Cuộc cạnh tranh của trái cây Việt

Trái cây bày bán tại siêu thị. Ảnh: Ngân Hà.

Giá quả cherry rẻ chưa từng có

Thị trường trái cây Việt Nam thời gian gần đây chứng kiến làn sóng hoa quả nhập khẩu tràn về ngày một nhiều, với giá cả ngày càng “mềm”, dễ tiếp cận. Chị Hoàng Lan – tiểu thương tại chợ La Khê (Hà Nội) cho biết, chưa năm nào cherry nhập khẩu lại rẻ như năm nay. Từ mức giá cao ngất đến cả triệu đồng/kg trong 4 - 5 năm trước thì nay Cherry được rao bán 300.000 đồng/kg. “Cherry quả to, mọng nước, đóng hộp đẹp, giá lại rẻ chưa từng có”, chị Lan nói.

Không chỉ cherry, nhiều loại trái cây ngoại như táo, lê, cam, nho... cũng đang được bày bán tràn ngập tại các siêu thị, cửa hàng hoa quả và cả chợ dân sinh. Giá bán cũng giảm mạnh – cherry có nơi chỉ còn 189.000 đồng/kg, thấp hơn nhiều so với cùng kỳ năm ngoái.

Nếu như trước đây, hoa quả nhập khẩu từ Mỹ, New Zealand, Australia hay Hàn Quốc thường được xem là hàng cao cấp, chỉ xuất hiện ở siêu thị lớn hay trung tâm thương mại và có giá cao, thì hiện nay, những sản phẩm này đã trở nên phổ biến hơn rất nhiều. Gia đình anh Quang Ngọc – chị Khánh Linh (quận Đống Đa, Hà Nội) chia sẻ: “Chỉ cần ghé vào siêu thị nhỏ cũng có thể bắt gặp rất nhiều loại táo nhập khẩu: táo Mỹ, táo Úc, táo Nhật… mỗi loại lại chia nhỏ thành nhiều dòng khác nhau.”

Khảo sát tại một số siêu thị cho thấy nghịch cảnh, nhóm trái cây nhập khẩu như táo, lê, cam nhập khẩu được bày biện trong tủ kính, với tem mác đầy đủ, đóng gói bắt mắt trong khi đó các loại hoa quả thuần Việt như cam, dứa, dưa hấu bày bán theo sọt.

Giới quan sát đã chỉ ra rằng, trong thời gian qua, việc nhập khẩu hàng hóa trực tiếp, chẳng hạn từ Mỹ cũng đang được nhiều hệ thống siêu thị tại Việt Nam triển khai. Các đơn vị bán lẻ lớn, như AEON, Saigon Co.op, Winmart, MM Mega Market… cũng nhanh chóng vào cuộc với các chiến dịch khuyến mãi, giảm giá hàng nhập khẩu từ Mỹ. Đồng thời nâng cao trải nghiệm mua sắm cho người tiêu dùng thông qua dịch vụ hậu mãi, tư vấn sản phẩm chuyên sâu. Bên cạnh đó, giới chuyên gia kinh tế còn đưa ra nhận định, đây cũng là cơ hội để các nhà sản xuất trong nước nâng cao chất lượng sản phẩm, áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế và cải thiện quy trình sản xuất để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng.

Thực vậy, khi đi đến các chuỗi siêu thị lớn hay nhỏ, các loại táo ngoại nhập như táo Envy, táo Ambrosia, nho Mỹ đen không hạt, nho sữa bày bán rộng rãi.

Quan sát kỹ hơn trên thị trường hoa quả ngoại nhập còn nhận thấy điểm mới, nếu như trước đây các siêu thị hay cửa hàng, chuỗi siêu thị bán trái cây nhập khẩu chủ yếu là các loại ôn đới như cam, nho, táo, lê... vốn không phải thế mạnh của Việt Nam, nhưng hiện nay nhiều loại trái cây khá tương đồng mùa vụ và chủng loại trái cây Việt Nam vẫn được nhập vào. Chẳng hạn xoài, chôm chôm, măng cụt, bòn bon, sầu riêng... là những loại quả dễ thấy nhất. Sầu riêng Thái Lan bán tràn ngập thị trường nội rất được ưa chuộng. Hay như nhãn Thái được bày bán quanh năm trong khi Việt Nam giờ mới vào vụ….

Ông Nguyễn Văn Thứ, Giám đốc - Công ty GC Food cho biết: Hiện nay, những sản phẩm trái cây của Thái Lan xuất khẩu qua Việt Nam hay nhiều quốc gia khác đều có giấy chứng nhận đảm bảo, tạo sự yên tâm với người tiêu dùng. Trong khi ở Việt Nam đều quảng cáo sản phẩm có chất lượng tốt nhưng thiếu chứng nhận.

Thẳng thắn nói rằng, Việt Nam đang tham gia 17 hiệp định thương mại (FTA) thì thuế nhập khẩu nhiều loại trái cây về mức rất thấp, thậm chí 0% nên trái cây nhập khẩu chính ngạch về Việt Nam càng nhiều, giá ngày càng rẻ. Vì vậy, với ngành trái cây của Việt Nam, ngoài việc chú trọng xuất khẩu thì việc cạnh tranh trên “sân nhà” với các đối thủ ngoại cũng là cả thách thức không nhỏ.

Ông Nguyễn Tuấn Ngọc, chủ một doanh nghiệp (DN) trồng và xuất khẩu chanh leo với tên sản phẩm Xanh Cao nguyên đã có so sánh: Hầu hết những sản phẩm nhập khẩu qua kênh siêu thị là những nơi người tiêu dùng khá quan tâm về vấn đề an toàn, sức khỏe nên họ bán được giá khá cao. Trong khi sản phẩm trái cây của chúng ta lại bán tại các kênh là chợ đầu mối. Nhiều loại quả Việt Nam dù có lợi thế cạnh tranh cả về xuất xứ lẫn chất lượng vẫn bị thiệt thòi.

Ông Đặng Phúc Nguyên - Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam cho rằng, một khi thị trường nước ngoài mở cửa cho một số loại trái cây Việt xuất chính ngạch thì trên “sân nhà”, chúng ta cũng phải mở cửa tương tự như vậy. Quan trọng là ngành trái cây Việt phải cạnh tranh sòng phẳng.

Nhiều loại trái cây ngoại xuất hiện trên kệ hàng siêu thị lớn. Ảnh: Nam Anh.

Giá trị khác biệt tạo nên lợi thế cạnh tranh

Theo số liệu từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường, hiện Việt Nam có khoảng 1,3 triệu ha cây ăn quả, sản lượng ước đạt 15 triệu tấn/năm, với hơn 50 loại trái cây được trồng trên cả nước. Thế nhưng hiện nay, chúng ta mới chú trọng chất lượng xuất khẩu mà chưa thực sự quan tâm tới thị trường gần 100 triệu dân trong nước. Trong khi đó, hoa quả xuất khẩu đang có những khó khăn nhất định do thị trường nhập khẩu yêu cầu khắt khe hơn về kỹ thuật.

Ông Nguyễn Đình Tùng - Tổng giám đốc Vina T&T Group cho biết, nhãn Việt Nam, đặc biệt là giống nhãn lồng Hưng Yên được mệnh danh là “nhãn vua” – có chất lượng vượt trội so với nhãn Thái Lan và các nước khác. Năm 2025 đánh dấu năm thứ sáu nhãn Việt Nam xuất khẩu sang Mỹ, với nhu cầu ngày càng tăng.

Tuy nhiên, ông Tùng nhấn mạnh, ngành trái cây Việt Nam vẫn thiếu một chiến lược quảng bá xứng tầm để xây dựng thương hiệu quốc gia, tương tự như kiwi của New Zealand, táo hay nho mẫu đơn của Mỹ và Hàn Quốc. Hiện tại, các DN như Vina T&T tự xây dựng thương hiệu và tìm kiếm thị trường, nhưng thiếu sự hỗ trợ đồng bộ để quảng bá trái cây tươi – sản phẩm có giá trị cao nhất so với trái cây chế biến.

Yếu tố cốt lõi để cạnh tranh với trái cây ngoại, được giới chuyên gia chỉ ra, đó là tập trung nâng cao chất lượng, cũng như thương hiệu. Cụ thể, người nông dân cần áp dụng các quy trình sản xuất an toàn (VietGAP, GlobalGAP), kiểm soát chặt chẽ việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, hóa chất. Cải thiện công nghệ bảo quản, đóng gói để kéo dài thời gian bảo quản, giữ độ tươi ngon và nâng cao giá trị sản phẩm. Nghiên cứu và trồng các giống trái cây mới, có đặc tính nổi trội, phù hợp với thị hiếu thị trường và ít chịu cạnh tranh trực tiếp. Việc liên kết giữa nông dân, hợp tác xã, DN giúp tạo ra sản phẩm quy mô lớn, chất lượng đồng đều, giảm chi phí trung gian và nâng cao sức cạnh tranh. Quảng bá hình ảnh trái cây Việt Nam trên các kênh truyền thông, tham gia các hội chợ, triển lãm cũng là cách để mở rộng thị trường và khẳng định thương hiệu trái cây Việt.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường nhận định, để tăng sức cạnh tranh, ngành trái cây cần đẩy nhanh tái cấu trúc, nâng cấp chuỗi giá trị, hướng tới nền nông nghiệp xanh và hiện đại. Trong đó, cần tập trung phát triển vùng nguyên liệu theo quy hoạch, gắn kết với DN tiêu thụ và chế biến; ứng dụng tiến bộ kỹ thuật, giảm chi phí đầu vào; hiện đại hóa công nghệ chế biến và logistics; đẩy mạnh xây dựng thương hiệu, xúc tiến thương mại và mở rộng thị trường.

Trong những tháng đầu năm nay, Việt Nam đã thu về hơn 2,3 tỷ USD từ xuất khẩu rau quả. Nhưng ở chiều ngược lại, người Việt cũng đã tăng chi hơn 19% để mua các sản phẩm trái cây nhập khẩu.

Nhiều DN đều khẳng định, thị trường Việt Nam là thị trường đáng để quan tâm, đầu tư và sinh lời với hơn 100 triệu dân. Người nông dân và DN phải xác định rằng, dù phục vụ thị trường nào cũng đều phải chăm chút để có sản phẩm nông nghiệp chất lượng để cạnh tranh tốt trên sân nhà.

Bà Ngô Tường Vy - CEO Công ty cổ phần Tập đoàn xuất nhập khẩu trái cây Chánh Thu cho rằng: Để gia nhập các chuỗi bán lẻ quốc tế, sản phẩm trái cây Việt Nam cần duy trì ổn định chất lượng. Người tiêu dùng hiện nay không chỉ chú trọng vào giá rẻ mà còn quan tâm đến chất lượng và lợi ích sức khỏe của sản phẩm. Do đó, việc duy trì chất lượng ổn định là yếu tố then chốt để trái cây Việt có thể cạnh tranh.

Theo ông Ngô Xuân Nam - Phó Giám đốc Văn phòng Thông báo và Điểm hỏi đáp quốc gia về vệ sinh dịch tễ và kiểm dịch động thực vật Việt Nam (SPS Việt Nam): Nông dân, DN, cơ sở đóng gói, chế biến, hiệp hội ngành hàng, cơ quan quản lý và địa phương tăng cường liên kết theo hướng đồng quản lý an toàn thực phẩm, chất lượng, góp phần chuẩn hóa ngay từ nguyên liệu đầu vào.

Trước hết, nông dân trong quá trình tổ chức sản xuất, canh tác cần tuân thủ và cập nhật đúng các quy định của thị trường về kiểm soát thuốc bảo vệ thực vật. Bên cạnh đó, cần tích cực chuyển đổi sang hướng canh tác hữu cơ, sử dụng các hoạt chất sinh học, chế phẩm sinh học để đáp ứng tốt hơn yêu cầu thị trường.

N.Anh – H.Hương