Có tầm nhìn xa rộng, khái quát

Quy định khái quát để khi cần thiết có thể có loại đơn vị hành chính mới

ĐBQH Mai Văn Hải (Thanh Hóa) khẳng định, việc sửa đổi, bổ sung Hiến pháp 2013 lần này có ý nghĩa rất quan trọng, mang tính lịch sử khi góp phần mở rộng không gian phát triển của các địa phương; sắp xếp, tinh gọn bộ máy hoạt động hiệu lực, hiệu quả, đưa chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể gần dân hơn, giải quyết tốt các công việc của người dân và doanh nghiệp.

ĐBQH Mai Văn Hải (Thanh Hóa) phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

Một trong những nội dung được nhiều ĐBQH, cử tri và Nhân dân quan tâm là nội dung sửa đổi, bổ sung về tổ chức đơn vị hành chính và chính quyền địa phương. Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Nghị quyết cho biết, về đơn vị hành chính (khoản 1 và khoản 3 Điều 110 Hiến pháp), dự thảo Nghị quyết đã được tiếp thu, chỉnh lý theo hướng quy định các đơn vị hành chính của nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam được tổ chức thành 2 cấp, gồm: tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và các đơn vị hành chính dưới tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương do luật định; giữ lại quy định về việc thành lập, giải thể, nhập, chia, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính phải lấy ý kiến Nhân dân địa phương như quy định hiện hành.

Việc sử dụng cụm từ “đơn vị hành chính dưới tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương” để bảo đảm tính ổn định lâu dài của quy định, tạo cơ sở cho việc sau này trong quá trình phát triển có yêu cầu hình thành các loại đơn vị hành chính mới thì sẽ không phải sửa đổi, bổ sung các quy định của Hiến pháp.

ĐBQH Nguyễn Anh Trí (Hà Nội) phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

Tán thành với giải trình của Ủy ban dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013, ĐBQH Nguyễn Anh Trí (Hà Nội) cho rằng, quy định như dự thảo Nghị quyết về việc sử dụng cụm từ “đơn vị hành chính dưới tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương” là hợp lý và có tầm nhìn xa, bảo đảm tốt cho việc tổ chức đơn vị hành chính 2 cấp, từ tỉnh đến xã. Hơn nữa, quy định này sẽ tạo nên không gian rộng hơn để sau này có thể có những điều chỉnh hợp lý mà không bị vướng, không phải sửa đổi lại Hiến pháp.

Đồng tình với quy định về đơn vị hành chính của nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam được tổ chức thành 2 cấp thay cho mô hình 3 cấp tại khoản 4, khoản 5, Điều 1 sửa đổi Điều 110 và Điều 111 Hiến pháp năm 2013 về tổ chức chính quyền địa phương, ĐBQH Nguyễn Tâm Hùng (Bà Rịa - Vũng Tàu) cũng đề nghị, xem xét làm rõ thêm cơ sở hiến định để Quốc hội quy định đặc điểm của đơn vị hành chính kinh tế đặc biệt, nhằm bảo đảm tính minh bạch, tránh tùy nghi trong việc thiết kế cấp chính quyền tại các địa phương.

Ở góc nhìn khác, đại biểu Mai Văn Hải đề nghị cân nhắc kỹ quy định trên nhằm tránh có nhiều cách hiểu khác nhau về “các đơn vị hành chính dưới tỉnh”; thay vào đó, nên quy định cụ thể các đơn vị hành chính của nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam gồm tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và các xã, phường, đặc khu là phù hợp.

Cũng quan tâm đến nội dung này, ĐBQH Lương Văn Hùng (Quảng Ngãi) đề nghị nghiên cứu thay cụm từ “đơn vị hành chính dưới tỉnh” bằng cụm từ “đơn vị hành chính cấp cơ sở” để bảo đảm tính kế thừa các quy định của pháp luật đã ổn định từ trước đến nay; đồng thời, bảo đảm tính rõ ràng, dễ hiểu của Hiến pháp. Việc sử dụng cụm từ “cấp cơ sở” sẽ tạo cơ sở pháp lý để sau này pháp luật quy định cụ thể các loại hình cơ sở như: xã, phường, thành phố, đặc khu… tránh hiểu nhầm, tăng tính minh bạch, chính xác trong áp dụng và triển khai thực hiện.

ĐBQH Lương Văn Hùng (Quảng Ngãi) phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

Bên cạnh đó, đại biểu Lương Văn Hùng đề nghị giữ nguyên cụm từ “lấy ý kiến Nhân dân địa phương” khi thực hiện việc sắp xếp, thành lập, giải thể, điều chỉnh địa giới hành chính nhằm bảo đảm quyền dân chủ trực tiếp của Nhân dân theo đúng quy định của pháp luật, góp phần nâng cao tính đồng thuận, sự giám sát của cộng đồng và tính khả thi trong quá trình tổ chức thực hiện.

Giải trình, làm rõ thêm nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp, Ủy viên Thường trực Ủy ban Dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp 2013 Hoàng Thanh Tùng cho biết, nhìn lại 4 lần sửa đổi toàn diện Hiến pháp năm 1959, 1980, 1992 và 2013 thì trong cả 4 lần này đều sửa nội dung về các đơn vị hành chính, do các Hiến pháp đều quy định rất cụ thể từng cấp có những loại đơn vị hành chính nào, dẫn tới sự không ổn định.

Do vậy, “trong lần sửa đổi này, tiếp thu ý kiến của Nhân dân, của các ngành, các cấp, đề xuất cần có một phương án quy định khái quát hơn để trong quá trình phát triển có thể đáp ứng được yêu cầu, khi cần thiết chúng ta có thể có loại đơn vị hành chính mới”, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp nói.

Kịp thời triển khai thực hiện chủ trương sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy

Về hiệu lực thi hành (khoản 1 Điều 2 của dự thảo Nghị quyết), Ủy ban Dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 đề nghị: xác định thời điểm có hiệu lực của Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 là từ ngày được Quốc hội thông qua (dự kiến là ngày 16/6/2025); đề nghị Chủ tịch nước thực hiện việc công bố Nghị quyết này ngay trong ngày được Quốc hội thông qua để kịp thời thông tin rộng rãi về nội dung sửa đổi, bổ sung Hiến pháp đến đông đảo cử tri và Nhân dân cả nước.

ĐBQH Dương Khắc Mai (Đắk Nông) phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

Đề xuất trên nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho Chính phủ, các bộ, ngành ở Trung ương và địa phương có thêm thời gian, kịp thời triển khai thực hiện chủ trương sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị và tạo cơ sở pháp lý hiến định cho việc thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, sớm đưa tổ chức bộ máy của chính quyền địa phương ở các đơn vị hành chính chính thức đi vào hoạt động từ ngày 1/7/2025.

Đồng tình với việc Nghị quyết có hiệu lực ngay sau khi Quốc hội thông qua, ĐBQH Dương Khắc Mai (Đắk Nông) cũng cho rằng, Nghị quyết có hiệu lực sớm ngày nào sẽ góp phần khắc phục nhanh chóng những khó khăn, vướng mắc, nếu không nói là cả những đình trệ để đảm bảo đồng bộ từ chủ trương của Đảng đến pháp luật của Nhà nước, tạo động lực, sinh lực mới cho toàn xã hội, từ người dân đến doanh nghiệp tham gia tích cực vào công cuộc xây dựng đất nước hùng cường. Điều này cũng thực hiện lời dạy của Bác Hồ: "Việc có lợi cho dân phải hết sức làm" và cũng thể hiện quan điểm của Đảng ta trong suốt quá trình cách mạng xây dựng chủ nghĩa xã hội và hội nhập quốc tế ngày nay.

ĐBQH Lý Tiết Hạnh (Bình Định) phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

Cũng nhất trí với thời điểm có hiệu lực thi hành của dự thảo Nghị quyết, song ĐBQH Lý Tiết Hạnh (Bình Định) đề nghị làm rõ thêm về một số nghị quyết về cơ chế, chính sách đặc thù đối với tổ chức chính quyền đô thị ở một số đơn vị hành chính dưới tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương được ban hành trước ngày Nghị quyết này có hiệu lực. Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng đề nghị, quy định rõ hơn cơ chế chuyển tiếp trong nội dung khoản 3 của điều này, nhất là việc chỉ định các chức danh lãnh đạo mà không thông qua bầu cử trong giai đoạn sắp xếp.

Nhật An