Cuộc chiến phí cảng Mỹ – Trung có thể gây rối loạn thương mại hàng hải toàn cầu?

Các tàu container của hãng Cosco (Trung Quốc) neo đậu tại một bến container thuộc cảng Long Beach ở bang California, Mỹ. Ảnh: Business Wire

Hôm 14-10, Trung Quốc bắt đầu thu phí cảng mới đối với các tàu do doanh nghiệp, tổ chức hoặc cá nhân Mỹ sở hữu hoặc vận hành.

Các tàu do Mỹ đóng và treo cờ Mỹ, các doanh nghiệp Mỹ trực tiếp hoặc gián tiếp nắm giữ 25% cổ phần trong các tàu do doanh nghiệp bên ngoài Mỹ sở hữu hoặc vận hành cũng bị áp phí cảng mới.

Mức phí mới là 400 nhân dân tệ (56 đô la Mỹ)/ tấn dung tích thuần (thể tích chứa hàng của tàu) kể từ ngày 14-10.

Mức phí này sẽ tăng tăng dần qua mỗi năm và cuối cùng sẽ lên đế mức 1.120 nhân dân tệ (157 đô la)/tấn dung tích thuần kể từ ngày 17-4-2027.

Các tàu cập cảng nhiều lần trong cùng một chuyến sẽ chỉ tính phí tại cảng đầu tiên, không tính thêm phí tại các cảng tiếp theo. Mỗi tàu sẽ chỉ phải chịu phí cảng của Trung Quốc tối đa 5 lần một năm.

Động thái này của Trung Quốc nhằm đáp trả mức phí cảng mới mà Mỹ áp vào các tàu liên quan đến Trung Quốc, dự kiến cũng có hiệu lực trong ngày 14-10, theo giờ Mỹ.

Phí cảng mới của của Mỹ đối với hầu hết các tàu liên quan Trung Quốc được chia thành hai nhóm. Nhóm phí đầu tiên áp vào các tàu do doanh nghiệp Trung Quốc sở hữu hoặc vận hành và nhóm phí thứ hai áp vào các tàu do Trung Quốc đóng.

Các chủ tàu và hãng vận tải biển thuộc nhóm phí tàu tiên phải trả 50 đô la/tấn dung tích thuần của của một tàu cập cảng ở Mỹ. Tất cả các chủ tàu hoặc hãng vận tải biển có thể bị tính phí tối đa 5 lần trong một năm. Đến năm 2028, mức phí này sẽ được nâng lên tối đa 140 đô la/tấn dung tích thuần của tàu.

Tổng công ty đóng tàu Nhà nước Trung Quốc (CSSC) và các hãng vận tải biển của Trung Quốc như OOCL và Cosco thuộc nhóm phí này. Một tàu của Cosco với công suất 13.000 container 20 feet (TEU) có tổng dung tích thuần ước tính là 65.000 tấn.

“Điều này có nghĩa là đơn vị vận hành tàu này sẽ phải trả mức phí 3,25 triệu đô la cho mỗi chuyến đi đến Mỹ. Nhân con số đó với 5 lần mỗi năm, tổng chi phí hàng năm sẽ là 16,25 triệu đô la”, Brian Maloney, đối tác của hãng luật Seward & Kissel nói.

Đến năm 2028, đơn vị vận hành con tàu đó sẽ phải trả 9,1 triệu đô la cho mỗi lượt đến Mỹ, với tổng chi phí hàng năm lên tới khoảng 45,5 triệu đô la.

Nhóm phí thứ hai áp dụng cho các hãng vận tải biển không liên quan Trung Quốc nhưng vận hành các tàu do Trung Quốc đóng. Các chủ tàu và hãng vận tải biển thuộc nhóm này sẽ phải trả 18 đô la Mỹ/tấn dung tích thuần của tàu hoặc 120 đô la Mỹ/container (tùy theo mức nào cao hơn). Mức phí này sẽ tăng dần trong ba năm tới và đến năm 2028 sẽ lên mức33 đô la /tấn dung tích ròng hoặc 250 đô la/container.

Maloney cho biết, một tàu container lớn thông thường chở 15.000 TEU,. Nếu tàu này do Trung Quốc đóng, đơn vị vận hành sẽ phải trả phí khoảng 2 triệu đô la cho mỗi chuyến đi đến Mỹ kể từ ngày 14-10.

Phí cảng mới của Mỹ nhằm vào Trung Quốc được đưa ra sau cuộc điều tra của Cơ quan Đại diện thương mại Mỹ (USTR) về hoạt động đóng tàu và hàng hải của Trung Quốc được khởi xướng vào tháng 3-2024. Hồi tháng 1-2025, USTR kết luận, sự thống trị của Trung Quốc trong ngành hàng hải, đóng tàu và hậu cần làm suy yếu khả năng cạnh tranh hoặc hạn chế thương mại của Mỹ.

Trung Quốc dẫn đầu thế giới về đóng tàu, tiếp theo là Hàn Quốc và Nhật Bản. Ba quốc gia này cùng nhau sản xuất 90% đội tàu của thế giới.

Trong những tháng qua, ngành vận tải biển đã chạy đua tìm các giải pháp thay thế nhằm giảm bớt tác động từ mức phí cảng quá cao của USTR. Giờ đây, ngành này đối mặt thêm thách thức từ đòn áp phí cảng trả đũa Mỹ của Trung Quốc.

Cuộc chiến phí cảng giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới sẽ đe dọa hoạt động vận chuyển hàng hóa toàn cầu bằng đường biển.

Nhà phân tích Omar Nokta của ngân hàng Jefferies lưu ý, phí cảng mới của Trung Quốc và Mỹ sẽ ảnh hưởng đến 13% tàu chở dầu thô và 11% tàu container trong đội tàu toàn cầu.

“Các mức phí cảng cao đe dọa gây gián đoạn đáng kể dòng chảy hàng hóa toàn cầu”, báo cáo của Jefferies nhận định.

“Kiểu áp phí cảng ăn miếng trả miếng này khiến hai nền kinh tế lớn nhất thế giới bị mắc kẹt vào vòng xoáy thuế hàng hải. Điều này có nguy cơ làm biến dạng dòng chảy vận chuyển hàng hóa toàn cầu”, công ty môi giới vận tải biển Xclusiv Shipbrokers cảnh báo trong một báo cáo nghiên cứu.

Hãng môi giới Arrow Shipbroking Group lưu ý, nếu không có hướng dẫn rõ ràng, chính sách phí cảng mới sẽ làm ách tắc dòng chảy hàng hóa do các cơ quan quản lý cảng cần thời gian để xác minh xác minh thông tin về chủ sở hữu và vận hành tàu.

Một số chủ tàu đang gấp rút xem xét lại các rủi ro vận hành trong khi tạm dừng nhận các đơn đặt chỗ vận chuyển hàng. Họ cho biết, thông báo áp phí cảng của Bắc Kinh quá gấp gáp, khiến họ có rất ít thời gian để điều chỉnh.

"Chúng tôi hiện đang đánh giá tác động tiềm tàng của mức phí mới đối với các dịch vụ của chúng tôi tại các cảng ở Trung Quốc. Chúng tôi sẽ cập nhật cho khách hàng ngay khi có thêm thông tin”, hãng vận tải biển Maersk (Đan Mạch) cho biết trong một tuyên bố.

Theo Reuters, Blooomberg, CNBC

Chánh Tài