'Cuộc đấu sách lược' giữa Trump, Zelensky và Putin: Hòa đàm hay hỏa lực sẽ thắng thế ở Ukraine?

Một phái đoàn cấp cao của Ukraine đã bắt đầu chuyến thăm kéo dài nhiều ngày tới Washington để thảo luận về các thỏa thuận mua vũ khí của Mỹ được thiết kế để tấn công sâu vào bên trong nước Nga. Ảnh: NYTimes.

Suốt nhiều tháng qua, Kiev đã kiên trì tham gia các cuộc hòa đàm với Moscow dù bản thân họ không tin rằng chúng sẽ mang lại kết quả thực sự. Tuy nhiên, nhằm chiều theo mong muốn của Tổng thống Donald Trump về một giải pháp ngoại giao, Ukraine vẫn cử các nhà ngoại giao của mình tham gia hết vòng họp này đến vòng khác cùng giới chức Mỹ và Nga, dù kết quả thu về gần như không đáng kể.

Giờ đây, khi ông Trump ngày càng tỏ ra thất vọng trước việc Moscow từ chối thỏa hiệp, Kiev nhận thấy cơ hội để thúc đẩy điều họ mong muốn bấy lâu: giảm đối thoại, tăng hỏa lực. Ukraine muốn có thêm vũ khí để tấn công Nga và các lệnh trừng phạt mạnh hơn, nhằm buộc Moscow phải nghiêm túc ngồi vào bàn đàm phán kết thúc chiến tranh.

Hôm 14/10, một phái đoàn cấp cao của Ukraine đã bắt đầu chuyến thăm nhiều ngày tới Washington để thảo luận các hợp đồng mua vũ khí Mỹ – trong đó có loại có thể tấn công sâu vào lãnh thổ Nga và bảo vệ Ukraine khỏi các đòn không kích. Tổng thống Volodymyr Zelensky dự kiến sẽ tiếp nối chuyến công du này bằng chuyến thăm Nhà Trắng vào thứ Sáu tuần này, có thể để chốt các thỏa thuận. Ông đang nỗ lực vận động để có được tên lửa hành trình Tomahawk do Mỹ sản xuất – vũ khí sẽ giúp Kiev tăng đáng kể năng lực tấn công tầm xa.

Trên chuyên cơ Không Lực Một hôm Chủ nhật tuần trước, ông Trump ám chỉ có thể dùng “quân bài Tomahawk” để gây áp lực với Tổng thống Nga Vladimir Putin: “Tôi có thể nói, ‘Nếu cuộc chiến tranh này không được giải quyết, tôi sẽ gửi Tomahawk cho họ’”.

Giới chuyên gia nghi ngờ rằng Tomahawk có thể xoay chuyển cục diện. Những tên lửa này thường được phóng từ tàu chiến hoặc tàu ngầm – điều mà Ukraine không có, do nước này không sở hữu hải quân – trong khi Mỹ cũng chỉ có số lượng hạn chế bệ phóng trên mặt đất. Ông Putin thì nói ông không tin Washington sẽ cung cấp Tomahawk cho Ukraine, đồng thời cảnh báo hậu quả nếu Mỹ làm vậy.

Một tên lửa Tomahawk được phóng từ tàu tuần dương USS Cape St. George, năm 2003. Ảnh: Reuters.

Dẫu vậy, việc chính quyền Trump sẵn sàng thảo luận về khả năng cung cấp và sử dụng loại vũ khí mà chính quyền Biden từng kiên quyết từ chối được giới phân tích coi là dấu hiệu cho thấy sự thay đổi trong cách tiếp cận của Washington với cuộc chiến.

“Trong một thời gian dài, nỗ lực ngoại giao và đàm phán hòa bình là chủ đề số một trong dư luận, và mỗi khi Ukraine cố gắng thay đổi câu chuyện đó, họ đều không nhận được sự thấu hiểu từ các đối tác, đặc biệt là Washington”, ông Sergiy Solodkyy, Giám đốc Trung tâm New Europe tại Kiev, nhận định. “Giờ đây, dường như họ đã chung quan điểm”.

Kiev tin rằng việc tấn công các mục tiêu kinh tế như cơ sở dầu mỏ, cùng các mục tiêu quân sự như nhà máy vũ khí trên lãnh thổ Nga, sẽ khiến Moscow phải trả giá đắt hơn cho cuộc chiến, từ đó buộc họ hướng đến một thỏa thuận thực chất. Ông Trump cũng tán đồng hướng đi đó, kêu gọi Ukraine “chơi tấn công” thay vì chỉ phòng thủ.

Hai nhà lãnh đạo Trump và Zelensky đã có các cuộc điện đàm liên tiếp cuối tuần qua mà ông Zelensky mô tả là “rất hiệu quả” trong việc thúc đẩy các thỏa thuận vũ khí mới. Trong hôm đầu tuần, khi được hỏi liệu ông có gặp ông Zelensky vào thứ Sáu không, ông Trump trả lời: “Tôi nghĩ là có, đúng vậy”.

Ông Zelensky cho biết phái đoàn Ukraine tại Washington sẽ đàm phán mua các hệ thống phòng không và nhiều loại tên lửa khác, ngoài Tomahawk. Trước đó, ông nói Ukraine đã chuẩn bị danh sách vũ khí trị giá khoảng 90 tỷ USD muốn mua từ Mỹ bằng nguồn quỹ châu Âu.

Phái đoàn cũng dự kiến bàn về thỏa thuận bán máy bay không người lái do Ukraine sản xuất cho Mỹ và khởi động sản xuất chung loại thiết bị này.

Việc Kiev tập trung ký kết các “hợp đồng lớn” với Washington cho thấy họ đã học được kiểu giao đàm phán “thương vụ” của ông Trump. Trong khi chính quyền Biden chi hàng chục tỷ USD để viện trợ cho Ukraine, thì chính quyền Trump lại tập trung vào các cơ hội đầu tư và bán hàng có lợi. Ông Zelensky thậm chí dùng chính từ ngữ mang màu sắc Trump, gọi các hợp đồng mua phòng không và tên lửa là “siêu thương vụ”.

Tổng thống Volodymyr Zelensky đang đặt cược rằng các cuộc tấn công sâu vào lãnh thổ Nga có thể làm tăng chi phí chiến tranh của Moscow và cuối cùng sẽ buộc Moscow phải tìm kiếm một giải pháp. Ông Trump đã lên tiếng ủng hộ cách tiếp cận này. Ảnh: NYTimes.

Dẫn đầu phái đoàn Ukraine là Thủ tướng Yulia Svyrydenko – người từng có kinh nghiệm thương lượng với chính quyền Trump, khi mùa xuân năm nay bà ký thỏa thuận lớn giúp Mỹ được quyền tiếp cận ưu tiên với các khoáng sản quý của Ukraine.

Theo các nhà phân tích, việc Washington chuyển hướng từ hòa đàm truyền thống sang phương án cứng rắn mà Kiev ưa chuộng phần lớn là hệ quả từ việc Moscow từ chối đàm phán và tiếp tục leo thang tấn công. Ông Trump – người từng hết lời ca ngợi ông Putin – đã đổi giọng vào mùa hè này, nói rằng nhà lãnh đạo Nga “ban ngày nói ngọt, tối về thì ném bom tất cả mọi người”.

Sự thay đổi này cũng phản ánh nỗ lực của Kiev nhằm chứng minh với ông Trump rằng họ mới là đối tác đáng tin cậy nhất trên bàn đàm phán. Trong những tháng qua, khi ông Trump theo đuổi con đường hòa bình, Kiev đã tuân thủ mọi điều kiện ông đặt ra, kể cả lệnh ngừng bắn mà trước đây họ từng phản đối vì lo ngại Moscow lợi dụng để tái tập hợp lực lượng. Ukraine cũng đồng ý với đề xuất của ông Trump về cuộc họp tay ba giữa ông Zelensky, ông Trump và ông Putin.

Kiev cũng muốn thách thức niềm tin của ông Trump rằng Nga – vốn chiếm ưu thế quân sự – chắc chắn sẽ thắng cuộc chiến. Moscow đã tận dụng hình ảnh “chiến thắng tất yếu” này để thúc đẩy ý tưởng rằng Kiev nên chấp nhận thỏa thuận hòa bình, dù phải nhượng đất. Có thời điểm, ông Trump từng tỏ ý ủng hộ việc Ukraine cắt nhượng lãnh thổ để đổi lấy hòa bình.

Các cuộc không kích đã tấn công thành phố Sloviansk ở miền Đông Ukraine hồi đầu tháng 10. Ảnh: NYTimes.

Dù chưa rõ nỗ lực của ông Zelensky có thực sự thay đổi quan điểm của ông Trump hay không, nhưng tháng trước, ông Trump bất ngờ đăng trên mạng xã hội rằng Ukraine – với sự hỗ trợ của châu Âu – “đang ở vị thế có thể chiến đấu và giành lại toàn bộ lãnh thổ ban đầu”.

Mặc dù giới chức Ukraine từ lâu thừa nhận rằng nước này khó có thể tái chiếm toàn bộ lãnh thổ bằng vũ lực, tuyên bố đó vẫn tiếp thêm sức mạnh cho chiến dịch vận động xin thêm vũ khí. Kiev tin rằng, bỏ qua mọi lời hứa về “bảo đảm an ninh” của phương Tây, chỉ có một sức mạnh quân sự vượt trội mới buộc Nga ngừng xâm lược và ngăn chặn những cuộc tấn công trong tương lai.

“Không có gì gọi là bảo đảm an ninh ngoài bạn bè và vũ khí”, ông Zelensky nói tại Đại hội đồng Liên Hợp Quốc tháng trước, một ngày sau khi ông Trump đổi giọng. “Nếu một quốc gia muốn hòa bình, họ vẫn phải đầu tư vào vũ khí. Nghe có vẻ bệnh hoạn, nhưng đó là sự thật. Không phải luật pháp quốc tế, không phải hợp tác – mà là vũ khí quyết định ai được sống sót”.

Theo New York Times

Huyền Chi