Công nghệ - 'Lá chắn mềm' ngăn chặn bạo lực gia đình

Hệ sinh thái công nghệ chống bạo lực gia đình tại các quốc gia

Bạo lực gia đình là một vấn đề toàn cầu nghiêm trọng, gây tổn thương dai dẳng không chỉ cho nạn nhân mà còn cho nền tảng đạo đức, pháp lý và xã hội của mỗi quốc gia. Trong thời đại công nghệ, nhiều quốc gia đã chủ động triển khai các nền tảng số như một giải pháp nhân văn và kịp thời để ngăn chặn, hỗ trợ và bảo vệ nạn nhân.

Theo các báo cáo của Liên hợp quốc, ước tính khoảng 30% phụ nữ trên thế giới từng là nạn nhân của bạo lực thể chất hoặc tình dục bởi người bạn đời hiện tại hoặc cũ. Trong bối cảnh đó, các giải pháp công nghệ số đang trở thành những công cụ hỗ trợ mới, đặc biệt là với những nạn nhân không thể tiếp cận các dịch vụ hỗ trợ truyền thống do bị cô lập, đe dọa hoặc thiếu kênh bảo mật.

Một trong những sáng kiến tiêu biểu là Sophia, chatbot do tổ chức Spring ACT (Action. Compassion. Technology) phát triển tại Thụy Sĩ, đã giành được giải “AI for Good Impact Award” năm 2025 của Liên minh Viễn thông Quốc tế (ITU) thuộc Liên hợp quốc. Đây là minh chứng cho tiềm năng nhân đạo của công nghệ khi được dẫn dắt đúng hướng. Sophia là chatbot đầu tiên trên thế giới sử dụng AI để hỗ trợ những người bị ảnh hưởng bởi bạo lực gia đình. Hoạt động miễn phí 24/7 và hỗ trợ hơn 20 ngôn ngữ, Sophia giúp người dùng thu thập bằng chứng, hiểu rõ quyền pháp lý và tìm kiếm các phương án an toàn. Tất cả đều được thực hiện mà không để lại dấu vết kỹ thuật số.

Được xây dựng trên nền tảng các công nghệ AI tiên tiến như AI sinh ngữ, xử lý ngôn ngữ tự nhiên (NLP) và phát hiện bất thường, Sophia cung cấp hỗ trợ ẩn danh thông qua trình duyệt, cũng như qua các nền tảng phổ biến như WhatsApp, Viber... Đặc biệt, nền tảng này có một “két kỹ thuật số” - nơi người dùng có thể lưu trữ thông tin an toàn mà không lo bị phát hiện. Cho đến nay, Sophia đã phục vụ hơn 41.000 người dùng tại 172 quốc gia. Sự lan tỏa toàn cầu cùng với trọng tâm về an toàn, ẩn danh và khả năng tiếp cận đã cho thấy tiềm năng thực tế và mang tính thay đổi cuộc sống của các giải pháp AI nhân đạo.

Một sáng kiến khác là chatbot rAInbow, được phát triển bởi tổ chức South African-based Grassroot, cũng được hỗ trợ bởi mạng lưới AI for Good toàn cầu. Công cụ này giúp người dùng nhận diện các dấu hiệu của bạo lực trong quan hệ, cung cấp thông tin về quyền pháp lý, hỗ trợ cảm xúc và kết nối với các cơ sở hỗ trợ địa phương. Chatbot này cũng được thiết kế để phục vụ cộng đồng LGBTQ+ và các nhóm dễ bị tổn thương, bảo đảm sự bao trùm và nhân văn.

Một điển hình truyền cảm hứng khác đến từ Pháp, một nạn nhân từng sống sót sau bạo lực đã sáng lập nên ứng dụng App Elles để hỗ trợ những người phụ nữ khác. Ứng dụng này cho phép người dùng kích hoạt cảnh báo khẩn cấp chỉ với một cử chỉ đơn giản như nhấn nút nguồn bốn lần liên tiếp. Sau khi kích hoạt, vị trí sẽ được gửi tới người thân hoặc cảnh sát, đồng thời ghi âm sự kiện để lưu giữ bằng chứng. Hiện nay, App Elles đã mở rộng ra hơn 15 quốc gia, hỗ trợ nhiều ngôn ngữ và có hàng trăm nghìn lượt tải về. Ứng dụng không chỉ giúp phản ứng nhanh khi gặp nguy hiểm mà còn cung cấp mạng lưới dịch vụ hỗ trợ như nơi trú ẩn, tư vấn pháp lý và tâm lý.

Tại Brazil - nơi tỷ lệ bạo lực với phụ nữ ở mức báo động, nhiều sáng kiến sáng tạo đã được đưa ra. Một trong số đó là tích hợp các “trạm an toàn kỹ thuật số” ngay trong siêu thị, trạm xăng, nhà thờ hoặc cửa hàng tiện lợi. Tại đây, phụ nữ có thể truy cập Wi-Fi miễn phí và kết nối với dịch vụ trợ giúp như tư vấn tâm lý, đường dây nóng hoặc gửi tin nhắn SOS mà không bị phát hiện. Điểm mạnh của sáng kiến này là sự gần gũi. Nạn nhân không cần tìm đến nơi chuyên biệt mà có thể đến những nơi gắn với đời thường như siêu thị, trạm xăng để nhận được trợ giúp.

Công nghệ đồng hành cùng chính sách pháp luật

Tại Tây Ban Nha, một quốc gia có hệ thống pháp lý tiến bộ về quyền phụ nữ, ứng dụng Libres được Chính phủ và tổ chức xã hội phát triển để giúp phụ nữ nhận diện sớm dấu hiệu bạo lực, tìm kiếm sự trợ giúp và kết nối đến các dịch vụ công cộng. Ứng dụng này hỗ trợ nhiều đối tượng, bao gồm người khuyết tật, trẻ vị thành niên và nạn nhân của bạo lực tinh thần - một dạng bạo lực thường khó nhận diện hơn các hành vi thân thể. Điểm đặc biệt là Libres được tích hợp trong chiến lược quốc gia chống bạo lực giới theo Công ước Istanbul. Ứng dụng không chỉ là công cụ kỹ thuật, mà còn là phần mở rộng của một hệ thống chính sách toàn diện, được hậu thuẫn bởi pháp luật, truyền thông và giáo dục cộng đồng.

Chính phủ Úc đã triển khai chương trình eSafety Women, hướng dẫn phụ nữ cách bảo vệ an toàn số: từ kiểm tra thiết bị theo dõi trái phép, tăng cường bảo mật trên mạng xã hội đến nhận diện dấu hiệu giám sát kỹ thuật số trong các mối quan hệ kiểm soát. Chương trình còn đào tạo cán bộ hỗ trợ cộng đồng, cảnh sát và luật sư để nâng cao nhận thức về hình thức bạo lực công nghệ - một dạng bạo lực mới nhưng ngày càng phổ biến. Điểm đặc sắc ở đây là toàn bộ chương trình không đơn thuần là ứng dụng, mà là một hệ sinh thái được thiết kế từ trên xuống, bảo đảm tính nhất quán giữa công nghệ, pháp luật và giáo dục.

Tại Ấn Độ, Chính phủ triển khai ứng dụng 112 India, cho phép người dùng gửi cảnh báo khẩn cấp chỉ bằng ba lần nhấn nút nguồn. Ứng dụng sử dụng GPS để định vị người báo tin và gửi thông báo đến cả cảnh sát lẫn người thân đã đăng ký. Đáng nói, thiết kế này nhằm đáp ứng tình huống khẩn cấp khi nạn nhân không thể nói chuyện hay mở ứng dụng. Ngoài ra, Chính phủ Ấn Độ cũng khuyến khích phát triển các trung tâm dữ liệu phân tích “điểm nóng” về bạo lực, giúp cảnh sát chủ động can thiệp và tăng cường lực lượng tại các khu vực nguy cơ cao.

Nhìn ra thế giới, có thể thấy rằng các giải pháp số không còn là lựa chọn “thêm vào” mà đã trở thành một phần thiết yếu trong chiến lược phòng, chống bạo lực gia đình. Chatbot, app cảnh báo, bản đồ nguy cơ hay các thiết bị đeo chuyên dụng… tất cả đều góp phần định hình lại cách con người có thể lên tiếng, tìm kiếm sự bảo vệ và vượt thoát khỏi những mối quan hệ độc hại. Điểm chung của các mô hình hiệu quả là: bảo mật tối đa cho nạn nhân, dễ tiếp cận và sử dụng hằng ngày, có sự kết nối với cơ quan công quyền, tổ chức hỗ trợ xã hội và có khung pháp lý rõ ràng bảo vệ người dùng và người hỗ trợ. Công nghệ, dù thông minh đến đâu, cũng không thể thay thế trái tim con người. Nhưng khi được vận dụng đúng cách, công nghệ có thể là bàn tay đầu tiên kéo một người ra khỏi bóng tối của bạo lực gia đình.

Đỗ Trang