Đặc sắc lễ cúng giọt nước của người Ba Na

Trong tâm thức của người Ba Na, nước là cội nguồn của sự sống, là món quà thiêng mà Yang Ia (Thần Nước) ban tặng cho con người và muôn loài. Vì vậy, lễ cúng giọt nước (tiếng Ba Na gọi là "Pơ Thi Ia" hoặc "Tơ Nơm Đak") được coi là nghi lễ quan trọng bậc nhất trong năm, thể hiện lòng biết ơn và cầu mong mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi, dân làng khỏe mạnh, sung túc.

Đặc sắc lễ cúng giọt nước của người Ba Na.

Một số hình ảnh đồng bào người Ba Na tái hiện "Lễ cúng giọt nước" tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam.

Người Ba Na (Bahnar) là một trong những dân tộc bản địa sinh sống lâu đời ở các tỉnh Gia Lai, Kon Tum, Bình Định, thuộc nhóm ngữ hệ Môn–Khmer. Họ có đời sống gắn bó mật thiết với núi rừng, nương rẫy và nguồn nước.

Lễ thường được tổ chức hai lần trong năm. Đầu mùa mưa (tháng 3–4 âm lịch): để cầu cho mưa về, nước đầy suối, mùa trồng trọt mới thuận lợi. Cuối năm (tháng 10–11 âm lịch): tạ ơn thần linh sau vụ mùa bội thu.

Địa điểm diễn ra lễ là “giọt nước” – nơi lấy nước sinh hoạt chung của buôn làng. Người Ba Na không đào giếng mà chỉ dùng nước từ mạch ngầm trong rừng chảy ra. Giọt nước được xem là trái tim của buôn, nơi mọi người gặp gỡ và sinh hoạt hàng ngày.

Già làng là người chủ lễ, có uy tín và hiểu biết phong tục, sẽ chọn ngày lành, thông báo với dân làng và phân công chuẩn bị.

Già làng mặc lễ phục thổ cẩm, tay cầm ống khấn bằng tre, hướng về giọt nước đọc lời cầu nguyện: "Xin Yang Ia cho nước luôn dồi dào, cho dân làng khỏe mạnh, lúa tốt, mùa bội thu, không hạn hán, không bệnh tật…”

Khi nghi lễ hoàn tất, tiếng cồng chiêng vang lên, vòng xoang xoay tròn quanh cây nêu, quanh giọt nước.

Mọi người cùng nhau múa hát, đánh chiêng, thưởng thức rượu cần, thịt nướng. Đây là dịp để kết nối cộng đồng, hàn gắn tình làng nghĩa xóm và truyền dạy cho thế hệ trẻ niềm tự hào về văn hóa dân tộc.

Chiếc mặt nạ gỗ thô mộc, phủ sợi rừng tượng trưng cho thần linh bảo hộ nguồn nước – linh vật không thể thiếu trong lễ cúng giọt nước.

Lễ cúng giọt nước là một biểu tượng văn hóa độc đáo, thể hiện tính gắn kết cộng đồng của đồng bào Ba Na cùng với ước vọng đón chờ một mùa vụ mới thuận lợi, bội thu.

Tuấn Anh