Cựu Đại sứ Mỹ: Ukraine cần tính đến 'Kế hoạch B' trong bảo đảm an ninh

Trong cuộc phỏng vấn với tờ Kyiv Post ngày 26/8, cựu Đại sứ Mỹ tại Ukraine Steven Pifer cho rằng cam kết ngày càng tăng của châu Âu về các bảo đảm an ninh có thể trở thành con đường đáng tin cậy nhất để Ukraine hướng tới hòa bình, trong bối cảnh niềm tin vào cam kết từ Washington ngày càng mong manh.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cùng một số nhà lãnh đạo châu Âu. Ảnh: Văn phòng Tổng thống Ukraine

Theo ông Pifer, hàng loạt cuộc gặp ngoại giao cấp cao trong 2 tuần qua, bao gồm hai hội nghị thượng đỉnh, hầu như không giúp Ukraine cảm thấy yên tâm hơn về an ninh lâu dài. Nhà ngoại giao kỳ cựu cho rằng sự khác biệt giữa những gì Tổng thống Mỹ Donald Trump sẵn sàng đưa ra và những gì Ukraine thực sự cần đã trở nên rõ rệt.

Ông đánh giá nỗ lực ngoại giao gần đây là “sự pha trộn giữa thất bại và những thành công hạn chế”, nhấn mạnh rằng vẫn thiếu một kế hoạch rõ ràng cho an ninh lâu dài của Ukraine.

Ukraine vẫn còn “cửa” vào NATO?

Ông Pifer, từng giữ chức Đại sứ Mỹ tại Ukraine giai đoạn 1998-2000, chỉ trích chuyến đi của Tổng thống Trump tới Alaska để gặp Tổng thống Nga Vladimir Putin.

“Ông Trump nói sẽ tìm kiếm lệnh ngừng bắn hoặc áp đặt trừng phạt khắc nghiệt với Nga. Nhưng đã không có trừng phạt nào được đưa ra, và rồi họ nói về một ‘thỏa thuận ngầm’”, ông Pifer nói.

“Thỏa thuận ngầm” này được cho là đặt điều kiện Ukraine phải nhượng lại vùng Donetsk – đồng nghĩa với việc mất đi tuyến phòng thủ đã ngăn chặn đà tiến công của Nga ở Donbas suốt 3 năm qua. “Tôi cho rằng đó là một hướng đi sai lầm”, ông Pifer nêu quan điểm.

Ngược lại, hội nghị thượng đỉnh tại Nhà Trắng ngày 18/8 giữa ông Trump, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và các lãnh đạo châu Âu được ông Pifer đánh giá tích cực hơn.

Thay vì nhắc lại “thỏa thuận Alaska”, nội dung tập trung vào các bảo đảm an ninh thực tế cho Ukraine – điều ông Pifer coi là bước đi quan trọng.

Theo ông, gói bảo đảm này có thể gồm 3 phần. Thứ nhất là duy trì nguồn cung vũ khí từ phương Tây, giúp Ukraine xây dựng quân đội hiện đại đủ sức răn đe, khiến bất kỳ cuộc tấn công nào của Nga đều phải trả giá đắt về nhân lực, trang bị và tài chính.

Thứ hai, “Liên minh thiện chí” do Anh và Pháp đề xuất, triển khai lực lượng gìn giữ hòa bình tại Ukraine sau khi đạt được thỏa thuận. Tuy nhiên, tính khả thi của ý tưởng này phụ thuộc vào sự tham gia của Mỹ, đặc biệt là năng lực tình báo, giám sát và cam kết chính trị sẵn sàng can thiệp nếu lực lượng này bị tấn công.

Thứ ba là triển vọng gia nhập NATO. Ông Pifer thừa nhận Tổng thống Trump đã bác bỏ khả năng này, song khẳng định NATO vẫn duy trì quan điểm “Ukraine đang ở trên con đường không thể đảo ngược để trở thành thành viên của tổ chức”.

“Ông Trump có thể ngăn cản lúc này, nhưng ông không thể thay đổi chính sách đồng thuận của NATO. Một số nước vẫn kiên định với ý tưởng Ukraine sẽ trở thành thành viên của liên minh. Điều đó có thể không khả thi ngay bây giờ, nhưng cánh cửa đó vẫn mở”, ông Pifer nhấn mạnh.

Châu Âu sẽ trở thành trụ cột chính

Theo cựu Đại sứ, đòn bẩy quan trọng nhất không phải là các biện pháp trừng phạt kinh tế mà là bảo đảm để Ukraine đủ khả năng tiến hành cuộc chiến lâu dài. Ông tỏ ra hoài nghi trước những đe dọa của ông Trump về một “cuộc chiến kinh tế”, khi Washington nhiều lần đặt ra thời hạn nhưng không áp đặt trừng phạt mới đối với Nga.

Ông Pifer cho rằng sức ép hiệu quả hơn sẽ là tịch thu 300 tỷ USD tài sản ngân hàng trung ương Nga đang bị đóng băng, dùng để mua vũ khí cho Ukraine trong nhiều năm tới.

Theo ông Pifer Ukraine cũng cần phải chuẩn bị “Kế hoạch B” trong vấn đề bảo đảm an ninh.

“Ông Zelensky đang phải làm việc với một nhà lãnh đạo khó đoán tại Nhà Trắng,” Pifer nói, nhấn mạnh rằng Ukraine không chỉ cần duy trì quan hệ với Mỹ mà còn phải tính đến kịch bản dựa nhiều hơn vào châu Âu.

“Người châu Âu đã khiến tôi bất ngờ và ấn tượng. Tôi ước gì ông Trump hiểu rằng những gì diễn ra ở Ukraine sẽ tác động trực tiếp đến an ninh của Mỹ, nhưng ông ấy dường như không nhận ra điều đó”, cựu Đại sứ bình luận.

Theo ông, với “những thay đổi bất ngờ” trong chính sách của ông Trump suốt 7 tháng qua, Ukraine cần chuẩn bị cho viễn cảnh châu Âu chứ không phải Mỹ sẽ trở thành đối tác an ninh chủ chốt trong tương lai.

Thực tế, Tổng thống Trump cũng đã tuyên bố Mỹ sẽ không đóng vai trò chủ chốt trong việc bảo đảm an ninh cho Ukraine mà sẽ chỉ hỗ trợ và châu Âu cần phải đi đầu trong vấn đề này.

“Châu Âu sẽ trao cho Ukraine những bảo đảm an ninh quan trọng – và họ cần làm vậy, vì họ ở ngay đó”, ông Trump nhấn mạnh với báo giới tại Phòng Bầu dục hôm 25/8.

Hoàng Phạm/VOV.VN (biên dịch) Kyiv Post, RT