Đa dạng sản phẩm từ gạo địa phương

Người dân được tập huấn kỹ thuật trồng và chăm sóc lúa, giúp nâng cao năng suất và chất lượng.

Tỉnh Thái Nguyên sở hữu nhiều loại gạo đặc sản nổi tiếng, như: Nếp cái hoa vàng, Japonica, nếp nương, Khẩu nua lếch Ngân Sơn, Bao thai Chợ Đồn… Việc trồng các giống lúa theo vùng đã giúp nâng cao năng suất và chất lượng nông sản.

Trong đó, gạo nếp Khẩu nua lếch Ngân Sơn là sản phẩm quý của đồng bào dân tộc Tày tại các xã Ngân Sơn, Thượng Quan, Bằng Vân. Hạt gạo tròn, mập, trắng sáng với lớp màu nâu nhạt ở đỉnh, khi nấu có độ dẻo cao, vị đậm và mùi thơm đặc trưng. Loại gạo này thường được sử dụng để đồ xôi hoặc làm bánh chưng, bánh gio.

Anh Trần Trung Nghĩa, Giám đốc Hợp tác xã (HTX) nước sạch vệ sinh môi trường Ngân Sơn, xã Ngân Sơn, cho biết: Chúng tôi đang liên kết với các hộ dân trồng lúa Khẩu nua lếch để đảm bảo đầu ra ổn định. Sản phẩm này được Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) cấp Giấy chứng nhận đăng ký bảo hộ nhãn hiệu tập thể vào năm 2015 và đến nay đã phát triển thành sản phẩm OCOP đạt tiêu chuẩn 3 sao.

Sản phẩm gạo đặc sản Ngân Sơn nổi tiếng với hương thơm và độ dẻo, thích hợp chế biến bánh.

Trước đây, hạt gạo chủ yếu được sử dụng dưới dạng cơm ăn hằng ngày. Ngày nay, từ nguồn nguyên liệu này, các HTX, doanh nghiệp và hộ sản xuất đã phát triển nhiều sản phẩm đặc trưng và hấp dẫn như: Bánh gạo, bỏng gạo, bánh chưng, bánh gio, bún khô, miến gạo, phở khô, quẩy, bánh giò, cơm cuộn, rượu gạo, bột gạo hữu cơ, thậm chí mỹ phẩm chiết xuất từ cám gạo. Các sản phẩm này vừa giữ được hương vị truyền thống, vừa đáp ứng tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm và phù hợp với thị hiếu tiêu dùng hiện đại.

Trong kho tàng ẩm thực truyền thống của đồng bào Tày ở phía Bắc của tỉnh, bánh gio (hay còn gọi là bánh tro) làm từ gạo nếp từ lâu đã là món ăn không thể thiếu trong dịp lễ, Tết. Chiếc bánh thường được gói để cúng tổ tiên hoặc làm quà sum họp gia đình.

Nhờ bàn tay khéo léo và sự sáng tạo của người dân, bánh gio đã vượt ra khỏi khuôn khổ phong tục, trở thành sản phẩm thương mại, vừa mang giá trị kinh tế vừa góp phần quảng bá văn hóa ẩm thực địa phương.

Chị Lộc Thị Chanh, Giám đốc HTX bánh gio Bắc Kạn (phường Bắc Kạn), chia sẻ: Chúng tôi từng chỉ gói bánh gio vào dịp mùng 5 tháng 5 hoặc ngày Tết để ăn trong gia đình và biếu họ hàng. Hiện nhu cầu thị trường cho phép chúng tôi gói bánh quanh năm, mỗi ngày sản xuất hàng nghìn chiếc cung cấp ra thị trường. HTX còn có một cơ sở tại TP. Hồ Chí Minh nhằm phục vụ khách hàng khu vực phía Nam.

Theo thống kê, toàn tỉnh gieo cấy gần 90.000ha lúa mỗi năm, trong đó hơn 4.000ha thuộc diện lúa đặc sản. Để nâng cao năng suất và chất lượng, các địa phương tăng cường áp dụng kỹ thuật canh tác tiên tiến, hình thành các vùng sản xuất lúa chất lượng và đặc sản như: Nếp Vải, nếp Cái hoa vàng (xã Hợp Thành, Phú Lương, Phú Bình), lúa Khẩu nua lếch (xã Thượng Quan) và lúa nếp tài (xã Thượng Minh).

Áp dụng cơ giới hóa giúp bà con giảm sức lao động trong canh tác lúa.

Nhờ đó, nhiều hộ dân đã nâng cao thu nhập từ trồng lúa. Bà Dương Thị Sâm, Trưởng xóm Bình Định, xã Kha Sơn, cho biết: Khi áp dụng giống mới, canh tác theo hướng tập trung và liên kết tiêu thụ, nhiều hộ trong xóm đã có nguồn thu ổn định, một số gia đình đạt hơn 100 triệu đồng mỗi vụ. Hiện tại, nhiều thương lái đến tận ruộng thu mua thóc, bà con vừa thu hoạch đã có tiền ngay.

Việc đa dạng hóa và phát triển các sản phẩm chế biến từ hạt gạo như quẩy, bánh, bún, phở khô… giúp tiêu thụ thóc lúa trên địa bàn thuận lợi hơn. Nhiều hộ dân mạnh dạn đầu tư máy móc, tận dụng nguyên liệu tại chỗ để tạo ra sản phẩm mới, nâng cao giá trị hạt lúa.

Nhờ hướng đi này, gạo Thái Nguyên đã có mặt ở chợ, siêu thị và nhà hàng trong và ngoài tỉnh, giúp bà con nông dân yên tâm sản xuất, tăng thu nhập và cải thiện đời sống. Đồng thời, sự đa dạng về sản phẩm từ gạo còn góp phần giữ gìn và lan tỏa ẩm thực truyền thống, gắn hạt lúa với nhịp sống hiện đại, đưa nghề trồng lúa trở thành sinh kế bền vững ở nông thôn.

Tại nhiều vùng nông thôn của tỉnh Thái Nguyên, các mô hình chế biến gạo theo chuỗi liên kết đã hình thành, tạo ra sản phẩm có thương hiệu rõ ràng, bao bì đẹp và truy xuất nguồn gốc minh bạch. Nhiều sản phẩm chế biến sâu từ gạo trở thành đặc sản du lịch, góp phần quảng bá hình ảnh địa phương và nâng cao thu nhập cho người dân.

Hải Yến