Cơ hội nào cho thị trường tài sản mã hóa Việt Nam?

Thí điểm sân chơi tài sản mã hóa

Tuần qua, Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc đã ký ban hành Nghị quyết số 5/2025 của Chính phủ về việc triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam. Nghị quyết có hiệu lực từ ngày 9/9/2025 và thời gian thực hiện kéo dài trong vòng 5 năm.

Nội dung của nghị quyết quy định việc thí điểm chào bán, phát hành, tổ chức thị trường giao dịch, cung cấp dịch vụ và quản lý nhà nước đối với tài sản mã hóa. Trong giai đoạn này, chính sách thuế đối với giao dịch, chuyển nhượng, kinh doanh tài sản mã hóa sẽ được áp dụng tương tự như quy định thuế đối với chứng khoán cho đến khi có chính sách thuế riêng.

Đối tượng tham gia thí điểm bao gồm các tổ chức phát hành và cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa, cùng với các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước tham gia đầu tư, giao dịch tại thị trường Việt Nam theo phạm vi được quy định trong nghị quyết.

Thí điểm sân chơi tài sản mã hóa từ ngày 9/9/2025.

Để được cấp phép tổ chức thị trường giao dịch tài sản mã hóa, doanh nghiệp phải là pháp nhân Việt Nam thành lập theo Luật Doanh nghiệp, hoạt động dưới hình thức công ty trách nhiệm hữu hạn hoặc công ty cổ phần và có đăng ký ngành nghề liên quan đến tài sản mã hóa. Vốn điều lệ phải góp bằng Đồng Việt Nam và không thấp hơn 10.000 tỷ đồng.

Cơ cấu cổ đông, thành viên góp vốn cần bảo đảm tối thiểu 65% vốn thuộc các tổ chức, trong đó ít nhất 35% vốn phải do tối thiểu hai tổ chức hoạt động trong lĩnh vực ngân hàng, chứng khoán, bảo hiểm, quản lý quỹ hoặc công nghệ nắm giữ.

Các tổ chức góp vốn phải có tư cách pháp nhân, kinh doanh có lãi liên tiếp trong hai năm trước khi nộp hồ sơ, báo cáo tài chính được kiểm toán với ý kiến chấp thuận toàn phần.

Mỗi tổ chức, cá nhân chỉ được góp vốn vào một doanh nghiệp cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa do Bộ Tài chính cấp phép, đồng thời tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài không vượt quá 49% vốn điều lệ.

Ngoài điều kiện về vốn, doanh nghiệp phải có trụ sở, hạ tầng kỹ thuật và hệ thống công nghệ đáp ứng yêu cầu hoạt động. Nhân sự chủ chốt phải bảo đảm kinh nghiệm chuyên môn: Tổng giám đốc hoặc giám đốc có ít nhất hai năm kinh nghiệm trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng, chứng khoán, bảo hiểm hoặc quản lý quỹ; giám đốc công nghệ hoặc vị trí tương đương có ít nhất năm năm kinh nghiệm trong lĩnh vực công nghệ thông tin gắn với các ngành tài chính hoặc trong doanh nghiệp công nghệ.

Doanh nghiệp cũng cần tối thiểu mười nhân sự công nghệ có chứng chỉ, văn bằng về an toàn thông tin mạng theo quy định và mười nhân sự khác có chứng chỉ hành nghề chứng khoán làm việc tại các bộ phận nghiệp vụ.

Cùng với đó, doanh nghiệp phải xây dựng đầy đủ quy trình nghiệp vụ, bao gồm quản trị rủi ro, bảo mật thông tin, phát hành, lưu ký, quản lý tài sản khách hàng, giao dịch, thanh toán, tự doanh, phòng chống rửa tiền, chống tài trợ khủng bố, công bố thông tin, kiểm soát nội bộ, giám sát giao dịch, xử lý xung đột lợi ích, giải quyết khiếu nại và bồi thường khách hàng. Hệ thống công nghệ thông tin trước khi vận hành chính thức phải đạt tiêu chuẩn cấp độ 4 về an toàn theo quy định pháp luật.

Sau khi kết thúc thời gian thí điểm, thị trường tài sản mã hóa vẫn tiếp tục được duy trì theo nghị quyết này cho đến khi có quy định pháp luật mới được ban hành để sửa đổi, bổ sung hoặc thay thế.

Những điểm nghẽn cần tháo gỡ

Theo ông Phan Đức Trung, Chủ tịch Hiệp hội Blockchain và Tài sản số Việt Nam (VBA), Chủ tịch 1Matrix, vấn đề lớn nhất hiện nay không nằm ở khung pháp lý hay tiềm năng thị trường, mà chính là nguồn nhân lực.

Ông Trung cho biết, thị trường tài sản số trong nước hiện đang phát triển khá tự phát, với sự tham gia của hàng chục triệu người, trong đó phần đông chưa từng có kinh nghiệm về loại hình tài sản mới này.

Trong khi đó, lực lượng nhân sự chất lượng cao lại rất thiếu và yếu, khó có thể đáp ứng yêu cầu phối hợp cùng cơ quan công an để xử lý những vụ việc phức tạp, đặc biệt là các vụ lừa đảo có giá trị hàng chục, thậm chí hàng trăm triệu USD.

Không chỉ thiếu ở khu vực quản lý nhà nước, ngay cả trong các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ hay các đơn vị đào tạo, nguồn lực nhân sự cũng mỏng manh, chưa thể đáp ứng kỳ vọng của một thị trường có quy mô lớn và rủi ro cao như tài sản mã hóa.

Ông Trung nhấn mạnh, để thị trường có thể vận hành lành mạnh, cần đồng bộ cả ba trụ cột: nhân lực ở cơ quan nhà nước, nhân lực tại các tổ chức cung cấp dịch vụ và nguồn nhân lực đào tạo hỗ trợ cộng đồng.

Thị trường tài sản mã hóa ở Việt Nam đang bước vào một giai đoạn quan trọng.

Bên cạnh vấn đề nhân lực, một điểm gây nhiều tranh luận là yêu cầu về vốn điều lệ tối thiểu 10.000 tỷ đồng đối với doanh nghiệp trong nước khi tham gia thị trường. Đây là một trong những điều kiện cốt lõi được đưa ra trong nghị quyết thí điểm, và cũng là thách thức lớn đối với cộng đồng doanh nghiệp. So với thông lệ quốc tế, mức vốn này cao bất thường.

Ở nhiều quốc gia, cơ quan quản lý không tập trung vào việc ép doanh nghiệp có vốn quá lớn, mà thay vào đó đặt trọng tâm vào các tiêu chí khác như năng lực công nghệ, yêu cầu bảo hiểm (trung bình khoảng 230 triệu USD đối với một sàn giao dịch tài sản số), tiêu chuẩn cơ sở vật chất và chất lượng nhân sự.

Việt Nam lựa chọn một cách tiếp cận chặt chẽ hơn, yêu cầu vốn điều lệ ở mức cao để đảm bảo rằng chỉ những doanh nghiệp đủ tiềm lực tài chính mới có thể đứng vững trước các rủi ro hệ thống, đồng thời có khả năng chi trả cho việc bảo hiểm và bồi thường khi sự cố xảy ra.

Mức vốn 10.000 tỷ đồng phản ánh sự nghiêm túc trong định hướng phát triển và là một "hàng rào" để sàng lọc doanh nghiệp. Tuy nhiên, đây cũng là yêu cầu mang tính "dũng cảm", bởi ngay cả ở thị trường chứng khoán truyền thống, huy động số vốn này cũng là điều không dễ dàng.

Quan trọng hơn, câu hỏi cần đặt ra là liệu khoản vốn khổng lồ này có thực sự mang lại lợi nhuận cho doanh nghiệp và tạo giá trị cho nền kinh tế, hay chỉ trở thành gánh nặng khiến nhiều doanh nghiệp nản lòng.

Thực tế, chính mức vốn quá cao này có thể trở thành rào cản đối với các start-up và doanh nghiệp công nghệ tiềm năng, vốn là lực lượng tiên phong trong đổi mới sáng tạo. Khi số lượng tổ chức tham gia bị thu hẹp, nguy cơ hình thành một cấu trúc thị trường "độc quyền nhóm" là điều khó tránh khỏi.

Trong môi trường như vậy, sự cạnh tranh hạn chế có thể kìm hãm tốc độ sáng tạo sản phẩm và dịch vụ mới. Dù đã có những quy định về phòng chống rửa tiền, quản trị an ninh mạng và bảo mật hệ thống, các rủi ro liên quan đến tấn công mạng, lừa đảo hay thất thoát tài sản vẫn hiện hữu.

Một thách thức khác là mô hình vận hành sàn giao dịch tại Việt Nam. Hiện tại, Nhà nước chưa có một sàn chuẩn tương tự như thị trường chứng khoán. Thay vào đó, các doanh nghiệp được cấp phép sẽ phải tự thiết lập quy tắc giao dịch và luật chơi, trong khi vẫn phải tuân thủ khung pháp lý chung.

Các sàn này không chỉ kết nối với nhau trong nước mà còn phải có khả năng liên thông với thị trường quốc tế. Do vậy, việc xây dựng bộ tiêu chuẩn kỹ thuật và cơ chế vận hành chi tiết là điều bắt buộc, bao gồm đầy đủ các dịch vụ như lưu ký, tách bạch tài sản khách hàng, quản lý ví nóng và ví lạnh (trong đó ví nóng chỉ nên chiếm 2–5% tổng tài sản).

Để một sàn giao dịch có thể hoạt động hiệu quả, cần đáp ứng bốn yếu tố: lượng khách hàng đủ lớn, mức phí cạnh tranh, sự an toàn hệ thống và đặc biệt là khả năng bồi thường khi xảy ra mất mát. Trong giai đoạn thí điểm, có thể sẽ chỉ có tối đa ba sàn giao dịch đủ năng lực đáp ứng các tiêu chuẩn này và vận hành một cách thực sự hiệu quả.

Từ góc độ nhà đầu tư, tài sản số là một kênh hấp dẫn không thua kém, thậm chí vượt trội so với nhiều kênh truyền thống. Nhưng đi kèm với cơ hội là hàng loạt rủi ro và cạm bẫy. Bản chất của tài sản số là tính biến động cao, thiếu sự đảm bảo tuyệt đối và tiềm ẩn nhiều lỗ hổng trong bảo mật.

Ông Trần Huyền Dinh, người sáng lập kiêm Giám đốc điều hành của AlphaTrue - công ty chuyên tìm kiếm, ứng dụng, xây dựng các giải pháp blockchain và tài chính cho rằng, một trong những khó khăn lớn nhất khi thí điểm thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam là tính phi tập trung và xuyên biên giới vốn có của loại tài sản này.

Không giống như các loại tài sản truyền thống vốn được phát hành, lưu ký và giao dịch trong khuôn khổ một hệ thống pháp luật và cơ sở hạ tầng quốc gia rõ ràng, tài sản mã hóa hoạt động trên nền tảng blockchain toàn cầu, không chịu sự kiểm soát tập trung của bất kỳ tổ chức nào. Điều này tạo ra thách thức rất lớn cho công tác quản lý nhà nước.

Cụ thể, các cơ quan quản lý sẽ gặp khó khăn trong việc kiểm soát các hoạt động rửa tiền, tài trợ khủng bố, gian lận tài chính, giao dịch ẩn danh, cũng như bảo vệ dữ liệu cá nhân và hệ thống hạ tầng số.

Ví dụ, người dùng có thể dễ dàng chuyển tài sản mã hóa qua biên giới chỉ với một chuỗi ký tự mà không cần thông qua các hệ thống ngân hàng hay kiểm soát ngoại hối truyền thống. Đồng thời, các hoạt động bất hợp pháp có thể được ẩn dưới lớp mã hóa của các giao dịch on-chain (trên chuỗi), gây khó khăn cho việc điều tra và xử lý vi phạm.

Để ứng phó với các rủi ro này, chuyên gia Trần Huyền Dinh (CEO của Alpha True) cho rằng Việt Nam cần xây dựng một khuôn khổ thử nghiệm linh hoạt và an toàn, cụ thể là mô hình sandbox (vùng thử nghiệm có kiểm soát). Mô hình này cho phép các doanh nghiệp thử nghiệm dịch vụ tài sản mã hóa trong một phạm vi được giám sát chặt chẽ bởi các cơ quan chức năng, từ đó giúp kiểm soát rủi ro và điều chỉnh chính sách phù hợp trước khi nhân rộng.

Thanh Thắng