Cơ hội từ dòng vốn xoay chiều

Hưởng lợi từ dịch chuyển chuỗi cung ứng

Trung Quốc từng là “công xưởng thế giới” nhưng FDI vào nước này đang suy giảm. Cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung, đại dịch Covid-19 và những bất ổn địa chính trị tại một số khu vực gần đây đã tạo ra làn sóng dịch chuyển chuỗi cung ứng khỏi Trung Quốc. Nhiều tập đoàn đa quốc gia triển khai chiến lược “Trung Quốc +1”, vừa duy trì sản xuất tại Trung Quốc vừa tìm kiếm các điểm đến mới để giảm thiểu rủi ro và tối ưu hóa chi phí. Trong bối cảnh đó, Việt Nam nổi lên như một trong những lựa chọn hàng đầu, nhờ hội tụ nhiều lợi thế: vị trí địa lý sát Trung Quốc, chi phí sản xuất cạnh tranh, lực lượng lao động trẻ và dồi dào, môi trường chính trị ổn định cùng mạng lưới các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới (CPTPP, EVFTA, RCEP...).

Năm 2024, tổng vốn FDI đăng ký vào Việt Nam đạt 38,23 tỷ USD và trong 5 tháng đầu năm 2025 đạt 18,4 tỷ USD, tăng 51% so với cùng kỳ năm ngoái - một mức tăng trưởng đáng chú ý trong bối cảnh kinh tế thế giới còn nhiều bất ổn.

Nhiều tập đoàn lớn đang mở rộng hiện diện tại Việt Nam. Các nhà cung ứng chính của Apple như Foxconn, Luxshare, Pegatron đã đầu tư mạnh vào khu vực miền Bắc, trong khi Samsung đã biến Việt Nam thành cứ điểm sản xuất toàn cầu với 6 nhà máy và một trung tâm R&D, đóng góp hơn 50 tỷ USD vào kim ngạch xuất khẩu năm 2024. Các thương hiệu thời trang, giày dép lớn như Nike, Adidas, Puma, Uniqlo… cũng đang chuyển dịch đơn hàng sang Việt Nam. Trung Quốc vươn lên thành nhà đầu tư lớn thứ ba tại Việt Nam, chiếm gần 30% số dự án mới trong năm 2024, chủ yếu trong các ngành điện tử, dệt may, thiết bị công nghiệp - nhằm tận dụng nhân công giá rẻ và tránh hàng rào thuế quan của Mỹ.

Nhờ sự chuyển dịch này, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam năm 2024 đạt 405,5 tỷ USD, tăng 14,3% so với năm trước và chiếm khoảng 1,7% thị phần xuất khẩu toàn cầu. Cán cân thương mại tiếp tục thặng dư, cho thấy năng lực cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam trên thị trường thế giới ngày càng được củng cố.

Dòng vốn đầu tư toàn cầu đang được tái định hình trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược Mỹ - Trung ngày càng gay gắt và địa chính trị nhiều bất ổn. Căng thẳng thương mại Mỹ - Trung, đặc biệt trong công nghệ và tài chính, khiến dòng vốn FDI song phương sụt giảm. Mỹ đang đẩy mạnh thu hút đầu tư vào sản xuất chip và trí tuệ nhân tạo nhằm giảm phụ thuộc vào Trung Quốc, thông qua các gói ưu đãi hàng trăm tỷ USD như Đạo luật CHIPS và IRA. Tuy nhiên, dòng vốn chủ yếu đến từ các đối tác truyền thống như Nhật Bản, Hàn Quốc, trong khi đầu tư từ Trung Quốc gần như bị ngừng lại.

Các doanh nghiệp Mỹ và Trung Quốc đều đang tìm đến “bên thứ ba” - nơi trung lập, an toàn và có khả năng kết nối linh hoạt với cả hai siêu cường. Việt Nam đáp ứng đầy đủ các tiêu chí đó, trở thành điểm đến ưu tiên trong chiến lược dịch chuyển chuỗi cung ứng toàn cầu. Từ năm 2023 đến đầu 2024, cả vốn đầu tư Mỹ lẫn Trung Quốc vào Việt Nam đều tăng trưởng mạnh, đặc biệt trong lĩnh vực điện tử, chế biến chế tạo, bất động sản và công nghệ cao.

Việt Nam duy trì thế cân bằng, vừa thu hút dự án công nghệ cao từ phương Tây, vừa mở cửa với dòng vốn Trung Quốc. Intel đã đầu tư 1,5 tỷ USD, Samsung mở trung tâm R&D trị giá 220 triệu USD tại Hà Nội, trong khi Luxshare, Goertek, BOE... từ Trung Quốc cũng tăng cường mở rộng sản xuất tại Việt Nam. “Made in Vietnam” trở thành giải pháp để hàng hóa Trung Quốc tiếp cận thị trường Mỹ.

Bất động sản tiếp tục là điểm sáng thu hút FDI. Trong 5 tháng đầu 2025, lĩnh vực này thu hút gần 5 tỷ USD vốn đăng ký, gấp đôi cùng kỳ năm trước. Một số thương vụ đáng chú ý gồm CapitaLand mua lại dự án tại TP.HCM, Frasers đầu tư khu công nghiệp tại Bình Dương, hay dự án Hòa Bình (Malaysia bổ sung 1,1 tỷ USD), Berjaya - Handico12 tại Hà Nội (305 triệu USD). Do hạn chế quyền sở hữu đất trực tiếp, nhà đầu tư ngoại chủ yếu thông qua liên doanh hoặc bất động sản công nghiệp - góp phần phát triển hạ tầng nhưng cũng cần được kiểm soát để tránh rủi ro bong bóng.

Năm nay, Việt Nam đặt mục tiêu giải ngân vốn FDI đạt 28 tỷ USD. Việt Nam đang chuyển mình từ vị thế “công xưởng gia công” sang trung tâm sản xuất - đầu tư có giá trị chiến lược tại châu Á. Việc vừa thu hút được các dự án công nghệ cao từ Mỹ, vừa tiếp nhận dòng vốn sản xuất từ Trung Quốc cho thấy khả năng thích ứng và trung lập địa chính trị đáng giá.

Dù đang đi đúng hướng với các kỷ lục FDI và xuất khẩu, Việt Nam cần tiếp tục cải cách thể chế, nâng cấp hạ tầng và phát triển năng lực nội tại. Nếu không, chúng ta có thể chỉ là trạm dừng chân tạm thời trong chiến lược dịch chuyển toàn cầu. Ngược lại, nếu kiên định cải cách và nâng tầm chính sách, Việt Nam hoàn toàn có thể vươn lên thành trung tâm đầu tư bền vững - không chỉ “đón đại bàng”, mà giữ chân được đại bàng lâu dài.

Dòng vốn gián tiếp cải thiện

Giai đoạn 2022 - 2023, Việt Nam chứng kiến đà rút ròng mạnh của vốn ngoại, do ảnh hưởng của việc Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) tăng lãi suất và VND mất giá. Riêng năm 2023, nhà đầu tư nước ngoài bán ròng tới 3,6 tỷ USD trên thị trường cổ phiếu, đưa tỷ lệ sở hữu của khối ngoại trên thị trường cổ phiếu xuống dưới 17%.

Năm 2024, thị trường chứng khoán phục hồi rõ nét nhờ chính sách tiền tệ nới lỏng, tỷ giá ổn định và định giá thị trường trở nên hấp dẫn hơn (P/E ~12 lần), VN-Index tăng 12,1% trong năm qua đã giúp nhiều quỹ ngoại đạt lợi suất cao như VMEEF (+27%), Dragon Capital (+20%), PYN Elite (+22%). Niềm tin của khối ngoại dần hồi phục, đặc biệt khi lợi nhuận của các doanh nghiệp dự báo tăng mạnh năm 2025 và kỳ vọng nâng hạng thị trường chứng khoán lên nhóm mới nổi ngày càng rõ ràng.

Ngược lại, thị trường tài chính Trung Quốc gặp khó khăn do tăng trưởng chậm và siết kiểm soát lĩnh vực công nghệ, bất động sản. Chỉ số chứng khoán giảm, dòng vốn ngoại rút ròng. Trong khi đó, thị trường chứng khoán Mỹ vẫn hút vốn nhờ thanh khoản tốt và các cổ phiếu công nghệ hồi phục. Tuy nhiên, việc thị trường chứng khoán Mỹ được định giá cao đang khiến nhiều quỹ chuyển hướng sang các thị trường tiềm năng như Việt Nam.

Từ cuối năm 2024, các quỹ ETF và quỹ hưu trí toàn cầu đã bắt đầu gom cổ phiếu Việt Nam. Ngược lại, dòng vốn từ các quỹ đầu tư tư nhân và mạo hiểm cũng dịch chuyển khỏi Trung Quốc. Việt Nam được xem là “ngôi sao đang lên” với hệ sinh thái startup sôi động, đứng thứ 3 Đông Nam Á. Các thương vụ gọi vốn lớn như MoMo, VNLife, Sky Mavis… cho thấy niềm tin dài hạn vào thị trường Việt Nam, thay thế dần vai trò của Trung Quốc trong danh mục đầu tư công nghệ toàn cầu.

Nhiều ngân hàng trong nước có cổ đông chiến lược nước ngoài như Vietcombank có cổ đông chiến lược Mizuho, VPBank có cổ đông chiến lược SMBC... Các định chế tài chính lớn như JPMorgan, Morgan Stanley, Warburg Pincus cũng hiện diện tại Việt Nam qua các khoản đầu tư vào Fintech và công ty tài chính. Thị trường trái phiếu chính phủ Việt Nam cũng khởi sắc từ năm 2024 nhờ lãi suất giảm và môi trường ổn định.