Có tình trạng trốn thuế, sản xuất túi nilon khó phân hủy

Tại tọa đàm thúc đẩy sản xuất và tiêu dùng bền vững thông qua "nhãn sinh thái" vừa được tổ chức mới đây, ông Lê Hoài Nam - Phó cục trưởng Cục Môi trường, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết, nhãn xanh, nhãn sinh thái là công cụ chính sách môi trường quan trọng, được nhiều quốc gia áp dụng thành công như Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc, Thái Lan hay các nước châu Âu. Công cụ này giúp doanh nghiệp chuyển đổi từ sản phẩm gây ô nhiễm sang sản phẩm xanh, đồng thời hỗ trợ người tiêu dùng tiếp cận hàng hóa thân thiện, bảo vệ sức khỏe.

Ông Lê Hoài Nam - Phó Cục trưởng Cục Môi trường, Bộ Nông nghiệp và Môi trường.

Tại Việt Nam, hệ thống pháp lý về nhãn xanh được hình thành từ Luật Bảo vệ môi trường 2005, 2014 và hoàn thiện trong Luật 2020. Năm 2009, chương trình thí điểm được triển khai, tập trung vào hai nhóm sản phẩm: sản phẩm được chứng nhận nhãn xanh Việt Nam và túi nilon thân thiện môi trường (gồm túi phân hủy và túi tái chế).

Theo ông Nam, Bộ Tài nguyên và Môi trường (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đã ban hành tiêu chí cụ thể cho các nhóm này, một số doanh nghiệp đã được cấp chứng nhận nhưng số lượng còn hạn chế. Nguyên nhân chủ yếu là do năng lực doanh nghiệp trong nước còn yếu, thiếu nguồn lực đổi mới công nghệ, chính sách ưu đãi chưa rõ ràng, nhiều quy định mới dừng ở luật mà thiếu văn bản hướng dẫn. Chẳng hạn, Luật quy định thuế bảo vệ môi trường 40.000 đồng/kg đối với túi nilon khó phân hủy, nhằm hạn chế sản xuất và khuyến khích túi sinh học. Tuy nhiên, trên thực tế nhiều cơ sở nhỏ lẻ vẫn trốn thuế và tiếp tục sản xuất loại túi này.

Với thực tế đó, ông Nam cho rằng, triển khai quyết liệt các nhóm giải pháp liên quan sẽ kích thích các doanh nghiệp tham gia sản xuất sản phẩm xanh, người tiêu dùng biết đến và sử dụng nhiều hơn.

Đầu tiên, thực hiện quy định mang tính chất bắt buộc, cấm hoặc hạn chế sản phẩm có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường. Một ví dụ có thể thấy rõ, năm 2022, Chính phủ đã ban hành Nghị định 08 đưa ra lộ trình cụ thể nhằm dần hạn chế hoặc loại bỏ sản phẩm ô nhiễm môi trường.

Theo quy định này, từ sau 31/12/2030, Việt Nam cấm hoàn toàn sản xuất và tiêu dùng sản phẩm nhựa dùng 1 lần và bao bì nhựa khó phân hủy sinh học. Đây là quy định rất mạnh mẽ và chúng ta xác định còn 3-4 năm nữa để thực hiện.

Đầu năm 2026, các địa phương có trách nhiệm triển khai các chương trình cấm sử dụng các loại bao bì nhựa dùng một lần, bao bì khó phân hủy áp dụng với các siêu thị, trung tâm thương mại, khách sạn tại khu du lịch….

Bên cạnh đó, nhóm chính sách liên quan đến kinh tế như quy định các khoản thuế, phí cũng đóng vai trò quan trọng. Hiện nay, Luật thuế bảo vệ môi trường đã được ban hành. "Bộ Tài chính hiện cũng đã chủ trì phối hợp sửa đổi Luật bảo vệ môi trường theo hướng có thể bổ sung một số nhóm hàng hóa có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường vào đối tượng thu thuế bảo vệ môi trường. Có chính sách ưu đãi tín dụng cho các doanh nghiệp sản xuất sản phẩm xanh… nhằm giúp doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn rẻ", ông nói.

Tại tọa đàm, ông Trịnh Quang Hưng - Trưởng phòng Thuế tài sản, thuế tài nguyên, thuế bảo vệ môi trường - Cục Quản lý, giám sát chính sách thuế, phí và lệ phí - Bộ Tài chính cho biết, chính sách thuế, phí, lệ phí liên quan đến môi trường luôn được Đảng và Nhà nước quan tâm, thể hiện rõ trong các luật, nghị định và quy định cụ thể.

Liên quan trực tiếp đến nhãn sinh thái, Luật Thuế bảo vệ môi trường năm 2010 quy định túi nilon phải chịu thuế từ 10.000 - 50.000 đồng/kg. Theo Nghị định 67/2011/NĐ-CP, túi nilon thân thiện với môi trường không thuộc diện chịu thuế, trong khi các loại túi gây ô nhiễm sẽ bị áp mức thuế cao.

Theo ông Hưng, về thuế thu nhập doanh nghiệp, chính sách hiện hành có nhiều ưu đãi đối với các ngành nghề, dự án bảo vệ môi trường. Doanh nghiệp được miễn thuế với thu nhập từ chuyển nhượng chứng chỉ giảm phát thải lần đầu, miễn thuế cho các cơ sở xã hội hóa trong lĩnh vực môi trường, đồng thời được ưu đãi thuế với các dự án đầu tư sản xuất năng lượng tái tạo, năng lượng sạch, xử lý chất thải, sản phẩm tiết kiệm năng lượng hay các dự án thực hiện tại địa bàn kinh tế - xã hội khó khăn.

Hoàng Tư