Côn Đảo - 'kho báu xanh' giữa biển trời Tổ quốc

Giữa đại dương mênh mông phía Nam Tổ quốc, Côn Đảo không chỉ là chứng nhân lịch sử, mà còn là biểu tượng của một “thiên đường xanh” - nơi thiên nhiên, con người và khát vọng bảo tồn hòa quyện thành bản giao hưởng bền vững.

Tin vui mới nhất - Vườn quốc gia Côn Đảo vừa được Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN) công nhận vào Danh lục Xanh các khu bảo tồn và được quản lý hiệu quả - một minh chứng cho những nỗ lực không ngừng nghỉ của Việt Nam trong công cuộc bảo tồn đa dạng sinh học, gìn giữ tài nguyên thiên nhiên cho các thế hệ mai sau.

Côn Đảo nhìn từ trên cao.

Theo thống kê, Vườn quốc gia Côn Đảo hiện có 1.077 loài thực vật, thuộc 640 chi, 160 họ thực vật bậc cao và 155 loài động vật thuộc 64 họ, 26 bộ, gồm 25 loài thú, 85 loài chim, 32 loài bò sát và 13 loài ếch nhái. Thảm thực vật rừng ở đây mang tính đặc trưng của hệ sinh thái rừng nhiệt đới hải đảo, được thể hiện qua các hệ sinh thái rừng lá rộng thường xanh, rừng lá rộng nửa rụng lá, rừng tre và rừng ngập mặn ven biển.

Không chỉ đa dạng về sinh học, Côn Đảo còn lưu giữ nhiều loài đặc hữu, quý hiếm - những “viên ngọc sống” của đại dương. Đây là nơi du khách có thể bắt gặp những chú rùa biển lên bờ đẻ trứng, những đàn chim di cư làm tổ, hay đơn giản là cảm nhận không khí nguyên sơ, thanh sạch hiếm nơi nào có được.

Trong quần thể Vườn quốc gia, Hòn Trứng được ví như “đảo của những cánh chim”. Dù diện tích chưa đầy 2 ha và hầu như không có thảm thực vật lớn, hòn đảo nhỏ này lại là nơi sinh sản của hàng nghìn cá thể chim biển di cư.

Hiện Vườn quốc gia Côn Đảo đã ghi nhận 5 loài chim biển thường xuyên về đây làm tổ gồm: nhàn lưng đen, nhàn mào lớn, chim điên bụng trắng, yến hông trắng và nhàn đầu xám. Ban ngày, chúng bay đi kiếm ăn trên mặt biển, tối về lại đảo nghỉ ngơi, ấp trứng, nuôi con non.

Theo thống kê, sân chim Hòn Trứng có tới 72.712 trứng chim biển, với mật độ trung bình 4,88 trứng/m² – con số kỷ lục trong nước. Nhằm bảo vệ “thiên đường của loài chim”, Vườn quốc gia đã lắp đặt hệ thống camera giám sát an ninh trên đỉnh đảo, giúp phát hiện sớm mọi hành vi xâm hại môi trường hay trứng chim quý.

Tổ chức Kỷ lục Việt Nam đã trao Bằng xác lập kỷ lục Hòn Trứng là sân chim biển có mật độ sinh sản cao nhất Việt Nam – một ghi nhận đầy tự hào cho công tác bảo tồn thiên nhiên nơi đảo xa.

Những “cây di sản” kể chuyện rừng xanh

Không chỉ có biển và chim, Côn Đảo còn lưu giữ cả “ký ức xanh” qua những cây cổ thụ hàng trăm năm tuổi - chứng nhân của lịch sử và thời gian. Hội Bảo vệ thiên nhiên và môi trường Việt Nam đã công nhận 24 cây di sản tại Vườn quốc gia Côn Đảo, trong đó nổi bật là:

Cây bàng Hòn Bảy Cạnh - 238 tuổi, chu vi 7m, cao 17m. Cây bàng Bãi Ông Đụng - 156 tuổi, chu vi 4,6m, cao 14m. Cây sao đen Bãi Dài - 238 tuổi, chu vi 7,9m, cao 25m. Quần thể 21 cây phong ba Hòn Cau - 120 tuổi, chu vi lớn nhất 2,74m.

Cây sao đen 238 tuổi được công nhận Cây Di sản.

Tính đến nay, toàn Côn Đảo có 105 cây di sản, bao gồm bàng, bằng lăng, thị, nhội, cóc đỏ… – mỗi cây đều mang trong mình câu chuyện về sức sống, ý chí bền bỉ và sự giao hòa của con người với thiên nhiên.

Một trong những điểm sáng trong hoạt động bảo tồn tại Côn Đảo là chương trình tình nguyện viên bảo tồn rùa biển - dự án được Tổ chức Bảo tồn Thiên nhiên Thế giới (WWF) khởi xướng từ năm 2014, với sự phối hợp của Ban Quản lý Vườn quốc gia.

Từ đó đến nay, hơn 500 tình nguyện viên đã tham gia hỗ trợ lực lượng kiểm lâm trong mùa rùa đẻ trứng (từ tháng 6 đến tháng 9 hằng năm). Họ là sinh viên, công chức, doanh nhân, bác sĩ, luật sư, người lao động tự do... cùng chung một mục tiêu - bảo vệ những sinh linh mong manh của đại dương.

Những đêm thức trắng bên bãi cát, từng bàn tay nhẹ nhàng chuyển trứng rùa vào khu vực an toàn, từng khoảnh khắc chứng kiến rùa con nở và bò về biển, đó không chỉ là trải nghiệm, mà còn là hành trình thức tỉnh ý thức bảo vệ môi trường trong mỗi người.

Bên cạnh hoạt động bảo tồn và du lịch sinh thái, công tác nghiên cứu khoa học luôn được Vườn quốc gia Côn Đảo đặt lên hàng đầu. Nhiều đề tài ứng dụng có giá trị thực tiễn cao đã được triển khai như: Trồng rừng ngập mặn trên nền cát, san hô chết tại một số đảo; Phục hồi rừng sau bão; Nghiên cứu đặc tính sinh thái và nhân giống cây cóc đỏ - loài thực vật quý hiếm lần đầu phát hiện tại Côn Đảo.

Các công trình nghiên cứu không chỉ góp phần phục hồi môi trường, mà còn tạo nền tảng khoa học để Côn Đảo hướng đến quản lý hệ sinh thái dựa trên bằng chứng và bền vững lâu dài.

Du lịch xanh - con đường phát triển hài hòa

Không chỉ dừng ở bảo tồn, Côn Đảo đang từng bước chuyển hóa giá trị thiên nhiên thành giá trị kinh tế bền vững, thông qua mô hình du lịch sinh thái - du lịch trách nhiệm.

Tại đây, du khách không chỉ ngắm cảnh, mà còn được trải nghiệm, học hỏi và tham gia các hoạt động bảo vệ môi trường, như trồng cây ngập mặn, thả rùa con về biển, hay dọn rác ven bãi. Nhờ vậy, mỗi chuyến đi đến Côn Đảo không chỉ là hành trình khám phá, mà còn là một hành trình “trả lại” – trả lại cho thiên nhiên sự trong lành, cho lòng người sự bình yên.

Được IUCN công nhận vào Danh lục Xanh không chỉ là vinh dự, mà còn là cam kết. Danh hiệu ấy đặt lên vai Côn Đảo trách nhiệm lớn hơn trong việc giữ gìn và phát huy giá trị thiên nhiên, di sản.

Khách tham quan du lịch Côn Đảo.

Côn Đảo hôm nay không chỉ là điểm đến linh thiêng hay khu du lịch nổi tiếng, mà còn là biểu tượng của du lịch xanh Việt Nam - nơi con người biết sống chan hòa, tôn trọng và bảo vệ môi trường.

Từ những hòn đảo nhỏ như Hòn Trứng, Hòn Cau, đến những cánh rừng nguyên sinh rợp bóng bàng cổ thụ, mọi nỗ lực của con người nơi đây đều hướng đến mục tiêu duy nhất: Giữ màu xanh cho Côn Đảo – giữ màu xanh cho tương lai.

Giữa xu thế toàn cầu hóa, khi nhiều điểm đến nổi tiếng phải đối mặt với ô nhiễm và khai thác quá mức, Côn Đảo vẫn giữ được bản sắc nguyên sơ và tinh khiết. Sự công nhận của IUCN không chỉ đưa Côn Đảo lên bản đồ xanh thế giới, mà còn khẳng định Việt Nam đang đi đúng hướng trong hành trình bảo tồn thiên nhiên gắn với phát triển bền vững.

Từ những cây cổ thụ trăm năm, những bãi đẻ trứng rùa mùa trăng, đến những cánh chim nhàn bay giữa đại dương - tất cả tạo nên một bản hùng ca của sự sống. Và trong bản hùng ca ấy, con người Côn Đảo vẫn lặng thầm viết tiếp câu chuyện về niềm tự hào xanh - niềm tự hào của Việt Nam trên bản đồ thế giới.

Hoàng Thọ