Cộng đồng quốc tế đánh giá cao đóng góp của Việt Nam trong thúc đẩy thực thi UNCLOS

Quang cảnh Hội nghị các quốc gia thành viên Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển lần thứ 35

Việt Nam được bầu làm Chủ tịch SPLOS 35

Ngày 23-6-2025 tại Trụ sở Liên hợp quốc (LHQ) tại New York (Mỹ), đã khai mạc Hội nghị các quốc gia thành viên Công ước LHQ về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS) lần thứ 35 (SPLOS 35) với sự tham dự của 170 quốc gia thành viên, các nước quan sát viên, trưởng các cơ quan thành lập theo Công ước và các tổ chức quốc tế liên quan. Tại phiên khai mạc, Thứ trưởng thường trực Bộ Ngoại giao Nguyễn Minh Vũ, Trưởng đoàn Việt Nam đã được các quốc gia thành viên Công ước đồng thuận bầu vào vị trí Chủ tịch SPLOS 35 và điều hành hội nghị.

Phát biểu sau khi trúng cử, Thứ trưởng Nguyễn Minh Vũ nhấn mạnh những tiến triển tích cực trong thực thi UNCLOS và quản trị biển, đại dương toàn cầu thời gian qua, đặc biệt là thành công của Hội nghị Đại dương của LHQ lần thứ 3 (UNOC 3) tại Nice, Pháp, vào tháng này, cũng như các nỗ lực thúc đẩy Hiệp định về bảo tồn và sử dụng bền vững đa dạng sinh học tại vùng biển ngoài vùng quyền tài phán quốc gia (BBNJ) sớm có hiệu lực.

UNCLOS được 107 quốc gia ký ngày 10-12-1982 tại Vịnh Montego thuộc Jamaica. Với 320 điều khoản và 9 phụ lục, đây là văn kiện quốc tế đa phương đồ sộ, một trong những điều ước quốc tế quan trọng nhất của thế kỷ XX, đóng vai trò như “Hiến chương về đại dương”.

UNCLOS giúp các quốc gia xác định rõ phạm vi các vùng biển thuộc chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán quốc gia của mình, bao gồm nội thủy, lãnh hải, vùng tiếp giáp, vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa. Nó quy định cụ thể quyền và nghĩa vụ của các quốc gia trong vùng biển của mình cũng như cơ chế giải quyết tranh chấp nảy sinh giữa các quốc gia trong việc giải thích và áp dụng UNCLOS.

Có thể nói UNCLOS đã đóng vai trò quan trọng trong việc xác định khuôn khổ pháp lý điều chỉnh mọi hoạt động trên biển và đại dương, là cơ sở pháp lý cho mọi hành động và hợp tác ở cấp độ quốc gia, khu vực và toàn cầu. Không chỉ cung cấp khuôn khổ pháp lý, UNCLOS còn là phương tiện mạnh mẽ để đảm bảo hòa bình, khuyến khích các quốc gia giải quyết khác biệt thông qua đối thoại, tôn trọng lẫn nhau cũng như tuân thủ luật pháp quốc tế.

SPLOS là Hội nghị thường niên của các quốc gia thành viên Công ước LHQ về Luật Biển năm 1982. Tại Hội nghị, các quốc gia thành viên UNCLOS cũng như các nước quan sát viên trình bày lập trường, quan điểm và chia sẻ thông tin về các vấn đề liên quan đến thực thi UNCLOS, đánh giá kết quả hoạt động của các cơ quan thành lập theo Công ước trong năm qua, góp phần định hướng cho các phát triển mới trong lĩnh vực luật biển và quản lý, khai thác đại dương trong thời gian tới.

Chủ tịch SPLOS có trách nhiệm chủ trì, điều hành thảo luận các phiên họp toàn thể; quyết định các vấn đề về thủ tục và tổ chức phiên họp của Hội nghị trên cơ sở tham vấn với Ban Điều hành; đồng thời thông qua quyết định về hành chính, ngân sách và hoạt động của các cơ quan được thành lập theo UNCLOS. Chủ tịch Hội nghị đóng vai trò trung tâm trong bảo đảm Hội nghị diễn ra hiệu quả, trật tự, đúng quy tắc, thủ tục. Trong các vấn đề phức tạp, có ý kiến khác nhau, Chủ tịch có vai trò quan trọng định hướng thảo luận, khuyến khích tham vấn và đàm phán giữa các nước để tìm tiếng nói chung. Nhiệm kỳ của Chủ tịch kéo dài 1 năm từ ngày khai mạc Hội nghị cho đến thời điểm bàn giao vị trí này tại Hội nghị tiếp theo.

Tại SPLOS 35, phát biểu đại diện cho Tổng Thư ký LHQ, bà Elinor Hammarskjöld - Phó tổng thư ký LHQ phụ trách pháp lý - khẳng định 43 năm sau khi được thông qua, UNCLOS tiếp tục là khuôn khổ pháp lý điều chỉnh mọi hoạt động trên biển và đại dương. Sau phiên khai mạc, Hội nghị đã nghe báo cáo của Tòa án quốc tế về Luật Biển (ITLOS), Cơ quan quyền lực đáy đại dương (ISA), Ủy ban ranh giới thềm lục địa (ISA) và tiến hành thảo luận, thống nhất định hướng hoạt động của các thể chế nêu trên trong thời gian dưới quyền điều hành của Chủ tịch.

Tin tưởng năng lực điều hành của Việt Nam trong cơ chế đa phương

Việt Nam là 1 trong 107 quốc gia đầu tiên ký công ước UNCLOS và phê chuẩn trước khi công ước có hiệu lực. Nhằm thực thi UNCLOS, Việt Nam đã từng bước hoàn thiện hệ thống pháp luật về biển và đại dương, ban hành các văn bản pháp luật, chiến lược, chính sách, kế hoạch phục vụ việc sử dụng, khai thác biển hiệu quả và bền vững của đất nước.

Với tinh thần là thành viên có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế, Việt Nam cũng luôn coi công ước là cơ sở quan trọng để triển khai các hoạt động hợp tác trên biển. Việt Nam đã đạt nhiều thành tựu trong việc giải quyết các vấn đề phân định biển với các nước láng giềng, nổi bật là cùng với Thái Lan giải quyết vấn đề phân định biển trong vịnh Thái Lan 1997 - Hiệp định phân định biển đầu tiên của ASEAN sau khi công ước có hiệu lực; là nước đầu tiên và duy nhất cho đến nay có Hiệp định phân định biển với Trung Quốc - phân định vịnh Bắc bộ năm 2000; cùng với Indonesia giải quyết vấn đề phân định thềm lục địa và sau đó là vùng đặc quyền kinh tế lần lượt vào năm 2003 và năm 2022.

Việc Việt Nam lần đầu tiên đảm nhiệm vị trí Chủ tịch SPLOS 35 phản ánh sự tin tưởng, tín nhiệm cao của các nước đối với năng lực điều hành, dẫn dắt của Việt Nam trong các tiến trình và cơ chế đa phương trong khuôn khổ LHQ, đồng thời cũng cho thấy sự ghi nhận, đánh giá cao của cộng đồng quốc tế về vai trò, đóng góp của nước ta vào các nỗ lực chung thúc đẩy thực thi Công ước và quản trị đại dương toàn cầu.

Đây cũng là thành quả trong việc thực hiện chủ trương chủ động, tích cực đảm nhận các trọng trách lãnh đạo, điều hành, dẫn dắt tại các tổ chức, diễn đàn quốc tế theo tinh thần Nghị quyết số 59-NQ/TW của Bộ Chính trị về hội nhập quốc tế trong tình hình mới, Kết luận số 125-KL/TW của Ban Bí thư về tiếp tục đẩy mạnh và nâng tầm đối ngoại đa phương đến năm 2030, đồng thời đóng góp thiết thực vào thực hiện Nghị quyết số 36-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Nhằm chuẩn bị sẵn sàng cho đảm nhiệm vai trò điều hành SPLOS 35, Thứ trưởng Nguyễn Minh Vũ đã chủ trì nhiều cuộc họp trù bị trực tiếp và trực tuyến với Phó tổng Thư ký LHQ, Văn phòng Pháp lý LHQ, lãnh đạo các cơ quan được thành lập theo UNCLOS và tham vấn một số nhóm khu vực và đại sứ, trưởng phái đoàn các nước liên quan tại New York. Trong các cuộc gặp và trao đổi, Thứ trưởng Nguyễn Minh Vũ khẳng định cam kết và mong muốn của Việt Nam phối hợp chặt chẽ với các nước và các cơ quan để tổ chức và điều hành SPLOS 35 một cách khách quan, hiệu quả, đóng góp vào quá trình thực thi toàn diện các quy định của UNCLOS, tiếp tục thúc đẩy quản trị biển, đại dương và sử dụng bền vững các tài nguyên biển trên phạm vi toàn cầu.

Phát biểu tại SPLOS 35, Thứ trưởng Nguyễn Minh Vũ đã kêu gọi các nước đề cao chủ nghĩa đa phương, tham gia thảo luận với tinh thần hợp tác và xây dựng, tích cực đề xuất biện pháp nhằm thúc đẩy thực thi UNCLOS, tăng cường hiệu quả hoạt động của các cơ quan thành lập theo Công ước, qua đó củng cố vai trò, sức sống của Công ước trong duy trì trật tự trên biển, bảo tồn và sử dụng bền vững các nguồn lợi biển, góp phần duy trì, củng cố hòa bình, ổn định và phát triển bền vững trên toàn cầu.

Hoàng Sơn