Công viên trên 'đất vàng': từ khai thác giá trị tài sản đến phúc lợi đô thị

Khi thành phố ưu tiên trả lại không gian công cộng cho người dân

Tại hội nghị tổng kết 50 năm văn học - nghệ thuật TPHCM ngày 18-10, Bí thư Thành ủy Trần Lưu Quang cho biết Thường trực Thành ủy đã thống nhất dừng dự án nhà ở tại khu vực Bến Nhà Rồng (quận 4 cũ) để mở rộng Không gian văn hóa Hồ Chí Minh và hình thành một công viên ven sông.

Trước đó, vào cuối năm 2016, UBND TPHCM từng chấp thuận cho một doanh nghiệp phát triển Khu phức hợp Nhà Rồng - Khánh Hội, bao gồm trung tâm thương mại, căn hộ, trường học và trạm y tế.

Tuy nhiên, dự án này đã được Thường trực Thành ủy quyết định tạm dừng để ưu tiên mở rộng Không gian văn hóa Hồ Chí Minh.

Theo định hướng mới, Bến Nhà Rồng sẽ là hạt nhân của Không gian văn hóa Hồ Chí Minh, phần còn lại của khu đất sẽ được quy hoạch thành công viên, kết hợp mở rộng đường Nguyễn Tất Thành và phát triển các dịch vụ công cộng, không bố trí chức năng nhà ở.

Ngoài ra, khu đất số 1 Lý Thái Tổ nằm giữa ba tuyến đường Lý Thái Tổ - Hùng Vương - Trần Bình Trọng, đối diện ngã sáu Cộng Hòa, sẽ được chuyển đổi công năng thành công viên.

Tại đây, thành phố dự kiến xây dựng tượng đài tưởng niệm người dân mất vì Covid-19 và đã có nhà đầu tư chiến lược tham gia dự án.

Thành phố đã đặt hàng kiến trúc sư thiết kế công viên đa chức năng, hướng tới trở thành không gian sinh hoạt, vui chơi văn hóa của người dân, với hạ tầng đồng bộ từ điện, nước đến nhà vệ sinh công cộng.

Khu vực Bến Nhà Rồng sẽ được mở rộng thành không gian văn hóa và công viên ven sông. Ảnh: Lê Vũ

Những quyết định này không chỉ thể hiện tầm nhìn phát triển đô thị bền vững, mà còn cho thấy TPHCM đang ưu tiên trả lại không gian công cộng cho người dân.

Hàng loạt khu đất trung tâm, từng được quy hoạch cho các dự án thương mại hoặc nhà ở, đang được xem xét chuyển đổi thành công viên, không gian văn hóa, mở ra hướng tiếp cận mới trong quy hoạch đô thị của thành phố.

Theo ý kiến của các chuyên gia, chủ trương chuyển các khu “đất vàng” thành công viên và không gian văn hóa là một quyết định đúng đắn, thể hiện tầm nhìn dài hạn trong phát triển đô thị.

Các ý kiến cho rằng TPHCM đang thiếu không gian xanh, trong khi một siêu đô thị hiện đại không chỉ phát triển nhà ở hay bất động sản mà còn cần chú trọng đến yếu tố cảnh quan và chất lượng sống.

Việc dành quỹ đất trung tâm để tạo thêm không gian công cộng, công viên, khu văn hóa sẽ giúp cân bằng giữa tăng trưởng kinh tế và phúc lợi đô thị.

Một số ý kiến cũng đề xuất phát triển khu vực này theo mô hình đa chức năng, kết hợp công viên, không gian văn hóa với dịch vụ du lịch, triển lãm, triển khai theo hình thức hợp tác công - tư để tối ưu nguồn lực và nâng cao chất lượng sống đô thị.

Không gian công cộng - “hơi thở” mới của đô thị sáng tạo

Việc TPHCM quyết định dừng các dự án nhà ở tại khu đất vàng, chuyển hướng phát triển thành công viên và không gian văn hóa mở cho thấy tầm nhìn dài hạn của thành phố trong việc tái định nghĩa giá trị của không gian đô thị, từ kinh tế sang con người và bản sắc.

Theo TS. Andrew Stiff, giảng viên cấp cao ngành Thiết kế ứng dụng sáng tạo tại Đại học RMIT Việt Nam, việc phát triển những không gian công cộng có ý nghĩa và công bằng, đặc biệt là dọc các tuyến kênh rạch, sông ngòi, sẽ là khoản đầu tư đáng hoan nghênh cho TPHCM.

Ông cho rằng lợi ích của quá trình này không chỉ dừng ở giá trị kinh tế, mà còn góp phần cải thiện sức khỏe thể chất và tinh thần cho cộng đồng. Điều này đã được chứng minh tại các đô thị phát triển như London (Anh), khi biến hai bờ sông Thames thành không gian công cộng mở sôi động và hấp dẫn.

Cũng theo ông Stiff, TPHCM là một thành phố năng động, có cường độ sống cao, nên việc tạo ra các không gian để nghỉ ngơi, thư giãn và kết nối với thiên nhiên là rất cần thiết, nhất là những người dân ít có điều kiện rời khỏi thành phố.

Các hoạt động ẩm thực đường phố, vốn là một phần của bản sắc Sài Gòn, nếu được lồng ghép khéo léo trong không gian ven sông hay công viên, sẽ vừa tôn vinh văn hóa ẩm thực Việt Nam, vừa thúc đẩy du lịch đô thị.

Không gian công cộng sẽ là sức sống mới cho một đô thị sáng tạo, một trong những mục tiêu mà TPHCM đang hướng tơi. Ảnh: Unsplash

Từ góc nhìn phát triển đô thị bền vững, TS. Daisy Kanagasapapathy, Phó chủ nhiệm bộ môn Quản trị du lịch và khách sạn tại Đại học RMIT Việt Nam, cho rằng công viên xanh không chỉ là “lá phổi” của thành phố, mà đang trở thành trung tâm kết nối xã hội và trải nghiệm văn hóa.

Với thế hệ trẻ, công viên là nơi để thể hiện bản sắc, tìm kiếm sự kết nối và tạo nội dung số, phản ánh xu hướng du lịch gắn với sức khỏe, bền vững và thẩm mỹ thị giác. Nhiều công viên tại TPHCM đang dần trở thành những “không gian thứ ba”, nơi người dân tập luyện, sáng tạo, hẹn hò và nghỉ ngơi ngay giữa lòng đô thị.

Tuy nhiên, hệ thống không gian xanh tại Việt Nam vẫn chưa đồng đều về chất lượng và khả năng tiếp cận, trong khi nhu cầu của người dân và du khách ngày càng hướng tới những không gian mở, giàu tính tương tác và bền vững.

Cả hai chuyên gia đều thống nhất rằng TPHCM không cần sao chép mô hình từ bên ngoài, mà nên phát triển dựa trên bản sắc riêng và tri thức cộng đồng địa phương.

Việc trao quyền cho người dân tham gia thiết kế, chăm sóc và vận hành không gian công cộng sẽ là một ý tưởng, giúp thành phố bảo tồn văn hóa bản địa và tạo dựng môi trường sống lý tưởng.

Những công viên ven sông, khu di tích như Bến Nhà Rồng và các tuyến đi bộ đang dần kết nối thành mạng lưới không gian công cộng.

Khi cộng đồng được trao quyền tham gia và những giá trị bản địa được tôn trọng, thành phố có thể phát triển bền vững mà vẫn giữ được bản sắc riêng, yếu tố đang tạo nên sức hút đặc biệt của TPHCM so với nhiều đô thị khác trong khu vực.

Gia Nghi