Cuộc chiến bản quyền số: AI và Blockchain chống 216 tỷ lượt truy cập lậu

Theo báo cáo từ Muso, công ty chuyên cung cấp dữ liệu về vi phạm bản quyền trực tuyến, năm 2024 ghi nhận hơn 216 tỷ lượt truy cập vào các trang web vi phạm bản quyền trên toàn cầu. Mặc dù con số này vẫn ở mức cao, nhưng đã giảm khoảng 5,7% so với năm 2023. Sự sụt giảm này phản ánh tác động tích cực từ sự phát triển của các nền tảng phân phối nội dung hợp pháp và nỗ lực ngày càng quyết liệt của các quốc gia.

Công nghệ - Vũ khí then chốt trong cuộc chiến bản quyền

Công nghệ đang đóng vai trò trung tâm trong việc phát hiện và ngăn chặn vi phạm bản quyền trên quy mô lớn. Các giải pháp hàng đầu hiện nay bao gồm:

Trí tuệ nhân tạo (AI): Các nền tảng lớn như Youtube, Facebook và Instagram đang sử dụng hệ thống AI với thuật toán học sâu để phân tích, so sánh video, âm thanh và hình ảnh với kho dữ liệu gốc. Công nghệ này có khả năng nhận diện các phiên bản bị chỉnh sửa tinh vi như cắt ghép, thay đổi tốc độ hay tần số âm thanh.
Chuỗi khối (Blockchain): Khi một tác phẩm số được tạo ra, công nghệ Blockchain sẽ mã hóa nó thành một chuỗi ký tự độc nhất. Các thông tin về tác giả và ngày tạo được ghi lại, tạo thành một bằng chứng sở hữu bất biến, giúp theo dõi nguồn gốc và lịch sử sử dụng tác phẩm một cách minh bạch.
Đánh dấu và vân tay số (Digital Watermarking & Fingerprinting): Một mã hóa bí mật được gắn vào video, hình ảnh hoặc âm thanh mà không ảnh hưởng đến chất lượng. Khi nội dung bị sao chép, dấu hiệu này vẫn tồn tại và giúp truy vết nguồn gốc rò rỉ.
Quản lý quyền kỹ thuật số (DRM): Nội dung gốc được mã hóa bằng thuật toán mạnh, yêu cầu một "chìa khóa" để giải mã. Điều này cho phép chủ sở hữu kiểm soát việc phân phối, giới hạn số lần sao chép và yêu cầu xác thực người dùng.

Cuộc chiến chống vi phạm bản quyền toàn cầu - Ảnh 1.

Khung pháp lý toàn cầu và những quốc gia tiên phong

Theo Chỉ số bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ năm 2024, Mỹ là quốc gia xếp hạng đầu tiên trên thế giới. Nền tảng pháp lý của Mỹ được xây dựng từ rất sớm với việc ban hành Đạo luật Bản quyền thiên niên kỷ kỹ thuật số (DMCA) vào năm 1998.

Một trong những quy định quan trọng nhất của DMCA là Mục 512, yêu cầu các nền tảng trực tuyến phải thiết lập quy trình 5 bước "thông báo và gỡ bỏ" đối với nội dung vi phạm. Việc tuân thủ quy trình này giúp các nền tảng tránh được trách nhiệm pháp lý liên đới trong các vụ kiện bản quyền. Cùng với Mỹ, các quốc gia có nền công nghiệp bản quyền phát triển khác như Hàn Quốc, Nhật Bản và các nước Châu Âu cũng đang dẫn đầu trong việc thực thi bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ.

Singapore: Hình mẫu thực thi nghiêm minh tại Đông Nam Á

Tại khu vực Đông Nam Á, Singapore nổi lên như một quốc gia dẫn đầu nhờ hệ thống pháp lý hiện đại, cơ chế thực thi nghiêm minh và việc ứng dụng công nghệ hiệu quả để chặn nội dung vi phạm.

Gần đây, Singapore đã xử lý nhiều vụ việc vi phạm lớn. Điển hình là vào tháng 5/2025, một cá nhân đã bị phạt 6 tháng tù và công ty của người này bị phạt 181.000 USD vì bán các thiết bị truyền dẫn lậu nội dung của Disney và Giải bóng đá Ngoại hạng Anh.

Hệ thống chống vi phạm của Singapore là sự kết hợp đồng bộ giữa nhiều bên: lực lượng cảnh sát chuyên ngành thực hiện đột kích và thu giữ thiết bị; chủ sở hữu bản quyền tích cực cung cấp bằng chứng; và cơ quan nhà nước thúc đẩy hợp tác với các sàn thương mại điện tử để ngăn chặn buôn bán thiết bị lậu. Cách tiếp cận này phát đi một thông điệp rõ ràng rằng mọi hành vi xâm phạm bản quyền đều sẽ bị xử lý nghiêm khắc.

Cuộc chiến chống vi phạm bản quyền toàn cầu - Ảnh 2.

Thách thức mới từ trí tuệ nhân tạo và hướng đi tương lai

Sự bùng nổ của AI đang tạo ra những thách thức mới, đặc biệt là trong việc xác định quyền tác giả. Trước thực trạng này, các quốc gia đang nỗ lực hoàn thiện quy định pháp luật để cân bằng giữa việc bảo vệ quyền tác giả và thúc đẩy sự sáng tạo.

Tại Châu Âu, Liên minh các nhà xuất bản Pháp đã đệ đơn kiện Meta với cáo buộc sử dụng trái phép tác phẩm văn học để huấn luyện mô hình AI. Trong khi đó, Đan Mạch cũng đang chuẩn bị thông qua dự luật mới nhằm bảo vệ các nhà sáng tạo trước các vi phạm từ công nghệ AI.

Cuộc chiến chống vi phạm bản quyền là một nỗ lực lâu dài, đòi hỏi sự kết hợp giữa công nghệ tiên tiến, luật pháp hiện đại, hợp tác quốc tế và nâng cao nhận thức của người dùng. Song song đó, việc thúc đẩy các dịch vụ cung cấp nội dung hợp pháp với mức phí phù hợp và trải nghiệm tiện lợi được xem là giải pháp bền vững để khuyến khích người dùng từ bỏ các nguồn nội dung lậu.

CTVX