Chuyển đổi từ thuế khoán sang kê khai: Đòn bẩy tăng trưởng doanh thu của hộ kinh doanh

Tạo công bằng, minh bạch

Để có thể hình dung về lợi ích của việc chuyển từ thuế khoán sang kê khai, có thể lấy ví dụ rất sinh động về 2 quán phở cùng kinh doanh bên cạnh nhau: Trong khi 1 quán phở tấp nập khách, mỗi ngày bán 500-700 bát, thậm chí ngày cuối tuần có thể bán cả nghìn bát phở, thì quán phở ngay bên cạnh có phần “đìu hiu”, mỗi ngày bán chưa đầy 100 bát phở với lợi nhuận khá khiêm tốn, thế nhưng, nghịch lý ở chỗ cả 2 quán phở đều là hộ kinh doanh, nên đều giống nhau nhau khi nộp cùng 1 mức thuế khoán, bất kể lãi nhiều, lãi ít hay thậm chí thua lỗ.

Ngành Thuế cam kết đồng hành cùng hộ kinh doanh chuyển đổi từ thuế khoán sang kê khai.

“Tôi thấy điều này là không công bằng, vì vậy, tôi rất ủng hộ việc bỏ thuế khoán chuyển sang kê khai theo thu nhập: Ai thu nhập ít kê khai ít, ai thu nhập nhiều thì sẽ kê khai, nộp thuế nhiều, ai kinh doanh thua lỗ sẽ không bị nộp thuế”, ông Nguyễn Văn Sơn, một hộ kinh doanh ở khu vực Thanh Liệt (Hà Nội) nhận xét.

Thực tế, hình thức thuế khoán đã ra đời từ lâu, theo sự vận hành của khu vực hộ kinh doanh (HKD) cá thể, thành phần đã trở thành một trong những trụ cột quan trọng của nền kinh tế Việt Nam, góp phần tạo việc làm, duy trì sinh kế và thúc đẩy sức sống thương mại ở mọi địa phương. Việc các Nghị quyết số 68-NQ/TW, Nghị quyết số 198/2025/QH15 về việc chuyển đổi hình thức thuế khoán, chuyển sang phương pháp kê khai là để mở ra cho HKD cơ hội bứt phá, phát triển hơn nữa và khẳng định vị thế của mình trong kỷ nguyên vươn mình.

“Dẫu ban đầu sẽ có những băn khoăn, e ngại khi chuẩn bị chuyển đổi từ thuế khoán sang kê khai, tuy nhiên đây là bước đi tất yếu trong tiến trình phát triển và mang lại những lợi ích thiết thực cho chính bản thân HKD về tiềm năng phát triển và mở rộng quy mô doanh thu”, đại diện Cục Thuế nhận định.

Là chủ một cửa hàng tạp hóa nhỏ ở khu vực Hưng Nguyên (Nghệ An) bà Trần Thị Phương Thảo cho biết lúc đầu cũng nhiều tâm tư. “Năm nay, tôi đã ngoài 60 tuổi, dẫu cũng sử dụng điện thoại thông minh, nhưng chủ yếu để giải trí, giờ phải làm quen với việc kê khai thuế cũng thấy lo lắng. May nhờ cán bộ thuế tận tình chỉ việc, hỗ trợ, và cũng học hỏi thêm từ con cháu, nên tôi cũng đang dần làm quen, dù có thể còn hơi chậm”, bà Thảo băn khoăn.

“Mở khóa” cơ chế tăng doanh thu

Đề cập về lo lắng của bà con về nỗi lo phát sinh thủ tục, rồi việc có thường xuyên bị lực lượng chức năng kiểm tra không, có phải đóng thuế nhiều hơn và có bị truy thu thuế nếu doanh thu tăng… Phó Cục trưởng Cục Thuế Mai Sơn khẳng định, đối với hộ khoán đang hoạt động bình thường, sẽ không có sự truy thu trở về trước khi chuyển đổi từ ngày 1/1/2026.

Việc truy thu chỉ xảy ra nếu hộ kê khai thiếu doanh thu hoặc hộ kinh doanh không khai báo mặt hàng kinh doanh mới. Chuyển đổi từ khoán sang kê khai không phải là thêm thủ tục, mà là sự thay đổi về cách tiếp cận và niềm tin: trên cơ sở đặt niềm tin để người nộp thuế tự kê khai, tự nộp thuế theo doanh thu thực tế phát sinh, và cơ quan thuế tập trung vai trò hỗ trợ, xác thực và bảo đảm công bằng thông qua dữ liệu điện tử.

Ngành Thuế đặt mục tiêu hỗ trợ để HKD được tiếp cận và hưởng chính sách như doanh nghiệp, hướng tới minh bạch, công bằng. Khi ghi chép đầy đủ doanh thu, chi phí, HKD sẽ hiểu rõ hiệu quả làm ăn, tự điều chỉnh kế hoạch, nâng cao năng lực cạnh tranh. Mọi giao dịch qua hóa đơn và thanh toán điện tử sẽ tạo uy tín, có giá trị pháp lý và cơ hội tiếp cận vốn, khách hàng mới - giúp HKD bước vào nền kinh tế chính thức, tự tin phát triển.

Để hỗ trợ hộ kinh doanh chuyển đổi, Cục Thuế đã ban hành Quyết định 3352/QĐ-CT, yêu cầu toàn ngành Thuế tập trung triển khai ưu tiên tuyên truyền, hướng dẫn, hỗ trợ HKD trong giai đoạn đầu; giám sát tuân thủ sau khi HKD đã quen quy trình kê khai.

Song song với đó, một yêu cầu tiên quyết được đặt ra, đó là quá trình hỗ trợ phải tuyệt đối không phát sinh chi phí. Việc đăng ký, kê khai, nộp thuế điện tử được thực hiện miễn phí, không thu thêm lệ phí hay yêu cầu hộ mua phần mềm, trong đó, yêu cầu cơ quan thuế các cấp phải minh bạch, thống nhất, công khai quy trình, biểu mẫu và hướng dẫn, từ đó thực hiện thống nhất trên toàn địa bàn, bảo đảm HKD dễ theo dõi và thực hiện.

Đối với việc chuyển đổi sang phần mềm mới, Phó Cục trưởng Mai Sơn cho biết, Việt Nam có hơn 110 nhà cung cấp giải pháp phần mềm, hóa đơn điện tử và kế toán, hiện đã có một số cơ quan thuế đã ký thỏa thuận với các đơn vị có thể cung cấp gói giải pháp trọn gói giảm 50% chi phí ban đầu gồm phần mềm kế toán, miễn phí phần mềm hóa đơn điện tử và 1 năm sử dụng chữ ký số cho hộ kinh doanh.

“Sử dụng công nghệ để kê khai thuế không làm khó người dân, mà ngược lại, khiến việc nộp thuế trở nên dễ dàng, thuận tiện hơn bao giờ hết. Từ tiểu thương bán hàng ở chợ, chủ quán cà phê, tiệm tạp hóa đến HKD online, tất cả đều có thể kê khai, nộp thuế chỉ bằng vài thao tác trên thiết bị di động. Trong đó, công chức thuế giữ vai trò đồng hành, hỗ trợ, giải thích theo tinh thần phục vụ, góp phần thực hiện mục tiêu của nền hành chính hiện đại, đó là: thuận lợi cho nhân dân, hiệu quả cho nhà nước, công bằng cho xã hội.

Chuyển đổi từ khoán sang kê khai là cơ hội để HKD “mở khóa” đồng thời ba cơ chế trực tiếp tạo doanh thu mới, gồm: nâng cao uy tín, niềm tin thị trường; tăng khả năng tiếp cận vốn và hợp tác được mở rộng; tạo động lực thật để đầu tư và tăng năng suất”, ông Sơn phân tích và khẳng định ngành Thuế cam kết không để hộ kinh doanh đơn độc khi bỏ thuế khoán. Các chính sách thuế có liên quan sẽ được nghiên cứu thấu đáo để sửa đổi, bổ sung phù hợp với thực tiễn; chuẩn bị các gói giải pháp hỗ trợ toàn diện nhằm giúp hộ kinh doanh thích ứng dễ dàng, giảm chi phí và tránh rủi ro khi chuyển đổi phương thức đóng thuế mới.

Hà An