Công ước Hà Nội - Bước tiến của chủ nghĩa đa phương trong kỷ nguyên số

Ngày 25 - 26/10/2025, tại Thủ đô Hà Nội, Lễ mở ký Công ước Liên Hợp Quốc về phòng, chống tội phạm mạng (United Nations Convention against Cybercrime) chính thức được tổ chức; đây là sự kiện toàn cầu đầu tiên về chủ đề an ninh mạng do Liên Hợp Quốc (LHQ) chủ trì và cũng là lần đầu tiên Việt Nam đăng cai lễ mở ký một công ước quốc tế.

Tham dự sự kiện có Chủ tịch nước Lương Cường, Tổng Thư ký LHQ António Guterres, cùng đại diện gần 100 quốc gia, hơn 100 tổ chức quốc tế và khu vực. Việc LHQ lựa chọn Hà Nội làm nơi mở ký công ước được coi là sự ghi nhận vai trò chủ động, tích cực của Việt Nam trong thúc đẩy đối thoại và hợp tác quốc tế vì một không gian mạng an toàn, tin cậy.

Đại hội đồng LHQ thông qua Công ước Hà Nội vào tháng 12/2024. Ảnh: UN

Sự kiện không chỉ hướng tới mục tiêu ký kết đơn thuần mà truyền đi thông điệp: an ninh mạng là lợi ích chung, trách nhiệm chung và muốn bảo vệ không gian mạng thì phải hợp tác, chia sẻ - đúng với chủ đề của Lễ mở ký mà Việt Nam và LHQ đã chọn: “Chống tội phạm mạng - Chia sẻ trách nhiệm - Hướng tới tương lai”.

Công ước đầu tiên của Liên Hợp Quốc về tội phạm mạng

Trong bối cảnh thế giới số hóa nhanh, tội phạm mạng trở thành một trong những thách thức an ninh phi truyền thống lớn nhất, xuyên biên giới, đòi hỏi sự hợp tác quốc tế toàn diện. Công ước vì thế được khởi xướng từ năm 2019 và được Đại hội đồng LHQ thông qua tháng 12/2024, sau 5 năm đàm phán và nhiều vòng thương lượng quốc tế. Văn kiện gồm 9 chương, 71 điều, quy định toàn diện các nội dung liên quan đến phòng ngừa, điều tra và xử lý hành vi phạm tội trên không gian mạng. Công ước tập trung vào bốn nhóm nội dung lớn:

Thứ nhất, xác định các hành vi phạm tội mạng, bao gồm tấn công hệ thống, đánh cắp dữ liệu, phát tán mã độc, gian lận điện tử, rửa tiền qua mạng, khai thác trẻ em trực tuyến, sử dụng không gian mạng cho hoạt động khủng bố hoặc cực đoan.

Thứ hai, tăng cường hợp tác quốc tế, thiết lập cơ chế chia sẻ thông tin, hỗ trợ điều tra, và đào tạo năng lực cho các quốc gia thành viên.

Thứ ba, đề ra cơ chế điều tra và tố tụng, như thu thập chứng cứ điện tử, bảo quản dữ liệu số, phối hợp dẫn độ và hỗ trợ pháp lý lẫn nhau.

Thứ tư, bảo đảm quyền con người và tự do cá nhân, trong đó yêu cầu mọi biện pháp chống tội phạm mạng phải phù hợp với Hiến chương LHQ, tôn trọng quyền riêng tư và quyền tiếp cận thông tin.

Văn kiện được kỳ vọng trở thành khung pháp lý quốc tế đầu tiên và toàn diện nhằm đối phó với tội phạm mạng xuyên biên giới - lĩnh vực đặc biệt nguy hiểm đang ngày càng phức tạp trong thời đại số hiện nay.

Từ khung pháp lý đến hành động thực tiễn

Theo giới chuyên gia, công ước Hà Nội không chỉ đặt nền móng cho hợp tác tư pháp quốc tế trong điều tra tội phạm mạng, mà còn mở ra cơ hội hợp tác kỹ thuật và chuyển giao công nghệ giữa các quốc gia. Các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam, sẽ được hưởng lợi từ việc nâng cao năng lực quản lý dữ liệu, phát triển nhân lực và tiếp cận công nghệ giám định kỹ thuật số hiện đại.

Tuy nhiên, nhiều ý kiến cũng lưu ý rằng việc thực thi công ước sẽ gặp không ít thách thức: khác biệt pháp lý giữa các nước, hạn chế về nguồn lực, và đặc biệt là việc cân bằng giữa an ninh quốc gia với bảo vệ quyền cá nhân. Theo đó, việc Công ước được thông qua mới chỉ là bước khởi đầu, điều quan trọng là làm thế nào để các quốc gia có thiện chí, có quyết tâm cùng nhau hợp tác trong phòng, chống tội phạm mạng. Để công ước phát huy hiệu quả, các quốc gia cần tăng cường chia sẻ thông tin, phối hợp đào tạo và xây dựng lòng tin lẫn nhau.

Thêm dấu ấn Việt Nam trong ngoại giao đa phương

Theo Thứ trưởng Ngoại giao Đặng Hoàng Giang, Việt Nam là một trong các quốc gia đầu tiên ủng hộ LHQ khởi động tiến trình xây dựng Công ước, và phối hợp chặt chẽ với các nước thành viên khác nhằm dung hòa lợi ích, quan điểm khác nhau giữa các nhóm nước phát triển và đang phát triển. Trong suốt các năm từ 2022 đến 2024, được sự ủy quyền của Chủ tịch nước, Đoàn công tác liên ngành của Chính phủ Việt Nam với nòng cốt là Bộ Công an và Bộ Ngoại giao cùng với các cơ quan liên quan đã chủ động, tích cực tham gia đầy đủ cả 8 vòng đàm phán của Công ước.

Trong quá trình đàm phán, Việt Nam luôn đề cao nguyên tắc tôn trọng chủ quyền, không can thiệp công việc nội bộ, đồng thời bảo đảm cân bằng giữa an ninh mạng và quyền con người. Những đề xuất mang tính dung hòa của Việt Nam được nhiều nước ghi nhận, góp phần giúp tiến trình thương lượng đạt đồng thuận cuối cùng.

Đại sứ Đỗ Hùng Việt, Trưởng Phái đoàn thường trực Việt Nam tại LHQ nhấn mạnh, việc Việt Nam đăng cai Lễ mở ký Công ước chính là một minh chứng cho nỗ lực của Việt Nam trong thúc đẩy pháp quyền trên không gian mạng, góp phần cùng cộng đồng quốc tế tìm giải pháp cho các thách thức mới nổi trong đời sống quốc tế.

Trong bối cảnh các thách thức an ninh, kinh tế và công nghệ ngày càng mang tính toàn cầu, hợp tác quốc tế trở thành yếu tố then chốt để các quốc gia cùng chia sẻ trách nhiệm, nguồn lực và giải pháp nhằm bảo đảm hòa bình, ổn định và phát triển bền vững. Ảnh: ITCLT

Các đại biểu quốc tế cũng coi đây là minh chứng cho năng lực điều phối và cam kết mạnh mẽ của Việt Nam đối với các vấn đề toàn cầu. Một số tổ chức khu vực cũng bày tỏ mong muốn hợp tác sâu hơn với Việt Nam trong chia sẻ kinh nghiệm, đào tạo kỹ năng và nâng cao nhận thức cộng đồng về an toàn mạng.

Thực tế, trong những năm gần đây, Việt Nam liên tục được cộng đồng quốc tế đánh giá cao về chính sách chủ động trong bảo đảm an ninh mạng và thúc đẩy hợp tác quốc tế. Nhiều sáng kiến của Việt Nam trong Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) và LHQ được ghi nhận, đặc biệt là các đề xuất về ứng phó tội phạm công nghệ cao và bảo vệ trẻ em trên môi trường số.

Việc đăng cai lễ mở ký Công ước LHQ lần này tiếp tục thể hiện tầm nhìn đối ngoại đa phương, chủ động và kiến tạo của Việt Nam, phù hợp với đường lối “chủ động, tích cực hội nhập quốc tế toàn diện, sâu rộng, có trách nhiệm” mà Đảng và Nhà nước đề ra.

Sự kiện cũng góp phần nâng cao vị thế của Việt Nam trong lĩnh vực quản trị không gian mạng toàn cầu, đồng thời mở ra cơ hội để nước ta hợp tác chặt chẽ hơn với các tổ chức quốc tế, học hỏi kinh nghiệm và nâng cao năng lực bảo vệ không gian mạng quốc gia; đây cũng là dịp quý báu để chúng ta quảng bá hình ảnh đất nước Việt Nam thanh bình, văn hóa Việt Nam đậm đà bản sắc, con người Việt Nam giàu lòng mến khách đến với bạn bè quốc tế.

Tội phạm mạng là một trong những thách thức an ninh phi truyền thống lớn nhất, đòi hỏi sự hợp tác quốc tế toàn diện. Ảnh: Shutterstock

Thông điệp từ Hà Nội

Lễ mở ký Công ước LHQ về phòng, chống tội phạm mạng tại Hà Nội không chỉ là dấu mốc lịch sử trong hợp tác toàn cầu về an ninh mạng, mà còn là biểu tượng của tinh thần đoàn kết và trách nhiệm chung của các quốc gia trước thách thức toàn cầu mới, khẳng định vị thế, uy tín và trách nhiệm của Việt Nam trong cộng đồng quốc tế. Việc các nước cùng tham gia ký Công ước trong hai ngày tới thể hiện một cam kết chính trị mạnh mẽ, kỳ vọng giúp Công ước có thể sớm được phê chuẩn và đưa vào thực thi theo lộ trình dự kiến của Cơ quan Phòng, chống ma túy và tội phạm Liên Hợp Quốc (UNODC) là năm 2027.

Với tư cách là nước chủ nhà, Việt Nam sẽ nằm trong nhóm quốc gia đầu tiên ký Công ước; từ thủ đô Hà Nội - trung tâm của hòa bình và hợp tác - một thông điệp sẽ được gửi đi: trong bối cảnh các thách thức an ninh, kinh tế và công nghệ ngày càng mang tính toàn cầu, hợp tác quốc tế chính là yếu tố then chốt để các quốc gia cùng chia sẻ trách nhiệm, nguồn lực và giải pháp nhằm bảo đảm hòa bình, ổn định và phát triển bền vững.

Hồng Nhung