Công trình tưởng niệm nạn nhân COVID-19 không chỉ cho thế hệ hôm nay

Ngày 6/11, Viện Nghiên cứu phát triển TPHCM tổ chức tọa đàm lấy ý kiến đóng góp của chuyên gia về xây dựng công trình tưởng niệm nạn nhân COVID-19.

TS Nguyễn Thị Hậu - Tổng Thư ký Hội Khoa học lịch sử TPHCM, cho rằng nên tiếp cận công trình ở góc độ những người đã mất trong đại dịch. Đó là sự mất mát lớn và nghĩa tình của người dân thành phố với nhau, nghĩa tình của đồng bào cả nước với thành phố.

Bà Hậu nhấn mạnh: ý nghĩa quan trọng nhất của tượng đài là đau thương nhưng nghĩa tình vượt qua. Đây là thông điệp lớn nhất của thời điểm bấy giờ, đồng thời cũng thể hiện đặc tính rất quan trọng của người dân Nam bộ: đau thương nhưng không bi lụy.

TS Nguyễn Thị Hậu trao đổi ý kiến tại tọa đàm. Ảnh: Ngô Tùng

“Công trình này làm sao cho người dân thấy mình trong đó, thấy chính quyền đang đứng cùng với mình, đang đứng ở vị thế của mình để cùng nhìn về một sự kiện. Được như vậy thì người dân sẽ có cảm xúc và cảm xúc này là ký ức rất quan trọng của lịch sử, của đô thị để lưu truyền về sau đồng thời cũng dẫn đến sự đoàn kết, đồng thuận giữa người dân với chính quyền”, chuyên gia này kiến giải.

Theo GS.TS Nguyễn Xuân Tiên - Chủ tịch Hội Mỹ thuật TPHCM, từ việc tri ân những lực lượng đã gồng mình vượt qua và chiến thắng đại dịch, công viên trở thành nơi mọi người tìm đến lắng đọng cảm xúc, cũng như là bài học cho thế hệ sau về những đại dịch còn có thể xảy ra để có sự chuẩn bị tốt hơn.

Ông Tiên cũng mong nơi đây trở thành công viên văn hóa nghệ thuật, địa chỉ giáo dục truyền thống cho thế hệ sau. Đến đây, người dân và du khách có dịp chiêm nghiệm, lắng đọng suy nghĩ, bày tỏ tình cảm của mình. Do đó, cần thể hiện hết sức chắt lọc, đơn giản, mang tính hiện đại, toát lên được tính bi hùng.

GS Nguyễn Xuân Tiên, Chủ tịch Hội Mỹ thuật TPHCM.

“Tích hợp giữa tượng đài và công nghệ số để người dân khi tới đây có thể tiếp cận lịch sử chống dịch COVID-19 như thế nào, biết đến những tấm lòng nhân ái hay sự hy sinh của các lực lượng… Ngoài ra, khi thiết kế phải hết sức thận trọng, vừa tạo sự tôn nghiêm ở khu tưởng niệm nhưng cũng cần lắng đọng, thoải mái”, ông góp ý.

GS Nguyễn Xuân Tiên cũng lưu ý đây là một công trình, đề tài hết sức khó khăn, vì vậy không nên áp đặt phải hoàn thành trước Tết Nguyên đán 2026.

Tượng đài cho tương lai, cho hạnh phúc

Điêu khắc gia Phạm Văn Hạng bày tỏ “ước ao” công trình sẽ trở thành công viên nghĩa tình TPHCM. Ông kiến nghị cần làm những gì mới mẻ, chân thành: “Chúng tôi mong các nhà lãnh đạo mở lòng ra bởi chúng ta làm tượng đài hôm nay không phải cho chúng ta nữa mà làm tượng đài cho tương lai, cho hạnh phúc”, nhà điêu khắc gửi gắm.

Điêu khắc gia Phạm Văn Hạng.

PGS.TS Phan Xuân Biên - Phó Chủ tịch Hội Khoa học lịch sử Việt Nam cho rằng không thể gọi công trình là công viên nghĩa trang, mà lấy công viên làm một tượng đài tưởng niệm dựa trên kinh nghiệm của thế giới và các kiến trúc sư. Đây sẽ là nơi giúp người dân cảm nhận những gì đã qua.

PGS.TS Phan Xuân Biên nêu ý kiến. Ảnh: Ngô Tùng

Ông Biên góp ý công trình không nên làm hoành tráng, mà cần tĩnh lặng nhưng thể hiện khát vọng lớn. “Ngoài đài tưởng niệm cùng với một nhà (tưởng niệm) để tóm lược cả cuộc phòng chống COVID, bao gồm việc toát lên chủ trương, hoạt động của lãnh đạo thành phố, những gương sáng tuyến đầu của y bác sĩ, chiến sĩ cùng sự đồng lòng, đoàn kết của nhân dân”, ông Phan Xuân Biên trao đổi.

Kiến trúc sư Nguyễn Trường Lưu - Chủ tịch Liên hiệp các Hội văn học nghệ thuật TPHCM cho rằng, cần xây dựng một công viên và tượng đài tưởng niệm nằm trong công viên, không nên gọi là công viên tưởng niệm COVID-19.

Theo ông Lưu, công viên nên là không gian tĩnh lặng, hài hòa, tránh thương mại hóa. Thành phố nên tổ chức cuộc thi thiết kế để tìm phương án tốt nhất, vừa xây dựng phong trào tưởng niệm trong nhân dân, vừa đảm bảo quy hoạch hợp lý.

Theo Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển TPHCM Phạm Bình An, hơn 20.000 người dân ở TPHCM đã qua đời trong đại dịch COVID-19, 1.500 trẻ em mồ côi. Đại dịch đã gây ra nhiều thiệt hại nặng nề về kinh tế, tinh thần. Tuy nhiên, vượt lên mất mát đau thương, thành phố đã hồi sinh mạnh mẽ, tăng trưởng đạt mức cao.

Mới đây, lãnh đạo TPHCM chủ trương chuyển khu đất số 1, đường Lý Thái Tổ (phường Vườn Lài) thành công viên, trong đó bố trí đài tưởng niệm đồng bào, cán bộ, chiến sĩ hy sinh, tử vong vì đại dịch COVID-19. Thành phố đặt mục tiêu hoàn thành công trình trước Tết Nguyên đán 2026. Công viên có diện tích khoảng 4,4 ha, nằm giữa 3 tuyến đường Lý Thái Tổ - Trần Bình Trọng - Hùng Vương, nơi còn dấu tích cụm biệt thự Chú Hỏa - một phần ký ức đô thị Sài Gòn.

Hiện nay, TPHCM đang tổ chức lấy ý kiến người dân cả nước đối với ý tưởng công trình biểu tượng ghi nhận sự chung sức, đồng lòng của người dân thành phố vượt qua đại dịch.

Ngô Tùng