Củ cải bước ra thế giới, nông dân Xín Mần thu trăm triệu đồng mỗi năm

Ít ai nghĩ rằng, chỉ vài năm trước, trên mảnh đất Xín Mần đầy đá núi vẫn chủ yếu là cây ngô, quanh năm vất vả mà cái ăn vẫn chưa đủ. Vậy nhưng hôm nay, những đoàn xe tải chở củ cải từ Xín Mần đã chính thức sang tận Nhật Bản – một thị trường vốn khắt khe bậc nhất thế giới.

Từ cây bản địa đến hành trình xuất ngoại

Năm 2021, một doanh nghiệp của Nhật Bản tìm đến xã Xín Mần, bắt tay với HTX Nông sản Hạnh Mơi triển khai mô hình trồng thử nghiệm củ cải trắng. Ban đầu, chỉ có vài hộ dám tham gia, bởi người dân đã quen với cây ngô, e ngại việc “trồng cho vui” rồi không ai mua.

Ông Hoàng Văn Mơi, Giám đốc HTX Hạnh Mơi, nhớ lại: “Ngày ấy, tôi đi từng nhà vận động, giải thích rằng có doanh nghiệp hỗ trợ giống, kỹ thuật, bao tiêu sản phẩm thì bà con mới yên tâm. Củ cải vốn hợp đất, hợp khí hậu Xín Mần, nhưng trước nay bà con chỉ trồng nhỏ lẻ để ăn, nay làm có quy mô, kỹ thuật chuẩn thì hiệu quả khác hẳn”.

Nông dân Xín Mần gọi củ cải là "sâm trắng" (Ảnh: BTQ).

Vụ đầu tiên, chỉ với gần 4 ha, năng suất của các thành viên, nông dân liên kết của HTX triển khai mô hình trồng củ cải đạt hơn 20 tấn/ha. Với giá bán 2.000 đồng/kg, người trồng thu về khoảng 150 triệu đồng, gấp nhiều lần trồng ngô. Kết quả ấy khiến cả thôn bản bàn tán xôn xao, nhiều hộ mạnh dạn xin tham gia vụ tiếp theo.

Từ chỗ vài ha ban đầu, đến năm 2022, diện tích củ cải tại xã Xín Mần đã mở rộng lên hơn 13 ha. Năng suất nhờ áp dụng quy trình kỹ thuật của chuyên gia Nhật Bản đạt 50 – 55 tấn/ha, nâng thu nhập bình quân của nông hộ lên 50 – 70 triệu đồng mỗi năm.

Gia đình anh Giàng Bản Quáng, thôn Quán Dín Ngài, từng nằm trong danh sách hộ nghèo nhiều năm liền. Giờ đây, với 1 ha củ cải, mỗi vụ anh thu gần 90 triệu đồng. “Nhờ củ cải, tôi sửa được nhà, mua xe máy, con cái được đi học đàng hoàng. Điều quý nhất là mình không còn lo cái ăn từng bữa nữa”, anh Quáng chia sẻ.

Còn chị Hoàng Thị Hạnh, một trong những hộ tham gia sớm, nay đã trồng khoảng 3 ha mỗi năm, cho thu nhập trên 300 triệu đồng, lợi nhuận hơn 150 triệu.

“Trước kia chỉ biết trồng ngô, làm quanh năm cũng chẳng đủ. Nay có HTX, có doanh nghiệp bao tiêu, tôi thấy cuộc sống yên tâm hơn nhiều, gia đình thoát nghèo, kinh tế cũng ngày một khá hơn”, chị Hạnh hồ hởi nói.

Củ cải muối bước ra thế giới

Những ngôi nhà kiên cố, những đứa trẻ đến trường đầy đủ hơn là hình ảnh dễ bắt gặp ở Xín Mần sau vài mùa vụ củ cải. Không chỉ dừng ở thị trường trong nước, củ cải Xín Mần đã chính thức bước chân ra thị trường Nhật Bản.

Đầu năm 2023, lô hàng 18 tấn củ cải muối đầu tiên ở Xín Mần được xuất khẩu chính ngạch sang Nhật Bản. Đến đầu 2024, thêm 36 tấn củ cải muối tiếp tục “khai Xuân” sang Nhật. Và tháng 3/2025, Xín Mần thêm một lần nữa xuất 36 tấn củ cải muối, nâng tổng sản lượng xuất khẩu lên hơn 72 tấn, tương đương 260 tấn củ cải tươi.

Anh Lục Sơn Bách, Giám đốc HTX Nông sản Misaki – Xín Mần, cho biết: “Để đáp ứng tiêu chuẩn Nhật Bản, Công ty Misaki mời chuyên gia trực tiếp sang tập huấn. Từ cách gieo hạt, chăm sóc, thu hoạch đến sơ chế đều phải chuẩn. Củ cải Xín Mần giòn, ngọt, đều củ, ít xơ – rất hợp khẩu vị người Nhật”.

Không chỉ củ cải, HTX Misaki còn mở rộng sang trồng gừng trâu, củ kiệu để muối xuất khẩu. Sau 4 năm liên kết, HTX đã cùng doanh nghiệp tiêu thụ hơn 540 tấn củ cải, 70 tấn củ kiệu, 120 tấn gừng trâu với tổng trị giá hơn 13 tỷ đồng.

Từ củ cải, nông dân, HTX ở Xín Mần đa dạng hóa cây trồng để giảm nghèo, làm giàu bền vững (Ảnh: BTQ).

Nếu coi doanh nghiệp là “đầu ra”, thì HTX chính là “cánh tay nối dài” giúp bà con nông dân tổ chức sản xuất, tiếp nhận kỹ thuật và quản lý chất lượng.

HTX Nông sản Hạnh Mơi, HTX Misaki – Xín Mần đã đứng ra ký kết với doanh nghiệp, điều phối giống, vật tư, hướng dẫn quy trình, đồng thời chịu trách nhiệm thu hoạch và sơ chế theo tiêu chuẩn.

Lãnh đạo UBND xã Xín Mần khẳng định liên kết doanh nghiệp – HTX – nông dân là hướng đi đúng. Có HTX đứng ra tổ chức thì các hộ sản xuất yên tâm, doanh nghiệp cũng có vùng nguyên liệu ổn định. Đây là cách phát triển bền vững cho nông nghiệp vùng biên.

Nhờ HTX, nông dân không còn cảnh “được mùa mất giá”, cũng không còn sợ sản phẩm bị thương lái ép giá. Thay vào đó là hợp đồng liên kết rõ ràng, sản xuất theo đơn đặt hàng, đầu ra ổn định.

Đa dạng hóa để phát triển bền vững

Để có những bước đi vững chắc, bên cạnh sự năng động của HTX và doanh nghiệp, còn có sự đồng hành của Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh Hà Giang.

Thông qua các chương trình hỗ trợ, Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh Hà Giang đã tổ chức tập huấn về kỹ thuật canh tác an toàn, đào tạo cán bộ quản lý HTX, hỗ trợ vốn vay ưu đãi, kết nối thị trường và quảng bá sản phẩm.

Những lớp tập huấn về kỹ năng quản trị, xây dựng thương hiệu, truy xuất nguồn gốc giúp HTX Misaki – Xín Mần đủ năng lực đáp ứng yêu cầu khắt khe của thị trường Nhật. Các hội chợ, sự kiện xúc tiến thương mại do Liên minh tổ chức cũng là cơ hội để sản phẩm củ cải Xín Mần được nhiều doanh nghiệp biết đến.

Có thể nói, Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh Hà Giang đã đóng vai trò “người dẫn đường”, giúp các HTX vùng cao như Hạnh Mơi, Misaki không đi một mình mà đi trong sự kết nối chặt chẽ với thị trường, với doanh nghiệp, với các chương trình phát triển kinh tế xã hội, xóa đói giảm nghèo.

Một tín hiệu tích cực khác là từ mô hình củ cải, nông dân Xín Mần đã mở rộng thêm nhiều cây trồng khác: gừng trâu, củ kiệu, măng tre Bát Độ… Tất cả đều gắn với chuỗi liên kết sản xuất – chế biến – tiêu thụ. Điều này giúp giảm rủi ro khi thị trường biến động, đồng thời gia tăng giá trị sản xuất nông nghiệp địa phương.

Không chỉ là kinh tế, mô hình còn góp phần giữ chân lao động trẻ ở lại quê hương, thay vì bỏ xứ đi làm thuê. Khi có thu nhập ổn định, người dân thêm gắn bó với ruộng đồng, góp phần xây dựng biên cương vững chắc.

Chỉ sau vài năm, từ cây trồng quen thuộc nhưng ít giá trị, củ cải đã trở thành “sâm trắng” của vùng biên Xín Mần. Thu nhập nông hộ tăng gấp 3 – 4 lần so với trước, hàng trăm hộ thoát nghèo, nhiều hộ vươn lên khá giả.

Thành công này khẳng định khi doanh nghiệp, HTX và nông dân đồng hành, có sự hỗ trợ của Liên minh HTX Việt Nam và chính quyền địa phương, thì ngay cả ở vùng cao biên giới cũng có thể làm ra sản phẩm chất lượng, chinh phục những thị trường khó tính nhất.

Minh Khuê