Chuyện về những mùa trăng...

Giá trị truyền thống của Tết Trung thu được gìn giữ, phát huy trong nhịp sống hiện đại.

Với Minh Anh (35 tuổi, ở phường Nguyệt Viên), mùa thu là mùa của những trái bưởi chín vàng. Càng gần ngày Tết Trung thu, những trái bưởi càng no căng sắc nắng, tựa hồ mặt trời nhỏ lấp ló trong cành lá xanh. Cây bưởi già ngay phía trước sân nhà luôn được Minh Anh xem là “sứ giả” của mùa thu, là “chứng nhân” ghi lại niềm vui, hạnh phúc của những mùa Tết Trung thu hồn nhiên bên gia đình, bè bạn.

Minh Anh nhớ niềm vui đón Tết Trung thu của đám trẻ nông thôn thời 8X, 9X đến sớm lắm, có khi cách đó vài tuần. Nhà Minh Anh có sân, vườn rộng nên trẻ con trong ngõ thường hay tụ họp, bày ra đủ thứ trò chơi. Tiếng nói, cười, chí chóe cãi nhau hay giận dỗi khóc oang oang đều diễn ra ở khoảng không gian nhỏ ấy. Chuyện trò chán rồi, cả đám trẻ hùa nhau chơi trò múa lân, múa rồng - trò chơi phổ biến trong mỗi dịp Tết Trung thu. Một đứa “khỏe hơi” sẽ được cử ra phụ trách âm thanh, có nhiệm vụ cất lên những tiếng “tùng, tùng, tùng, tùng, tùng”... thay cho tiếng gõ trống. Những đứa còn lại sẽ nối nhau xếp thành hàng, đứa đứng đầu sẽ trùm một chiếc khăn mang sẵn từ nhà đi hay mượn ở đâu đó giả làm lân, làm rồng. Đám rước nhảy múa nhịp nhàng theo tiếng “tùng, tùng, tùng, tùng”... nhịp càng nhanh thì lắc lư, nhảy múa càng rộn ràng. Đứa đứng đầu dẫn một kiểu, đám phía sau tưng bừng một lối, có khi hẫng nhịp “dồn cả toa”, đứa nọ xô vào đứa kia cười khanh khách.

Cây bưởi không chỉ là nơi cho tụi nhỏ bóng mát vui đùa. Chúng còn hùa nhau hái những trái bưởi trên cây xuống, đem tách múi lấy hạt còn ruột vừa chua, vừa the đắng đem bỏ lại ở góc vườn. “Những hạt bưởi ấy được kết lại thành từng xâu, đem phơi khô chờ đến đúng đêm trăng rằm sẽ đốt lên như một loại pháo sáng”, Minh Anh cho biết.

Còn anh Phạm Huy Anh ở phường Đông Sơn hồi tưởng lại những mùa trăng tuổi thơ, khi lưng trần, mồ hôi nhễ nhại cùng hội bạn trong xóm hì hục chặt tre mang về làm khung đèn ông sao. Tre phải chọn cành thẳng, không quá già, ngồi chẻ nhỏ thành các thanh nan rồi tỉ mẩn vót cho thật nhẵn. Sau đó, các thanh nan được buộc cố định vào nhau thành hình ngôi sao năm cánh. Khi đã cố định khung xong, phải vót thêm 4 chiếc que trụ cứng cáp, độ dài không quá 2 đốt ngón tay đặt vào 4 vị trí tiếp giáp giữa các cánh để chiếc đèn phồng lên vừa đẹp mắt, vừa có không gian thắp nến. Phía bên ngoài chiếc đèn được trang trí bằng giấy bóng kính đủ các màu. “Trong đêm rằm, đèn tỏa ánh sáng lung linh như đang thắp lên những vì sao dưới mặt đất. Đẹp là thế nhưng những chiếc đèn này mong manh lắm, gió tạt nhẹ là nến tắt hoặc đổ sang phần giấy bóng kính là cháy luôn cả đèn. Vì thế, đứa nào cũng nâng niu, vừa chơi vừa phải để ý”, anh Huy Anh kể lại.

Hoài niệm về những mùa trăng sẽ không thể trọn vẹn nếu thiếu đi mảnh ghép về mâm ngũ quả, bởi đó không chỉ là tập hợp những loại trái cây mà còn là nét đẹp văn hóa. Theo quan niệm truyền thống, mâm ngũ quả vừa được bày biện theo mùa nào thức nấy vừa có sự lựa chọn mang tính biểu trưng. Các loại quả như chuối, bưởi, đào, hồng, thị... rất được ưa chuộng vì chúng biểu trưng cho sự đoàn kết, sum vầy, may mắn, trường thọ và sung túc. Đặc biệt, hương vị dẻo thơm, đượm ngọt của những chiếc bánh dẻo, bánh nướng có hình vuông, hình tròn thay cho lời cảm ơn của người nông dân chân chất, hiền lành đến trời đất đã ban cho họ mùa màng tươi tốt, gió mưa thuận hòa. Những chiếc bánh ấy cũng là món quà cháu con dâng lên các bậc tiên tổ với tất cả lòng thành kính, biết ơn.

Mỗi dịp Tết Trung thu, dẫu khắp các cửa hàng, siêu thị, mạng xã hội chào bán đủ loại bánh, kể cả khi đã có đủ cặp bánh nướng, bánh dẻo dâng lên ban thờ gia tiên, chị Bùi Linh ở xã Hoằng Lộc vẫn thường nhắc mẹ làm món bánh xệ. Đó không chỉ là món bánh đặc trưng của quê hương, mà còn đong đầy những kỷ niệm về ông ngoại. Chị Linh kể: “Dịp Tết Trung thu hay làm cơm tất niên, ông ngoại tôi thường làm món bánh xệ thắp hương gia tiên và cho con cháu “thụ lộc”. Món bánh ấy được làm từ các nguyên liệu quen thuộc như bột gạo nếp, mật mía, gừng... Tuy nhiên, thay vì được vo viên tròn tròn như bánh nhè hay bánh ngào mật, vỏ bánh xệ chỉ cần dàn mỏng sau đó trải một lớp nhân thịt đã được xào chín và chút rau răm cho dậy mùi”.

Giữa nhịp sống hiện đại, khi nhiều giá trị văn hóa truyền thống đứng trước nguy cơ mai một, thì Tết Trung thu - tết đoàn viên, dường như càng được chú trọng, quan tâm hơn. Các loại đồ chơi với đủ hình dáng, màu sắc được bày bán khắp nơi; các loại bánh đủ hương vị, thương hiệu đã “chào hàng” cách đêm rằm cả tháng trời. Từ sinh hoạt cộng đồng, văn hóa dân gian, từ những chiếc đèn tự chế đơn giản, đêm rằm tháng tám ở một số địa phương đã được nâng tầm thành lễ hội, sản phẩm du lịch ấn tượng.

Bài và ảnh: Thảo Linh