Cúi đầu lâu xem điện thoại, ngồi học sai tư thế cũng có thể ảnh hưởng đến sai khớp cắn

Cơ thế con người là một hệ thống thống nhất, trong đó cơ – xương – mô mềm liên kết chặt chẽ để giữ cho cơ thể luôn cân bằng. Khi một bộ phận bị sai lệch – chẳng hạn như tư thế cổ, cột sống hay khớp cắn – các phần khác sẽ tự động điều chỉnh để bù trừ, giúp cơ thể duy trì thế cân đối tự nhiên.

Trong nha khoa, từ lâu giới chuyên môn đã đặt ra giả thuyết rằng tư thế cơ thể, đặc biệt là tư thế đầu – cổ, có thể ảnh hưởng đến sai khớp cắn, và ngược lại. Mối liên hệ này trở nên đáng chú ý hơn ở trẻ em và thanh thiếu niên, lứa tuổi mà răng và cấu trúc hàm đang trong quá trình phát triển mạnh mẽ.

Ngày nay, khi con người dành phần lớn thời gian cho công việc văn phòng, sử dụng máy tính, điện thoại hoặc ngồi học trong thời gian dài, các vấn đề về tư thế sai, gù cổ, cúi đầu lâu đang trở nên phổ biến. Chính vì vậy, mối quan hệ giữa tư thế cơ thể và khớp cắn không còn chỉ là vấn đề chuyên môn trong nha khoa – mà đã trở thành mối quan tâm sức khỏe toàn thân của thời đại số.

Tại sao tư thế có thể ảnh hưởng tới khớp cắn và ngược lại?

Tư thế đầu – cổ đóng vai trò quan trọng trong sự cân bằng của toàn bộ hệ thống hàm mặt. Khi đầu ngửa ra sau, các cơ và mô mềm vùng cổ bị kéo dãn, tạo lực hướng sau – dưới lên xương hàm. Lực này có thể làm thay đổi vị trí của hàm dưới, ảnh hưởng đến khớp cắn và sự tiếp xúc giữa các răng. Ngược lại, khi đầu cúi về trước, hướng lực thay đổi khiến hàm dưới có xu hướng trượt ra trước, làm thay đổi tương quan giữa hai hàm.

Răng luôn nằm trong trạng thái cân bằng giữa nhiều lực đối kháng. Lưỡi đẩy ra ngoài, trong khi môi và má tạo lực ép vào trong. Khi tư thế đầu – cổ thay đổi, các cơ liên quan cũng thay đổi sức căng, phá vỡ cân bằng lực, khiến răng dần di chuyển theo thời gian. Đồng thời, khớp thái dương – hàm gắn liền với vùng cổ qua mỏm chẩm và dây chằng, nên chỉ cần cổ thay đổi góc nghiêng, hướng truyền lực qua hàm dưới cũng sẽ có sự thay đổi.

Điều thú vị là, mối liên hệ này không chỉ diễn ra một chiều. Các nghiên cứu cho thấy, những người có sai hình xương loại II (hàm dưới lùi) thường có tư thế đầu cúi về trước và cổ cong hơn, trong khi loại III (hàm dưới hô) thường có cổ thẳng hơn, đầu ngửa nhẹ ra sau. Ngược lại, khi điều trị chỉnh nha hoặc phẫu thuật chỉnh hàm, sự thay đổi của khung xương hàm có thể kéo theo thay đổi cơ cổ và tư thế đầu.

Một cơ chế khác được đặt ra là cơ thể luôn tìm cách duy trì sự cân bằng. Khi đầu thay đổi vị trí, hệ thống cảm thụ thần kinh – cơ sẽ tự động điều chỉnh vị trí hàm để giữ cho đường thở thông thoáng, thẩm mỹ hài hòa và cảm giác thoải mái. Nếu tình trạng này kéo dài, sự thích nghi ấy có thể dẫn đến thay đổi thật về vị trí răng, khớp cắn, thậm chí cả cấu trúc xương.

Đặc biệt ở trẻ em và thanh thiếu niên – lứa tuổi mà xương đang trong giai đoạn phát triển mạnh – sai lệch tư thế đầu – cổ kéo dài có thể ảnh hưởng đến quá trình mọc răng, phát triển hàm mặt và định hình khuôn mặt về sau. Vì vậy, việc đánh giá tư thế đầu – cổ trong chẩn đoán và điều trị chỉnh nha ngày càng được các chuyên gia xem là một phần không thể thiếu trong nha khoa hiện đại.

Giải pháp điều trị

Đối với các trường hợp sai khớp cắn nhẹ đến trung bình, bác sĩ có thể lựa chọn hướng điều trị chỉnh nha hoặc tiền chỉnh nha kết hợp theo dõi tăng trưởng, đặc biệt ở trẻ em và thanh thiếu niên. Giai đoạn này, xương hàm và cấu trúc sọ – mặt còn đang phát triển nên khả năng điều chỉnh rất cao. Vì vậy, phụ huynh cần đưa trẻ đi khám răng định kỳ, để phát hiện sớm những dấu hiệu lệch khớp cắn hoặc sai tư thế đầu – cổ, từ đó can thiệp kịp thời trước khi tình trạng trở nên phức tạp.

Trong suốt quá trình điều trị, cần theo dõi tư thế cổ – đầu thường xuyên. Nếu phát hiện bệnh nhân có xu hướng ngửa hoặc cúi đầu bất thường, bác sĩ nên phối hợp thêm với chuyên gia vật lý trị liệu hoặc bác sĩ chỉnh hình cột sống để hỗ trợ phục hồi tư thế đúng.

Với các trường hợp sai lệch nặng, đặc biệt là những bệnh nhân có vẹo cột sống hoặc biến dạng tư thế rõ, việc chỉ chỉnh răng hoặc xương hàm là chưa đủ. Khi đó, cần có sự phối hợp đa chuyên khoa giữa chỉnh nha, vật lý trị liệu, chỉnh hình cột sống, thậm chí chỉnh hình sọ – mặt (nếu cần) để đạt kết quả toàn diện và lâu dài. Nếu chỉ điều chỉnh phần răng – hàm mà bỏ qua tư thế cơ thể, nguy cơ tái phát hoặc mất ổn định sau điều trị là rất cao.

Lời khuyên bác sĩ

Bên cạnh điều trị chuyên môn, hướng dẫn bệnh nhân thay đổi thói quen hằng ngày cũng rất quan trọng:

● Duy trì tư thế ngồi và đứng đúng

● Giữ cổ – vai thẳng khi làm việc, học tập

● Sử dụng gối có độ cao vừa phải khi ngủ

● Tránh cúi đầu lâu khi dùng điện thoại, máy tính

Giữ cổ – vai thẳng khi làm việc, học tập, tránh cúi đầu lâu khi dùng điện thoại.

Sau khi hoàn thành quá trình chỉnh nha hoặc phẫu thuật chỉnh hàm, bệnh nhân nên tái khám định kỳ và chụp lại phim sọ nghiêng để đánh giá các chỉ số tư thế đầu – cổ. Nếu nhận thấy tư thế đầu dần trở lại trạng thái lệch ban đầu, bác sĩ có thể đề nghị bổ sung vật lý trị liệu hoặc điều chỉnh tư thế để duy trì kết quả ổn định.

Răng – hàm – cột sống không hoạt động tách rời nhau, mà cùng nằm trong một hệ thống cơ – xương – thần kinh thống nhất. Vì vậy, một nụ cười khỏe mạnh không chỉ là răng thẳng đều, mà còn là sự hài hòa giữa khớp cắn, tư thế đầu – cổ và trục cơ thể.

Trong thực hành nha khoa hiện đại, bác sĩ cần tiếp cận bệnh nhân theo hướng toàn diện và liên ngành. Việc kết hợp giữa chỉnh nha – chỉnh hình – vật lý trị liệu không chỉ giúp cải thiện thẩm mỹ và chức năng, mà còn mang lại sự ổn định lâu dài sau điều trị. Với trẻ em, việc khám định kỳ và theo dõi sớm các dấu hiệu sai tư thế, lệch hàm là chìa khóa giúp ngăn ngừa các biến chứng phức tạp trong tương lai.

å

Ths. Bs Phùng Thị Thu Hằng- GS.TS. Võ Trương Như Ngọc