Chuyện những người làm báo 'áo chàm'

Suốt những năm kháng chiến, núi rừng Việt Bắc là “cái nôi” ra đời nhiều tờ báo cách mạng, trong đó tiêu biểu là Báo Quân đội nhân dân, Báo Nhân Dân… Trong sự chở che, đùm bọc của đồng bào Việt Bắc, các cơ quan báo chí lớn như Đài Tiếng nói Việt Nam, Thông tấn xã Việt Nam, báo Sự Thật, Cứu Quốc… rút lên Chiến khu tiếp tục hoạt động, phát huy sức mạnh của báo chí cách mạng, góp phần quan trọng vào cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc.

Cán bộ Đài phát thanh khu tự trị Việt Bắc thời điểm mới thành lập năm 1963 (ảnh tư liệu)

“Mình về mình có nhớ ta/ Mười lăm năm ấy thiết tha mặn nồng”, kháng chiến thành công, các cơ quan báo chí trung ương được rút về Hà Nội nhưng một số cán bộ, phóng viên đã ở lại, cùng các nhà báo Tày – Nùng đặt những “viên gạch” đầu tiên xây dựng nên các cơ quan báo chí địa phương, tiếp tục các nhiệm vụ cách mạng quan trọng. Các tờ báo Đảng, các đài phát thanh đều đặn xuất bản, phát sóng, đưa tiếng nói của Đảng, Chính phủ đến với đồng bào, kêu gọi thi đua lao động sản xuất, xây dựng CNXH…

Tháng 2/1962, Đài Phát thanh Khu tự trị Việt Bắc ra đời, đóng tại Thái Nguyên. Những chương trình phát thanh tiếng Tày - Nùng đầu tiên cũng được lên sóng phục vụ đồng bào. Bà Đinh Thị Hồng Mến, 1 trong những phát thanh viên đầu tiên của Đài, nay đã 82 tuổi nhưng vẫn nhớ như in ngày đầu nhận công tác lúc mới 18 tuổi. Chưa được đào tạo qua trường lớp, việc dịch đọc, dựng nhạc hiệu đều rất khó khăn. 3 anh chị em trong tổ vừa học, vừa rút kinh nghiệm để làm cả công tác phóng viên, biên tập, xử lý kỹ thuật.

"Sóng Đài rất tốt cả bên nước Lào, Campuchia và Hungari đều nghe được, họ đã có lần sang thăm Đài. Đặc biệt bà con rất thích nghe hát then, thời đó Đài có nguyên một tổ văn nghệ thu âm các bài then, sli, lượn để phát cho bà con nghe, phục vụ kháng chiến nữa. Thính giả thích lắm, khi đó chúng tôi nhận được rất nhiều thư của thính giả gửi đến, mọi người chỉ thích nghe then, rất thích nghe then"- bà Mến nói.

Các phóng viên Tày - Nùng luôn có mặt tại từng bản làng, phản ánh sinh động đời sống của bà con các dân tộc

Nhà báo Chu Sỹ Liên (SN 1950) nguyên Giám đốc Đài Phát Thanh - Truyền hình tỉnh Cao Bằng, người đã có hơn 30 năm làm báo cũng là người gắn bó sâu sắc với những cơ quan báo chí nơi núi rừng Việt Bắc, từ Đài phát thanh Việt Bắc, Đài Phát thanh Cao Lạng rồi đến Đài Phát thanh Cao Bằng (sau này là Đài Phát thanh - Truyền hình Cao Bằng). Ông vẫn nhớ như in chuyến công tác 25km bằng xe đạp khi mới ra trường với phóng sự tiếng Tày “Văn Yên khên công khảu mùa nà” (Văn Yên căng sức vào vụ mùa); những chuyến đi khắp vùng Cao Lạng đầy vất vả để ghi nhận, phản ánh đời sống của bà con các dân tộc một sách sâu sát nhất…

"Phương tiện cho phóng viên hầu như là đi xe đạp, đến đèo thì phải đi bộ, nhất là từ xã về bản làng. Thiết bị thì 3 người dùng chung 1 máy ghi âm, thay nhau dùng. Dù là khó khăn thiếu thốn, thậm chí nghèo đói như thế nhưng anh em vẫn rất yêu nghề, yêu Đài"-nhà báo Chu Sỹ Liên nói.

Nhà báo Úy Thương (cầm đàn tính) cùng đồng nghiệp thực hiện các chương trình về văn hóa Tày - Nùng

Năm 1977, chương trình phát thanh đầu tiên được phát sóng với 4 thứ tiếng: Việt, Tày - Nùng, Mông, Dao - mốc son đánh dấu sự ra đời của Đài Phát thanh Cao Lạng, sau đó là Đài Phát thanh Cao Bằng và Lạng Sơn. Đài Phát thanh Bắc Thái; Đài Phát thanh Hà Tuyên cũng được thành lập. Theo sự phát triển, những chương trình truyền hình đầu tiên được sản xuất, làn sóng phát thanh - truyền hình trở thành người bạn đáng tin cậy đối với khán thính giả quê hương cách mạng.

Đến nay, các cơ quan báo chí địa phương khu vực Việt Bắc Bắc đều có đội ngũ hàng trăm phóng viên, BTV, KTV yêu nghề, say nghề; không ít nhà báo người Tày – Nùng còn tận dụng các kênh truyền thông trên mạng xã hội để vừa cung cấp thông tin, vừa lan tỏa những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc mình. Nhà báo Úy Thương, Đài PT-TH Bắc Kạn chia sẻ: vừa là phóng viên, biên tập - biên dịch viên và phát thanh viên, chị cùng các đồng nghiệp đã sản xuất hàng chục ngàn chương trình phát thanh - truyền hình tiếng Tày – Nùng. Tuy vậy, điều khiến chị cũng như nhiều nhà báo thâm niên vẫn trăn trở là việc giữ gìn ngôn ngữ, phong tục trong chính các phóng viên người Tày – Nùng hôm nay.

"Các nhà báo nếu là người Tày đến bản làng của người Tày phỏng vấn thì nên nói tiếng Tày với bà con để tạo sự gần gũi, khi đó bà con mới nói lên những mong muốn của mình và các cấp, các ngành mới có thể kịp thời nắm bắt được và có những biện pháp hỗ trợ. Làm được như thế thì các phóng viên, biên tập viên cũng đã góp phần vào việc gìn giữ bản sắc văn hóa của địa phương mình"-nhà báo Úy Thương chia sẻ.

Đội ngũ phóng viên, biên tập viên Tày - Nùng ngày càng nâng cao nghiệp vụ, ghi dấu ấn mạnh mẽ đóng góp vào phát triển KT-XH những vùng đất quê hương

Mỗi nẻo đường Việt Bắc hôm nay vẫn đang in dấu chân những người làm báo “áo chàm” nhiệt huyết, dấn thân, là cầu nối thông tin – văn hóa đóng góp vào sự phát triển của mỗi vùng đất, mỗi bản làng quê hương.

Trường Giang/VOV-Đông Bắc