Chuyển đổi xe xăng sang xe điện và loạt giải pháp giảm bụi mịn ở Hà Nội

Ô nhiễm không khí: Vì đâu mà có?

Chia sẻ tại tọa đàm "Hà Nội cấm xe máy xăng theo giờ: Tính toán nào cho hạ tầng và sinh kế?" tổ chức ngày 9/12, TS Phan Lê Bình - Chuyên gia giao thông cho biết, các phương tiện giao thông sử dụng nhiên liệu hóa thạch, gồm cả ô tô và xe máy, đều là những nguồn phát thải khí thải độc hại ra môi trường, trong đó có bụi mịn, xuất phát từ quá trình đốt hóa thạch.

"Bên cạnh nguồn phát thải từ các phương tiện giao thông, cũng nên nhận định một cách rõ ràng và khách quan rằng, bên cạnh phương tiện giao thông sử dụng nhiên liệu hóa thạch, cũng có những nguồn phát thải khác gây ô nhiễm không khí, như hoạt động sản xuất công nghiệp, hoạt động đốt rác. Đây cũng là những nguồn gây ô nhiễm không khí, chứ không riêng giao thông", ông Bình chia sẻ.

TS Phan Lê Bình - Chuyên gia giao thông (Ảnh: DT).

Đồng quan điểm với ông Bình, bà Lê Thanh Thủy – Phó Trưởng phòng Quản lý môi trường (Sở TN&MT Hà Nội) cho biết các nghiên cứu đều cho thấy giao thông là nguồn phát thải chính. Hà Nội có mật độ phương tiện rất cao, đặc biệt là xe máy chạy xăng. Tuy nhiên, đây không phải nguyên nhân duy nhất. Ô nhiễm không khí mang tính chất di động và xuyên biên giới, nên không chỉ xuất phát từ nội thành.

Bà Thủy phân tích hai nhóm nguyên nhân lớn. Thứ nhất là nguồn nội tại. Hà Nội như "lòng chảo", phải gánh mật độ giao thông, xây dựng và sản xuất cao; bên cạnh đó còn tồn tại tình trạng đốt rơm rạ, đốt rác, dù nhỏ lẻ nhưng gây ô nhiễm nghiêm trọng trong khu dân cư và rất khó kiểm soát.

Nhóm nguyên nhân thứ hai đến từ các tỉnh lân cận. Từ năm 2022, Sở TN&MT cùng Ngân hàng Thế giới nghiên cứu cho thấy một phần lớn bụi và khí thải có thể được đưa vào Hà Nội từ khu vực xung quanh, nhất là trong điều kiện địa hình khép kín. Yếu tố thời tiết như– nghịch nhiệt, độ ẩm cao, gió yếu cũng làm ô nhiễm nặng thêm.

Theo bà Thủy, thời tiết không thể can thiệp, nhưng hoàn toàn có thể xây dựng chính sách giao thông, kiểm kê nguồn thải và "bắt bệnh" để biết chính xác tỉ lệ đóng góp của từng nhóm phát thải. Chỉ khi trả lời rõ "bao nhiêu % từ giao thông, bao nhiêu % từ xây dựng, bao nhiêu % từ sản xuất…" thì thành phố mới tập trung nguồn lực xử lý những nguồn ô nhiễm lớn nhất.

Bà Lê Thanh Thủy – Phó Trưởng phòng Quản lý môi trường (Sở TN&MT Hà Nội) (Ảnh: DT).

Ví dụ, nếu nghiên cứu của WB chỉ ra giao thông chiếm 50–70% ô nhiễm thì Hà Nội phải ưu tiên giải bài toán giao thông trước; xử lý được giao thông sẽ cải thiện đáng kể chất lượng không khí.

Với nguồn ô nhiễm từ bên ngoài, Bộ TN&MT cùng Hà Nội và các tỉnh đã thành lập Ban chỉ đạo vùng, xác định nguồn phát thải liên tỉnh và trách nhiệm của từng địa phương. Hà Nội sẵn sàng đóng vai trò tiên phong trong các giải pháp mang tính vùng.

"Ô nhiễm không khí là câu chuyện của quốc gia, của vùng và của chính Hà Nội. Vì vậy, phải bắt đầu từ việc kiểm soát tốt các nguồn nội tại, đồng thời phối hợp chặt chẽ với các địa phương xung quanh để giải quyết bài toán một cách tổng thể", bà Lê Thị Thủy khẳng định

Phải có giải pháp tổng hợp

Cũng tại tọa đàm, ông Đào Việt Long – Phó Giám đốc Sở Xây dựng Hà Nội cho biết, một trong những giải pháp để giảm tải tình trạng ô nhiễm không khí của Hà Nội trong thời gian tới là việc thiết lập vùng phát thải thấp thí điểm tại một số khu vực trong vành đai 1 bằng việc chuyển đổi xe máy xăng sang xe máy điện từ ngày 1/7/2026.

"Phải nói rằng việc hình thành vùng phát thải thấp không phải là một giải pháp đơn lẻ, mà là một bước đi tổng hợp, gắn với hai vấn đề trọng tâm là ùn tắc giao thông kéo dài và ô nhiễm môi trường không khí. Hai điểm nghẽn này ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng sống của người dân, đến phát triển kinh tế - xã hội của Thủ đô.

Vì vậy, Nghị quyết 57/2025/NQ-HĐND về vùng phát thải thấp cùng với Chỉ thị 20 của Thủ tướng Chính phủ đều yêu cầu Hà Nội triển khai rất quyết liệt, đồng bộ và có lộ trình phù hợp", ông Long chia sẻ đồng thời cho biết Hà Nội đang chuẩn bị kỹ, đặc biệt là hành lang pháp lý, cơ chế hỗ trợ, hạ tầng đi kèm, và phương án tổ chức giao thông.

Trước hết, Hà Nội tập trung vào công tác xây dựng chính sách hỗ trợ chuyển đổi phương tiện. Đây được xem là nền tảng quan trọng nhất.

Hiện, Sở Xây dựng đang xây dựng dự thảo Quy định một số chính sách hỗ trợ chuyển đổi phương tiện giao thông đường bộ sử dụng năng lượng sạch và một số biện pháp hạn chế sử dụng phương tiện giao thông đường bộ phát thải gây ô nhiễm môi trường trên địa bàn thành phố Hà Nội và sẽ trình HĐND Thành phố vào thời gian phù hợp.

"Trong dự thảo Nghị quyết có đầy đủ các cơ chế hỗ trợ cụ thể để người dân chuyển đổi sang phương tiện giao thông xanh. Quan điểm của Thành phố là không để người dân bị đặt vào tình huống khó khăn, phải có chính sách để hỗ trợ phù hợp, dễ tiếp cận, minh bạch", ông Long nói.

Ông Đào Việt Long – Phó Giám đốc Sở Xây dựng Hà Nội (Ảnh: DT).

Thứ hai, Hà Nội cũng xác định chuẩn bị hạ tầng bãi đỗ xe cũng như trạm sạc điện/tủ đổi pin. Theo đó, Sở Xây dựng Hà Nội cũng đang hoàn thiện dự thảo Nghị quyết về chính sách khuyến khích đầu tư bến xe, bãi đỗ xe, cùng với Đề án tổng thể phát triển giao thông tĩnh giai đoạn 2026-2030, dự kiến trình HĐND Thành phố Hà Nội xem xét vào thời gian phù hợp.

Đồng thời, nghiên cứu đầu tư xây dựng hệ thống hạ tầng trạm sạc tại các khu vực dân cư đảm bảo mật độ, số lượng theo yêu cầu (gắn với các vị trí bãi đỗ xe Park and Ride) kết hợp hoàn thiện các tiêu chuẩn, quy chuẩn liên quan đến trạm sạc điện cũng như phương án cấp điện cho hệ thống trạm sạc.

Vùng phát thải thấp sẽ hiệu quả hơn khi có hệ thống bãi đỗ xe ngoại vi, các điểm trung chuyển, cũng như tổ chức không gian giao thông hợp lý để người dân có thể gửi phương tiện và chuyển sang phương tiện sạch trong khu vực Vành đai 1.

Thứ ba, Hà Nội sẽ tăng cường mạnh mẽ hệ thống giao thông công cộng, coi đây là trụ cột quan trọng nhất của ngành khi triển khai vùng phát thải thấp.

Về xe buýt, Sở Xây dựng đang xây dựng phương án bố trí luồng tuyến phục vụ nhu cầu đi lại, đặc biệt là luồng tuyến kết nối từ bên ngoài vào Vành đai 1. Định hướng là sử dụng xe buýt điện mini, vì loại hình này phù hợp với kết cấu hạ tầng phố cổ, phố cũ - đường nhỏ, mật độ cao. Xe nhỏ, sạch, linh hoạt, hạn chế tối đa cản trở giao thông.

Về đường sắt đô thị, Hà Nội xác định mạng lưới 15 tuyến, hơn 600 km là xương sống để giảm phương tiện cá nhân. Ngoài các tuyến hiện hữu đang khai thác thì tuyến đường sắt số 3.1 (Nhổn – Ga Hà Nội) đoạn ngầm dự kiến hoàn thành công tác khoan hầm trong Quý I năm 2026 và bắt đầu triển khai công tác lắp đặt thiết bị, phấn đấu hoàn thành năm 2027; Tuyến 3.2 (Ga Hà Nội – Hoàng Mai) tiếp tục nghiên cứu, chuẩn bị trong năm 2026. Tuyến số 2.1 (Nam Thăng Long - Trần Hưng Đạo) đã khởi công 9/10/2025. Tuyến số 5 (Văn Cao - Hòa Lạc) sẽ khởi công ngày 19/12/2025 và dự kiến hoàn thành 2030.

Hà Nội xác định thống giao thông công cộng là trụ cột quan trọng nhất của ngành khi triển khai vùng phát thải thấp (Ảnh: DT).

Thứ tư, Hà Nội cũng đang chuẩn bị các giải pháp thay thế cho người dân không có nhu cầu hoặc chưa thể chuyển đổi sang phương tiện xanh ngay lập tức.

"Vùng phát thải thấp chỉ thành công khi tất cả người dân đều có phương án đi lại thuận lợi. Trong khu vực từ Vành đai 3 trở vào, để bổ trợ, tăng tính kết nối đa phương thức cho các phương tiện vận tải hành khách công cộng như đã nêu ở trên, Thành phố dự kiến sẽ đẩy mạnh dịch vụ phương tiện chia sẻ. Đây vừa là giải pháp giảm xe cơ giới cá nhân, vừa là lựa chọn thay thế thực tế cho người dân", ông Long nói.

Hiện nay, dịch vụ xe đạp công cộng đang được triển khai thí điểm. Từ đầu tháng 12 năm 2025, đã bổ sung 500 xe đạp điện, nâng tổng số lên 600 xe đạp điện, chưa kể 1.000 xe đạp cơ hiện hữu tại 130 điểm đổi trả. Đơn vị đã đề xuất tăng thêm 5.000 xe trước tháng 7 năm 2026, và hướng tới 10.000 xe vào cuối năm 2026.

Ngoài ra, một số đơn vị khác cũng đề xuất một kế hoạch triển khai xe đạp điện, xe máy điện công cộng quy mô lớn. Việc có nhiều nhà đầu tư tham gia sẽ giúp người dân có thêm lựa chọn và tăng độ phủ của mạng lưới phương tiện chia sẻ.

"Việc chuẩn bị cho vùng phát thải thấp và chuyển đổi xe máy xăng sang xe máy điện là một nhiệm vụ lớn nhưng Hà Nội đã và đang triển khai bài bản, đầy đủ, từ chính sách, hạ tầng, phương tiện công cộng đến giải pháp thay thế cho các nhóm đối tượng khác nhau.

Thành phố rất mong nhận được sự cảm thông, chia sẻ và đồng hành của người dân và cộng đồng doanh nghiệp. Việc chuyển đổi sang các phương tiện và giải pháp phát thải thấp nhằm cải thiện chất lượng môi trường và giảm rủi ro ô nhiễm không khí, qua đó góp phần tạo ra điều kiện sống an toàn và bền vững hơn cho cộng đồng", Phó Giám đốc Sở Xây dựng Hà Nội nói.

Nguyễn Hữu Thắng