Có trường THCS, năm học đổi thời khóa biểu không dưới 20 lần, phó hiệu trưởng rất vất vả

Trong bối cảnh chương trình giáo dục phổ thông mới đang được triển khai mạnh mẽ, đặc biệt là hệ thống các môn học tích hợp ở cấp trung học cơ sở như Khoa học Tự nhiên, Lịch sử và Địa lý, và Hoạt động Trải nghiệm – Hướng nghiệp, nội dung Giáo dục địa phương,… đội ngũ phó hiệu trưởng phụ trách chuyên môn đang trở thành những người chịu áp lực công việc lớn trong nhà trường.

Họ phải liên tục điều chỉnh phân công chuyên môn, sắp xếp thời khóa biểu nhiều lần mỗi tháng, mỗi học kỳ, thậm chí mỗi tuần. Nhiều phó hiệu trưởng chia sẻ rằng mỗi năm họ phải xếp lại thời khóa biểu không dưới hai mươi lần, chưa kể hàng loạt tình huống phát sinh đột xuất.

Chỉ riêng việc đổi phân công chuyên môn và số lần đổi thời khóa biểu đã là áp lực rất lớn, phó hiệu trưởng không còn thời gian để tập trung các nhiệm vụ khác, tập trung tìm các giải pháp nâng cao chất lượng bộ môn, nhà trường,…

Ảnh minh họa

Vì sao mỗi năm phó hiệu trưởng phải sắp thời khóa biểu không dưới hai mươi lần?

Trong thực tế, theo chia sẻ của nhiều phó hiệu trưởng, số lần xếp lại thời khóa biểu của phó hiệu trưởng không chỉ dừng lại ở con số hai mươi lần. Nhiều trường báo cáo rằng họ phải xếp lại thời khóa biểu nhiều hơn. Những nguyên nhân dẫn đến điều này bao gồm:

Các môn tích hợp như Khoa học tự nhiên, Lịch sử và Địa lý dù dạy theo hình thức song song hay dạy theo chủ đề thì chỉ riêng 2 môn này đã đổi thời khóa biểu ở các lớp 6-9 không dưới 10 lần/năm.

Đối với môn Giáo dục địa phương có 6 chủ đề do 6 giáo viên thuộc các phân môn giảng dạy nên môn này đổi 6 lần/năm.

Bên cạnh các nguyên nhân khách quan khác như: Giáo viên nghỉ thai sản, nghỉ bệnh dài ngày; Giáo viên đi học bồi dưỡng, tập huấn dài ngày; tình trạng thiếu giáo viên,...

Do đó, theo chia sẻ của một phó hiệu trưởng ở trường trung học cơ sở hàng năm phải có đến vài chục lần sắp xếp thời khóa biểu, mỗi lần đổi thời khóa biểu ngoài việc rất vất vả còn phải thay đổi phân công chuyên môn cho phù hợp, ảnh hưởng phần nào đến việc thực hiện nhiệm vụ của nhà trường.

Sự khó xếp thời khóa biểu trong môn tích hợp không chỉ đến từ đội ngũ giáo viên mà còn đến từ số tiết phân phối chương trình khác nhau theo từng phân môn. Ví dụ: Môn Khoa học tự nhiên có học phần Vật lí chiếm nhiều tiết hơn ở khối lớp này, nhưng sang khối khác phần Hóa học lại chiếm số lượng tiết lớn hơn; sang khối khác phần Sinh học lại chiếm số tiết nhiều hơn.

Phó hiệu trưởng phải đảm bảo sự cân đối trong việc phân phối các tiết học, tránh dồn quá nhiều tiết của một phân môn vào một tuần, đồng thời phải đảm bảo giáo viên không bị trùng giờ, không bị quá tải, không để giáo viên thiếu tiết, giáo viên thừa tiết,…

Việc sắp thời khóa biểu nhiều lần ảnh hưởng đến hoạt động của nhà trường

Khi thời khóa biểu liên tục thay đổi, cả giáo viên lẫn học sinh đều rơi vào tình trạng bị động, thiếu tính ổn định, sắp xếp công việc khoa học và hợp lý.

Nhiều phó hiệu trưởng chia sẻ rằng việc xếp thời khóa biểu khiến họ phải thức khuya liên tục để kiểm tra từng phân môn, từng lớp, từng giáo viên để sắp, đổi thời khóa biểu liên tục, có thời khóa biểu mỗi tuần phải đổi một lần, vừa đổi ví dụ tuần 5 đổi thời khóa biểu môn Khoa học tự nhiên, tuần 6 đổi môn giáo dục địa phương, tuần 7 đổi do giáo viên thai sản,…rất vất vả, áp lực, không còn thời gian để tập trung chuyên môn, thực hiện các nhiệm vụ giáo dục khác.

Phó hiệu trưởng đáng lẽ phải tập trung vào các nhiệm vụ chủ yếu như: Bồi dưỡng giáo viên; kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học; xây dựng kế hoạch phát triển tổ chuyên môn; tổ chức sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học cho các tổ chuyên môn; nghiên cứu định hướng phát triển chuyên môn; xây dựng các kế hoạch phát triển năng lực giáo viên; nâng cao chất lượng nhà trường;…

Tuy nhiên, họ lại dành phần lớn thời gian để giải quyết các công việc: xếp thời khóa biểu, điều chỉnh giờ dạy, xử lý các vấn đề liên quan môn tích hợp. Điều này dẫn đến tình trạng họ không thể phát huy vai trò quản lý chuyên môn đúng nghĩa.

Chỉ riêng việc đổi phân công chuyên môn, đổi thời khóa biểu các môn tích hợp, nội dung giáo dục địa phương đã chiếm quá nhiều thời gian của phó hiệu trưởng, ảnh hưởng nhiều đến hoạt động dạy và học của nhà trường, thiếu tính ổn định.

Giải pháp nào để phó hiệu trưởng tập trung chuyên môn

Nhiệm vụ được Quốc hội giao Chính phủ tại Nghị quyết về Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2026, được thông qua ngày 13/11 trong đó có nội dung rà soát, hoàn thiện Chương trình giáo dục phổ thông, trong đó tập trung xây dựng, bảo đảm cung cấp một bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc sử dụng từ năm học 2026 - 2027. [1]

Như vậy, nếu không có gì thay đổi thì từ năm học 2026 – 2027 sẽ có sử dụng bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc, đồng thời sẽ có những điều chỉnh chương trình mới để hoàn thiện hơn, phù hợp hơn.

Người viết xin được có một số nội dung góp ý để việc thực hiện các chương trình bộ môn sắp tới được tốt hơn, giảm áp lực cho nhà trường, giáo viên và phụ huynh như sau:

Thứ nhất, đối với nội dung giáo dục địa phương

Theo người viết, nội dung giáo dục có 2 phương án thực hiện là trả các nội dung từng phân môn về cho các môn học, lồng ghép vào các môn học cụ thể, ví dụ phân môn Ngữ văn trong nội dung giáo dục địa phương nên lồng ghép vào môn Ngữ văn,…

Hoặc, nghiên cứu xây dựng nội dung giáo dục địa phương cụ thể, thiết thực hơn và chỉ một giáo viên đảm nhận, tốt nhất là giáo viên môn Lịch sử - Địa lý.

Mục tiêu chính của môn giáo dục địa phương là trang bị cho học sinh kiến thức cơ bản về văn hóa, lịch sử, địa lý, kinh tế, xã hội và môi trường của địa phương, qua đó bồi dưỡng tình yêu quê hương, ý thức trách nhiệm và năng lực vận dụng kiến thức để góp phần xây dựng, phát triển địa phương,…mỗi tuần chỉ có 1 tiết nhưng lại sắp xếp đến 6 phân môn và 6 giáo viên dạy khác nhau trong chương trình không làm tăng hiệu quả mà làm phức tạp thêm cho chương trình mới.

Thứ hai, rà soát lại việc triển khai môn tích hợp, bảo đảm tính khả thi trong điều kiện thực tế

Bộ Giáo dục và Đào tạo nên đánh giá lại tính khả thi của môn tích hợp trong giai đoạn hiện nay. Việc tích hợp nội dung tốt về mặt lý thuyết nhưng khó thực hiện nếu đội ngũ giáo viên không đủ năng lực. Cần xem xét lộ trình phù hợp hơn, có thể tạm thời giao môn tích hợp cho đội ngũ giáo viên chuyên môn sâu theo phương án dạy phân môn nhưng sử dụng chung chương trình, thay vì bắt buộc một giáo viên dạy toàn bộ môn tích hợp.

Người viết cho rằng, năm học 2026-2027 sẽ áp dụng bộ sách giáo khoa dùng chung cả nước, một số chương trình có thể điều chỉnh cho phù hợp, nên nghiên cứu sửa đổi, cách bố trí các môn học sau đây:

Đối với môn Khoa học tự nhiên, Lịch sử và Địa lý là 2 môn mới tích hợp từ 2-3 môn trước đây, qua quá trình triển khai thực hiện đã có bất cập, vướng mắc và đến thời điểm này sau nhiều lần điều chỉnh nhưng chưa phương án nào khả thi nên người viết đề xuất Bộ Giáo dục và Đào tạo nghiên cứu, xem xét tách thành các phân môn riêng biệt: Vật lý, Hóa học, Sinh học, Lịch sử và Địa lý riêng, nội dung nào tích hợp được các phân môn lồng ghép trong từng bộ môn.

Thứ ba, xây dựng phần mềm miễn phí, liên thông do Bộ Giáo dục và Đào tạo quản lý

Phần mềm xếp thời khóa biểu hiện nay có rất nhiều nhưng chủ yếu là do tư nhân xây dựng và các trường cần phải tốn kinh phí mua để thực hiện nhưng phần lớn chưa đáp ứng đầy đủ tính đặc thù của môn tích hợp. Bộ Giáo dục và Đào tạo có thể xây dựng một phần mềm dùng chung toàn quốc, tối ưu cho mô hình tích hợp. Khi phần mềm đáng tin cậy, phó hiệu trưởng sẽ không phải làm lại nhiều lần.

Khi có phần mềm miễn phí do Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành, các trường có thể giảm kinh phí, thời gian và quan trọng là thông suốt từ Bộ Giáo dục đến địa phương, có công cụ quản lý, kiểm tra hiệu quả.

Trong bối cảnh toàn ngành giáo dục đang nỗ lực triển khai chương trình giáo dục phổ thông mới, phó hiệu trưởng phụ trách chuyên môn ở các trường trung học cơ sở đang trở thành lực lượng chịu nhiều áp lực nhất. Công việc phân công chuyên môn và đặc biệt là việc xếp thời khóa biểu cho các môn tích hợp đang khiến họ không còn thời gian để thực hiện vai trò chuyên môn cốt lõi.

Để phó hiệu trưởng thực sự đóng vai trò “linh hồn của chuyên môn”, chúng ta cần có những giải pháp đồng bộ. Chỉ khi giảm tải được gánh nặng xếp thời khóa biểu, họ mới có thể dành trọn tâm huyết cho việc nâng cao chất lượng dạy học, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên và phát triển nhà trường một cách bền vững.

Tài liệu tham khảo:

[1] https://nld.com.vn/chot-thoi-gian-su-dung-bo-sach-giao-khoa-thong-nhat-toan-quoc-196251113090411102.htm

(*) Văn phong, nội dung bài viết thể hiện góc nhìn, quan điểm của tác giả.

Mỹ Tiên