Chuyển đổi xanh kích hoạt động lực tăng trưởng mới cho TP.HCM

Phát triển kinh tế nhanh, bền vững trên nền tảng đổi mới mô hình tăng trưởng, cơ cấu lại kinh tế theo hướng lấy khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo làm động lực chủ yếu; đẩy mạnh quá trình chuyển đổi số, chuyển đổi xanh toàn diện; phát triển kinh tế tri thức, sáng tạo, có khả năng tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Đây là 1 trong 10 nhiệm vụ chủ yếu được TP.HCM đề ra trong Nghị quyết Đại hội Đảng bộ TP.HCM nhiệm kỳ 2025-2030. Để cụ thể hóa các mục tiêu này, TP.HCM đang xây dựng Đề án chuyển đổi xanh toàn diện.

Báo điện tử Đầu tư- Baodautu.vn có cuộc trao đổi với ông Phạm Bình An, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM về Đề án Chuyển đổi xanh TP.HCM.

Thưa ông, với vai trò là đồng chủ trì Đề án Chuyển đổi xanh TP.HCM, đến nay tiến độ triển khai Đề án ra sao và mục tiêu lớn nhất mà Đề án hướng tới là gì?

Đề án Chuyển đổi xanh TP.HCM được chúng tôi xây dựng từ tháng 5/2025, theo kế hoạch dự kiến hoàn thành vào ngày 30 /11. Tuy nhiên, từ ngày 1/7/2025, TP.HCM thực hiện sáp nhập với Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu, nên Đề án phải cập nhật, bổ sung thêm dữ liệu và điều chỉnh nội dung cho phù hợp với không gian phát triển mới. Điều này khiến khối lượng công việc tăng lên đáng kể. Đến nay, Đề án đã cơ bản hoàn thiện và đang trình UBND TP.HCM xem xét phê duyệt.

Đây là một Đề án lớn, được xây dựng với sự tham gia của đội ngũ chuyên gia đông đảo, gồm các chuyên gia quốc tế, chuyên gia đầu ngành của Đại học VinUni và các chuyên gia của Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM. Đồng thời, có sự đóng góp của các Sở, ngành liên quan và Tổ tư vấn chuyển đổi xanh của Thành phố.

Mục tiêu xuyên suốt của Đề án hướng tới là chuyển đổi mô hình tăng trưởng của TP.HCM từ “tăng trưởng theo chiều rộng”, dựa nhiều vào khai thác tài nguyên và lao động giá rẻ, sang mô hình tăng trưởng xanh, dựa trên đổi mới sáng tạo, công nghệ, sử dụng tài nguyên hiệu quả và phát triển bền vững. Đồng thời, Đề án hướng tới giảm mạnh phát thải khí nhà kính, đóng góp thực chất vào mục tiêu Net Zero 2050 của quốc gia.

Đề án cũng hướng tới bảo vệ hệ sinh thái đất liền ven sông, biển, tăng khả năng chống chịu với biến đổi khí hậu, và xa hơn là đưa TP.HCM mới trở thành siêu đô thị cảng biển trung tâm công nghiệp dịch vụ tài chính quốc tế dẫn đầu khu vực về kinh tế xanh, phát thải thấp, gắn liền với kinh tế tuần hoàn, phát triển hài hòa con người, môi trường, công nghệ, thích ứng bền vững với biến đổi khí hậu.

Ông Phạm Bình An, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM

Nghị quyết Đại hội Đảng bộ TP.HCM nhiệm kỳ 2025 - 2030 xác định chuyển đổi xanh là một trong những nhiệm vụ trọng tâm. Nội dung này được cụ thể hóa như thế nào trong Đề án?

Trong Đề án, xác định việc chuyển đổi xanh TP.HCM được định hướng phát triển dựa trên 10 trụ cột chính, bao gồm: 6 ngành/lĩnh vực là năng lượng; giao thông - logistics; hạ tầng đô thị; công nghiệp; thương mại - dịch vụ - du lịch; nông nghiệp - kinh tế biển; và 4 trụ cột ngang mang tính bao trùm như lối sống xanh, tiêu dùng xanh, tài chính xanh, nguồn nhân lực, bên cạnh chuyển đổi số. Những trụ cột này đóng vai trò kết nối, tạo nền tảng để các lĩnh vực phát triển đồng bộ trong một hệ sinh thái chung.

Trên cơ sở 10 trụ cột này, nhóm nghiên cứu tiến hành đánh giá toàn diện thực trạng, xác định mục tiêu theo từng giai đoạn, xây dựng hệ thống chỉ tiêu cụ thể và đề xuất các giải pháp tương ứng. Điểm khác biệt quan trọng của Đề án lần này so với các đề án hay kế hoạch trước đây là mọi nội dung đều được lượng hóa bằng các chỉ số, KPI rõ ràng, giúp đo lường được tác động của chính sách, xác định thứ tự ưu tiên đầu tư và tránh tình trạng đầu tư manh mún, dàn trải.

Ví dụ, đến năm 2030, TP.HCM xác định kinh tế xanh, bao gồm năng lượng tái tạo, công nghiệp sạch, dịch vụ môi trường và kinh tế tuần hoàn phấn đấu đóng góp tối thiểu 20% GRDP của Thành phố và tăng lên khoảng 40% vào năm 2050. Hay như lĩnh vực giao thông đến năm 2030, toàn bộ xe buýt mới và các phương tiện vận tải công cộng khối lượng lớn sẽ chuyển sang sử dụng năng lượng sạch như điện hoặc hydro, qua đó từng bước giảm mạnh lượng phát thải khí nhà kính trong lĩnh vực giao thông và logistics.

Toàn bộ các nội dung của Đề án đều được xây dựng trên cơ sở tham chiếu tiêu chuẩn quốc tế về phát triển bền vững, kinh tế xanh, du lịch xanh, tiêu chuẩn ISO… Đồng thời đối chiếu với hệ thống tiêu chuẩn quốc gia và các chương trình, dự án đang triển khai tại TP.HCM, bảo đảm tính khoa học, thực tiễn và khả thi.

Để thực hiện Đề án này số vốn ước tính khoảng 34 tỷ USD. Vậy, Thành phố sẽ huy động nguồn lực này như thế nào?

Con số khoảng 34 tỷ USD, tương đương gần 900.000 tỷ đồng, là mức khái toán tổng thể cho giai đoạn 2026 - 2035 (dự kiến). Đây không phải là vốn ngân sách nhà nước thuần túy, mà là thực hiện từ nhiều nguồn vốn khác nhau, bao gồm ngân sách nhà nước, vốn tư nhân, vốn xã hội hóa, vốn ODA và các mô hình hợp tác công - tư (PPP).

Bình quân mỗi năm, nhu cầu vốn khoảng 90.000 tỷ đồng, tương đương khoảng 3% GRDP của TP.HCM. Mức đầu tư này được đánh giá là phù hợp, thậm chí thấp hơn so với thông lệ quốc tế, bởi Việt Nam đang ở giai đoạn đầu của quá trình chuyển đổi xanh.

Tôi cũng nhấn mạnh rằng, đây là con số ước tính mang tính định hướng chiến lược, giúp lãnh đạo Thành phố hình dung quy mô nguồn lực cần thiết để triển khai chuyển đổi xanh một cách bài bản, lâu dài. Các nội dung chi tiết sẽ được cụ thể hóa ở từng dự án, thông qua việc tích hợp vào quy hoạch TP.HCM, kế hoạch đầu tư công trung hạn và các chương trình phát triển kinh tế - xã hội của Thành phố, sau khi được UBND Thành phố thông qua.

TP.HCM đang thực hiện chuyển đổi xe sử dụng xăng sang xe điện

Trong bối cảnh các doanh nghiệp nước ngoài đầu tư vào Thành phố ngày càng chú trọng tiêu chuẩn xanh thì việc thực hiện Đề án này sẽ tạo lợi thế cạnh tranh mới nào cho TP.HCM thưa ông?

Chuyển đổi xanh hiện nay không còn là lựa chọn, mà đã trở thành yêu cầu bắt buộc. Điều quan trọng là chuyển đổi xanh không chỉ nhằm thu hút FDI, mà trước hết phục vụ cho chính các doanh nghiệp trong nước.

TP.HCM là trung tâm xuất khẩu lớn, với các thị trường trọng điểm là EU, Hoa Kỳ... Từ ngày 1/1/2026, các quy định về biên giới carbon (CBAM) của EU sẽ truy xuất nguồn gốc, khai báo phát thải sẽ được áp dụng bắt buộc. Vì vậy, doanh nghiệp không thể tiếp tục sản xuất theo cách cũ nếu muốn xuất khẩu.

Do đó, Đề án này sẽ giúp doanh nghiệp nội địa chuẩn hóa quy trình, tiến tới mô hình “sản xuất xanh - xuất khẩu xanh” một cách bài bản. Đồng thời, Đề án cũng định hướng rõ chuyển đổi xanh trong các khu công nghiệp, với yêu cầu về năng lượng tái tạo, hạ tầng xanh và mô hình phát triển sinh thái.

Khi hình thành được một hệ sinh thái xanh đồng bộ, TP.HCM sẽ tạo ra lợi thế rất lớn trong thu hút các dòng FDI thế hệ mới vì các nhà đầu tư không chỉ tìm kiếm chi phí thấp, mà ưu tiên môi trường đầu tư bền vững, đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế.

Bên cạnh đó, chuyển đổi xanh còn gắn với sự thay đổi mạnh mẽ của thị trường tiêu dùng trong nước, nơi người tiêu dùng ngày càng ưu tiên sản phẩm thân thiện môi trường, hạn chế nhựa dùng một lần. Áp lực từ cả thị trường xuất khẩu lẫn tiêu dùng nội địa buộc doanh nghiệp phải chuyển đổi toàn diện hơn.

Với Đề án này, ông kỳ vọng kết quả đạt được sẽ như thế nào trong 5 năm tới?

Con số đạt được cụ thể còn tùy thuộc vào việc triển khai nên chưa thể dự báo được. Điều quan trọng nhất là Đề án này sẽ tạo được một điểm khởi đầu đúng và xây dựng được nền tảng đồng bộ, có định hướng rõ ràng, để đầu tư có trọng điểm, tránh dàn trải.

Từ đó, lãnh đạo Thành phố, các sở ngành, cộng đồng doanh nghiệp đến người dân đều nhìn thấy vai trò của mình trong bức tranh chuyển đổi xanh chung thì quá trình triển khai sẽ hiệu quả hơn rất nhiều. Các yếu tố “xanh” sẽ dần thẩm thấu vào mọi hoạt động phát triển thông qua các chương trình, kế hoạch và chính sách cụ thể.

TP.HCM hiện có nhiều lĩnh vực đang chuyển động rất mạnh theo hướng xanh, đặc biệt là sản xuất xanh trong các khu công nghiệp, năng lượng, thương mại, dịch vụ, hạ tầng đô thị và logistics. Nếu việc triển khai đồng bộ thì tôi kỳ vọng các ngành kinh tế xanh sẽ đóng góp ít nhất 20% GRDP vào năm 2030 và đạt khoảng 40% vào năm 2050. Khi đó chất lượng môi trường sống của người dân sẽ được cải thiện một cách thực chất, bền vững.

Xin cảm ơn ông!

Lê Quân