều sâu, người ta có thể thu được vài cân dễ dàng nhưng cũng có những ngày đi từ sáng đến chiều chỉ kiếm được vài lạng, không bõ công sức.

“Không phải cây chít nào cũng được khai thác mà người ta sẽ quan sát, xem cây nào có sâu. Cách nhận biết những cây chít có sâu là thân cây còi cọc, có đoạn phình to và không ra hoa.

Khi đó, người ta sẽ thu hoạch đọt cây chít mang về nhà, tách đôi phần thân ra để lấy những con sâu nằm bên trong”, anh Giáp nói.

Quá trình lấy sâu chít khỏi đọt cây cần khéo léo để chúng không bị dập, vỡ, đảm bảo chất lượng vẹn nguyên. Ảnh: Thợ rừng

Sâu chít có thể sử dụng ở dạng tươi hoặc phơi, sấy khô. Ảnh: Thợ rừng

Theo kinh nghiệm của anh, đọt cây chít thu hái về phải tách lấy sâu ngay trong vòng 1-2 ngày. Nếu để lâu, sâu chết sẽ làm giảm chất lượng và khi bán không còn được giá.

Sau khi lấy ra khỏi đọt cây, sâu chít sẽ được thả ngay vào chậu đựng rượu pha loãng. Anh cho biết, cách làm này giúp sâu chít không bị biến chất, nhả hết chất bẩn và giữ được chất lượng tươi ngon.

Ở Điện Biên, sâu chít thường được đem ngâm rượu hoặc chế biến thành các món ăn như rang lá chanh, tẩm bột chiên, nấu cháo, rán trứng…

Trong đó, rượu sâu chít còn được công nhận là đặc sản địa phương, từng lọt Top 100 đặc sản quà tặng Việt Nam 2020-2021 do Tổ chức Kỷ lục Việt Nam (Vietkings) và Tổ chức Top Việt Nam (VietTop) bình chọn.

Rượu sâu chít được công nhận là đặc sản Điện Biên. Ảnh: Thợ rừng

Chị Phạm Chi (Hà Nội) từng thưởng thức món ăn từ sâu chít vài lần ở Điện Biên nhận xét, loại ấu trùng này ban đầu nhìn sợ nhưng nếm thử lại thấy ngon.

Theo cảm nhận của chị, sâu chít ăn mềm mọng, béo ngậy và ngon hơn một số loại ấu trùng chị từng thử như nhộng ong, tằm.

Vì ấn tượng trước hương vị này mà vài năm nay, gần đến mùa sâu chít, chị Chi lại đặt người quen gửi xuống Thủ đô cho vài cân sâu tươi, vừa ăn, vừa đem biếu.

Sâu chít được đóng gói cẩn thận, vận chuyển tới các tỉnh thành miền xuôi, đáp ứng nhu cầu thưởng thức đa dạng của thực khách. Ảnh: Phạm Thanh Loan

Ngoài ngâm rượu cho chồng, chị còn chế biến thành 2 món yêu thích cho cả nhà đổi bữa là sâu chít rang giòn và sâu chít rán trứng.

“Lúc đầu nhiều người còn e ngại, nhưng khi ăn quen sẽ thấy sâu chít béo ngậy, hương vị rất riêng. Dù được đánh giá là ngon và bổ, món này cũng không nên ăn quá thường xuyên hoặc ăn quá nhiều trong một bữa để tránh dị ứng hay những vấn đề sức khỏe khác”, chị chia sẻ.

Thảo Trinh