Cục Khí tượng Thủy văn được tặng thưởng Huân chương Lao động Hạng Nhất

Chủ tịch nước vừa ký Quyết định số 1882 về việc tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Nhất cho Cục Khí tượng Thủy văn (Bộ NN&MT) vì có nhiều đóng góp lớn vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, bảo đảm an sinh xã hội, từ thiện nhân đạo, ứng dụng tiến bộ khoa học, kĩ thuật.

Ngành Khí tượng Thủy văn Việt Nam có lịch sử lâu đời, gắn với nhiều dấu mốc quan trọng của đất nước. Ngày 3-10-1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 41, đưa Sở Thiên văn và Đài Thiên văn Phủ Liễn trực thuộc Bộ Giao thông Công chính. Đây được coi là cột mốc lịch sử đặt nền móng cho ngành Khí tượng Thủy văn (KTTV) Việt Nam.

Trải qua nhiều giai đoạn kiện toàn, sáp nhập và đổi tên, đến nay Cục KTTV là đơn vị trực thuộc Bộ NN&MT, quản lý 13 đơn vị thành viên cùng hơn 2.600 cán bộ, công chức, viên chức và người lao động làm việc trên khắp cả nước.

Cục Khí tượng Thủy văn được Chủ tịch nước tặng thưởng Huân chương Lao động Hạng Nhất. Ảnh: Hoài Linh

Trong suốt chặng đường 80 năm qua, ngành KTTV luôn đồng hành cùng đất nước qua những giai đoạn gian khó, từ chiến tranh đến thời kỳ tái thiết và hội nhập quốc tế.

Từ năm 2021 đến nay, Cục KTTV đã đạt nhiều thành tích nổi bật. Đơn vị đã chủ trì, phối hợp tham mưu xây dựng, trình ban hành 27 văn bản quy phạm pháp luật về KTTV, góp phần hoàn thiện hành lang pháp lý, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước và công tác chuyên môn.

Mạng lưới trạm KTTV quốc gia có bước phát triển vượt bậc, đạt 2.807 trạm trên toàn quốc, tăng 44% so với giai đoạn 2016–2020. Tỷ lệ tự động hóa quan trắc đạt từ 65% đến 100% tùy lĩnh vực. Hệ thống hoạt động ổn định với hiệu suất trên 98%, bảo đảm độ tin cậy cho dữ liệu đầu vào phục vụ dự báo và nghiên cứu khoa học. Cục đã hoàn thành Quy hoạch mạng lưới trạm KTTV quốc gia thời kỳ 2021–2025, tầm nhìn 2030 theo hướng hiện đại, đồng bộ, tích hợp đa mục tiêu.

Dự báo viên Cục Khí tượng Thủy văn nghiên cứu thực hiện tổ hợp các sản phẩm quan trắc rada thời tiết phục vụ dự báo cảnh báo sớm các cơn bão. Ảnh: Hoài Linh

Công tác dự báo, cảnh báo KTTV có bước tiến rõ rệt, cả về thời gian và chất lượng. Thời gian dự báo áp thấp nhiệt đới/bão được nâng từ 24 giờ lên 60–72 giờ, cảnh báo rét đậm, rét hại được phát hành trước 48-72 giờ. Độ tin cậy của nhiều bản tin dự báo đạt 70–90%, thuộc nhóm dẫn đầu khu vực Đông Nam Á và dần tiếp cận trình độ các nước tiên tiến ở Châu Á.

Tổ chức Khí tượng thế giới (WMO) đã chọn cơ quan KTTV Việt Nam là Trung tâm dự báo hỗ trợ về các loại hình thời tiết nguy hiểm và Trung tâm hỗ trợ cảnh báo lũ quét cho khu vực ASEAN.

Trong giai đoạn này, Cục đã theo dõi và dự báo sát, kịp thời 46 cơn bão, 11 áp thấp nhiệt đới, 114 đợt không khí lạnh, 76 đợt nắng nóng, 111 đợt mưa lớn và 76 trận lũ.

Quan trắc viên Trạm Khí tượng Yên Sơn tại thôn Đồng Mưa, xã Yên Sơn, Tuyên Quang thực hiện công việc ghi chép, số liệu quan trắc hàng ngày. Trạm Khí tượng Yên Sơn cũng là vùng căn cứ, nơi Nha Khí tượng Việt Nam đóng quân tại Chiến khu Việt Bắc những năm kháng chiến chống thực dân Pháp. Ảnh: Hoài Linh

Cùng với đó, đơn vị đẩy mạnh ứng dụng khoa học – công nghệ trong dự báo. Siêu máy tính CrayXC40 được đưa vào vận hành, cho phép dự báo phân giải 3 km cho toàn bộ lãnh thổ và Biển Đông chỉ trong 30-40 phút, đưa Việt Nam vào nhóm quốc gia có năng lực tính toán mạnh trong khu vực. Trong các đợt mưa lớn tháng 9-2024, hệ thống này đã giúp cập nhật bản đồ dự báo mưa định lượng 3 km, hỗ trợ cảnh báo lũ quét và sạt lở đất tới cấp xã.

Công nghệ mô hình dự báo thời tiết số được nâng cấp, AI được ứng dụng trong nhận dạng bão, phân tích ảnh vệ tinh Himawari, cải thiện dự báo cường độ xoáy thuận nhiệt đới. Ví dụ, mô hình học sâu tích hợp dữ liệu vệ tinh và radar đã giúp nhận diện sớm tâm bão Noru (2022) khi vào Biển Đông, hỗ trợ cảnh báo sớm 72 giờ. Đây là bước chuẩn bị quan trọng để Việt Nam từng bước làm chủ công nghệ dự báo đa quy mô bằng AI, hướng tới phát triển mô hình mang thương hiệu quốc gia.

Cục KTTV cũng tích cực tham gia hợp tác quốc tế, đóng vai trò chủ động trong các hoạt động của WMO, Ủy ban Bão, Hiệp hội Khí tượng khu vực II, góp phần nâng cao vị thế của ngành KTTV Việt Nam trên trường quốc tế…

AN HIỀN