Đà Nẵng giải bài toán rác thải nhựa thế nào?

Tại bãi tập kết rác trên địa bàn phường Ngũ Hành Sơn, tất cả các loại rác đều được gộp chung rồi vận chuyển lên Bãi rác Khánh Sơn chôn lấp.

Ly nhựa, ống hút, hộp cơm, chai nhựa, túi ni lông… từ lâu đã trở thành vật dụng quen thuộc trong nhịp sống hiện đại vì tính tiện lợi. Nhưng cũng chính sự tiện lợi này đang để lại phía sau một “di sản” khó phân hủy, gây áp lực ngày càng lớn lên môi trường. Nếu không kịp thời có những giải pháp mạnh mẽ và đồng bộ, rác thải nhựa có thể trở thành “khủng hoảng âm thầm”, để lại hậu quả nặng nề đối với hệ sinh thái và sức khỏe cộng đồng. Trong vòng xoáy và áp lực từ rác thải nhựa, Đà Nẵng đã, đang làm gì để giải bài toán này?

Phân loại rác tại nguồn chưa như mong đợi

Theo Quỹ Quốc tế bảo vệ thiên nhiên (WWF), mỗi năm có hơn 90 triệu tấn rác thải nhựa được thải ra môi trường. Ở Việt Nam, dù tỷ lệ tái chế đang dần cải thiện nhưng vẫn còn khoảng 80.000 tấn rác thải nhựa bị thải ra đại dương, xếp thứ 3 khu vực ASEAN. Đây là con số cho thấy mức độ nghiêm trọng, đặt ra yêu cầu cấp bách trong việc thay đổi hành vi và thói quen sử dụng nhựa dùng một lần.

Tại Đà Nẵng, thành phố biển vốn được biết đến với cảnh quan xanh - sạch - đẹp, vấn đề rác thải nhựa cũng đang trở thành thách thức lớn trong chiến lược phát triển bền vững. Mỗi ngày, thành phố phát sinh hàng trăm tấn rác thải sinh hoạt, trong đó rác thải nhựa chiếm tỷ lệ không nhỏ trong khi hệ thống thu gom, vận chuyển và xử lý rác thải nhựa chưa theo kịp tốc độ phát sinh.Từ năm 2018-2019, Đà Nẵng triển khai phân loại rác tại nguồn. Con số được các sở, ngành công bố cho thấy nỗ lực đáng ghi nhận với 96,63% tổ dân phố tham gia phân loại, 93,45% hộ gia đình phân loại và 91,83% cơ sở kinh doanh, cơ quan thực hiện. Tuy nhiên, để đạt hiệu quả bền vững, các chuyên gia cho rằng cần triển khai đồng bộ các nhóm giải pháp, gồm tăng cường truyền thông-thay đổi hành vi.

Các loại bao ni lông chất đống bên kênh thuộc Trạm xử lý nước thải trên địa bàn phường Ngũ Hành Sơn.

Khó khăn lớn nhất và đầu tiên đến từ chính ý thức của người dân và du khách. Thói quen sử dụng túi ni lông, hộp nhựa dùng một lần vẫn phổ biến trong các hoạt động thường ngày, từ mua sắm, sinh hoạt gia đình đến các sự kiện văn hóa, thể thao, du lịch. Lượng khách du lịch lớn, đặc biệt trong mùa cao điểm càng làm tăng đáng kể lượng rác thải nhựa tại các bãi biển và khu công cộng.Cuộc chiến với rác thải nhựa vẫn còn rất nhiều thách thức, đòi hỏi sự chung tay của chính quyền, doanh nghiệp và cộng đồng dân cư. Việc phân loại rác tại nguồn còn mang tính hình thức ở nhiều nơi, trong khi thói quen tiêu dùng thân thiện môi trường vẫn chưa được hình thành vững chắc.

Để tìm hiểu thực tế, chúng tôi tổ chức cuộc khảo sát ý kiến của người dân về vấn đề phân loại rác thải ngay tại hộ gia đình thì nhiều người tỏ ra khá lúng túng. Theo chị Đỗ Kim Hoa (trú đường Lê Văn Hiến, phường Ngũ Hành Sơn), thói quen của gia đình là gom tất cả các loại rác thải sinh hoạt thành một bao rồi đem ra thùng rác để xe của Công ty Môi trường đô thị chở đi chứ không phân loại rác thải nhựa hay các loại rác thải khác. “Mình cũng nghe tuyên truyền về phân loại rác nhưng thực tế là nếu có phân loại tại nhà thì khi bỏ ra thùng rác, xe của công ty môi trường cũng đổ cả vào thùng ô tô rồi chở đi. Vậy thì phân loại tại nhà chẳng có ý nghĩa gì”- chị Hoa chia sẻ.

Thói quen sử dụng túi ni lông của tiểu thương cũng như người dân, du khách tại các chợ tạo áp lực lớn lên môi trường.

Chung suy nghĩ, anh Trần Bá Huân (trú đường Bùi Tá Hán, phường Ngũ Hành Sơn) cho biết từ trước đến nay gia đình không phân loại rác thải, tất cả gộp chung rồi mang ra thùng rác công cộng. “Từ trước đến nay, tất cả các loại rác thải sinh hoạt của gia đình trong một ngày đều được bỏ chung vào một túi, không phân loại. Thi thoảng có nhiều chai, lo nhựa thì mình bỏ riêng một túi đưa ra để cạnh thùng rác cho những người nhặt ve chai tiện lấy thôi”- anh Huân cho biết.

Cũng theo khảo sát của chúng tôi tại nhiều khu dân cư, rất nhiều hộ gia đình cho biết đã từng thực hiện phân loại rác sinh hoạt tại nhà theo vận động, tuyên truyền của các hội, đoàn thể nhưng hiện đã bỏ hoặc thỉnh thoảng vì thực tế còn bất cập. Theo người dân, nhiều lúc, nhiều nơi thực hiện chương trình kiểu “đầu voi đuôi chuột”, “đánh trống bỏ dùi”, ra quân, vận động rầm rộ một thời gian rồi nhạt dần… Thêm vào đó, dù rác đã được hộ gia đình phân loại nhưng xe của công ty môi trường khi thu gom thì lại gộp chung, rất bất cập. Ghi nhận thực tế của PV, tại nhiều điểm đặt thùng rác công cộng cho đến những điểm trung chuyển rác nằm ở các khu dân cư, tất cả các loại rác thải sinh hoạt đều được đổ chung, không thấy phân loại. Từ đây, rác được đổ vào thùng xe chở lên bãi chôn lấp rác thải tại Bãi rác Khánh Sơn. Đáng nói hơn, tại nhiều tuyến đường ở các khu dân cư, những gầm cầu, bờ sông, bờ vịnh... hình ảnh túi ni lông, vỏ chai nước vô tư vứt bỏ gây cảnh nhếch nhác, mất mỹ quan đô thị.

Gánh nặng túi ni lông

Khảo sát tại các chợ trên địa bàn thành phố, các quầy bán túi ni lông thì lượng tiêu thụ mỗi ngày là rất lớn bởi hầu hết các tiểu thương đều sử dụng vì sự tiện lợi, gọn nhẹ. Ông Võ Minh, chủ quầy hàng tại chợ Bắc Mỹ An (phường Ngũ Hành Sơn) cho biết, mỗi ngày ông bán ít cũng từ 5-7kg, nhiều thì trên 10kg túi ni lông các loại. “Mỗi tiểu thương mua 1-2kg túi ni lông mỗi ngày thì cứ nhân lên là biết số lượng tiêu thụ bao nhiêu. Tác hại của túi ni lông thì rõ ràng ai cũng biết nhưng để nói không với nó lại không dễ. Có cầu thì có cung. Mình là hộ kinh doanh, khách có nhu cầu thì mình bán. Không mua chỗ này thì họ mua chỗ khác nên đâu cũng vào đó thôi” - ông Minh chia sẻ.

Còn tại Chợ Đống Đa, Chợ Cồn, Chợ Hàn và nhiều chợ truyền thống khác, lượng tiêu thụ các loại túi ni lông cũng không hề nhỏ bởi đây là những chợ lớn, nhộn nhịp của TP Đà Nẵng. Chủ một quầy hàng tại chợ Đống Đa cho biết mỗi ngày chị bán ra không dưới 10kg túi ni lông các loại, chưa kể các mặt hàng chén, đĩa, ly nhựa. “Thay thế túi ni lông là cần thiết nhưng với thực tế tồn tại hiện nay, câu khẩu hiệu Nói không với túi ni lông rất khó thành hiện thực. Thói quen người tiêu dùng là quan trọng. Phải thay đổi được thói quen ấy thì mới hy vọng giảm thiểu loại rác thải này” - tiểu thương này thừa nhận.

Thực tế đập vào mắt chúng ta mỗi ngày là hầu như ai đi chợ cũng chỉ tay không, chuyện “xách làn đi chợ” trở nên hiếm gặp bởi tất cả từ thịt cá, rau củ... đã được người bán hàng cho vào túi ni lông. Đơn giản, gọn nhẹ, không mất công giặt giũ, phơi phóng là sự lựa chọn của nhiều tiểu thương, người dân, nhưng hệ lụy nó để lại cho môi trường thì không thể đo đếm được bởi nó phải mất từ 10 đến 100 năm để phân hủy.Theo báo cáo đã được công bố của Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP), tại Việt Nam, bình quân mỗi hộ gia đình sử dụng khoảng 1kg túi ni lông/tháng. Điều đó cho thấy, rõ ràng rác thải nhựa đang gây áp lực rất lớn lên môi trường Đà Nẵng và là bài toán cần lời giải căn cơ.

Xuân Tiến (Còn nữa)