COP30: Nỗ lực bảo vệ khí hậu toàn cầu

Tổng thống Brazil Lula da Silva phát biểu tại lễ khai mạc COP30 ngày 10-11. Ảnh: EPA

Phát biểu tại lễ khai mạc, Tổng thống nước chủ nhà Luiz Inácio Lula da Silva kêu gọi biến cam kết thành hành động cụ thể, đặc biệt là về việc tăng nguồn tài chính và chấm dứt dần việc sử dụng nhiên liệu hóa thạch. Ông Lula khẳng định: “Khủng hoảng khí hậu không còn là mối đe dọa của tương lai, mà là thảm kịch của hiện tại”. Tổng thống Lula khẳng định chủ nghĩa đa phương là con đường duy nhất để đối phó khủng hoảng khí hậu, đồng thời đề xuất thành lập Hội đồng Khí hậu trực thuộc LHQ, có thẩm quyền giám sát và xử phạt các quốc gia không tuân thủ cam kết.

Về phần mình, Chủ tịch COP30 André Corrêa do Lago hoan nghênh sự đồng thuận về chương trình nghị sự, coi đây là bước khởi đầu tích cực để “tháo nút thắt” cho các vòng thương lượng sắp tới. Ông nhấn mạnh các bên “có thể bắt đầu làm việc một cách mạnh mẽ và tập trung” và việc thông qua chương trình nghị sự được coi là phép thử chính trị quan trọng, định hình mức độ hợp tác trong các chủ đề then chốt như tài chính khí hậu, chuyển đổi năng lượng và thích ứng với tác động của biến đổi khí hậu.

Một trong những trọng tâm của COP30 là lời kêu gọi tăng gấp 3 lần nguồn tài chính khí hậu toàn cầu, từ 300 tỷ USD mỗi năm hiện nay lên 1.300 tỷ USD vào năm 2035, theo lộ trình được nhất trí tại COP29 ở Baku. Tổng thống Lula cho rằng việc đầu tư 1.300 tỷ USD mỗi năm để giải quyết vấn đề khí hậu “rẻ hơn nhiều” so với 2.700 tỷ USD chi cho chiến tranh trong năm 2024, đồng thời chỉ trích việc các cường quốc gia tăng chi tiêu quân sự trong khi chậm trễ thực hiện nghĩa vụ khí hậu.

Tại lễ khai mạc, Tổng Thư ký Công ước khung LHQ về Biến đổi khí hậu Simon Stiell cảnh báo rằng các cam kết hiện nay “chưa đủ nhanh” để giảm phát thải toàn cầu. Ông cho biết 113 quốc gia đã đệ trình các mục tiêu đóng góp quốc gia mới (NDC), bao phủ 69% lượng phát thải toàn cầu, song mức giảm ước tính 12% vào năm 2035 vẫn chưa đủ để giữ mức tăng nhiệt dưới 1,5°C. Ông Stiell đưa ra lời cảnh báo mạnh mẽ gửi đến các quốc gia giàu có, trong đó có Mỹ, rằng không quốc gia nào miễn nhiễm trước tác động ngày càng nghiêm trọng của biến đổi khí hậu.“Không một quốc gia nào trong số các bạn có thể chịu đựng nổi điều này, khi thảm họa khí hậu có thể làm giảm GDP đang ở mức hai chữ số”, ông Stiell nhấn mạnh trong bài phát biểu khai mạc, tập trung vào thiệt hại kinh tế và xã hội do các hiện tượng thời tiết cực đoan gia tăng.

Trong bài phát biểu, ông Stiell cũng chỉ trích việc Mỹ - một trong những quốc gia thải carbon lớn nhất thế giới - rút khỏi Thỏa thuận Khí hậu Paris mang tính bước ngoặt. “Những quốc gia lựa chọn không tham gia hoặc không hành động sẽ phải đối mặt với trì trệ và các chi phí ngày càng leo thang, trong khi phần còn lại của thế giới đang phát triển mạnh mẽ”, ông cảnh báo.Theo ông Stiell, những quốc gia đứng ngoài cuộc trong vấn đề khí hậu sẽ bỏ lỡ “cuộc chuyển đổi kinh tế của thời đại”, khi công nghệ năng lượng sạch trở thành động lực then chốt trong tăng trưởng toàn cầu.

COP30 diễn ra trong bối cảnh hai năm liên tiếp nhiệt độ toàn cầu đạt mức cao kỷ lục, lượng khí thải nhà kính tiếp tục gia tăng, và môi trường địa chính trị ngày càng phức tạp do chiến tranh, căng thẳng thương mại và bất đồng về định hướng hệ thống năng lượng toàn cầu.“Đây nhiều khả năng là một trong những kỳ COP có sức ảnh hưởng lớn nhất trong thập kỷ qua. Nhưng cũng không thể phủ nhận rằng chúng ta đang phải đối mặt với những trở ngại nghiêm trọng”, Ruth Do Coutto, Phó Giám đốc Ban Biến đổi Khí hậu thuộc Chương trình Môi trường LHQ (UNEP), nhận định. Tổng thống Brazil Lula da Silva kêu gọi các lãnh đạo thế giới biến COP30 thành “một kỳ COP của sự thật”, bằng cách đối diện nghiêm túc với những cảnh báo khoa học cấp bách về khí hậu.

Mặc dù có tiến bộ trong thập kỷ qua, nhưng phân tích mới nhất của UNEP cho thấy các cam kết khí hậu hiện tại của các quốc gia vẫn khiến thế giới đối mặt nguy cơ vượt xa ngưỡng mục tiêu Paris. Theo Thỏa thuận Paris, mức tăng nhiệt độ toàn cầu vào cuối thế kỷ phải giữ dưới 2 độ C so với thời kỳ tiền công nghiệp, và hướng tới mức không quá 1,5 độ C. Tuy nhiên, các nhà khoa học cảnh báo hai năm qua là hai năm nóng nhất từng được ghi nhậnvà năm 2025 có thể trở thành năm nóng thứ ba. Năm ngoái, nhiệt độ trung bình toàn cầu đã vượt tạm thời mốc 1,5 độ C.

Tính đến thời điểm báo cáo UNEP được công bố, chỉ khoảng 1/3 quốc gia đã đệ trình kế hoạch cập nhật. Tuần trước, Liên minh châu Âu (EU) trình kế hoạch cắt giảm 90% khí thải trong 15 năm tới, nhưng lại kèm theo các điều khoản linh hoạt bị nhiều chuyên gia cho rằng làm suy yếu cam kết. Trong khi đó, Tổng thống Mỹ Donald Trump không chỉ rút lại các mục tiêu khí hậu mà còn gây áp lực buộc các quốc gia khác làm điều tương tự.

T.N