Chuyển đổi số không thể 'trăm hoa đua nở nhưng kín cổng cao tường'

'Bộ khung thể chế số quốc gia'

Chiều 1/12, phát biểu thảo luận ở hội trường về dự án Luật Chuyển đổi số, đại biểu Phạm Trọng Nhân (TPHCM) nhìn nhận, chuyển đổi số không còn là cải cách kỹ thuật, mà là tái cấu trúc quyền lực Nhà nước, cách doanh nghiệp tạo ra giá trị và cách người dân tiếp cận dịch vụ thiết yếu.

Ông Nhân lý giải, trong khi kinh tế số toàn cầu tăng trưởng nhanh hơn nhiều lần so với kinh tế truyền thống, các quốc gia đi trước như Nhật Bản, Hàn Quốc, châu Âu, đều hình thành bộ khung thể chế số gồm Luật Chuyển đổi số, Luật Dữ liệu, Luật Trí tuệ nhân tạo, cùng “vành đai” an ninh mạng - an toàn thông tin - giao dịch điện tử.

Đại biểu Phạm Trọng Nhân. Ảnh: Như Ý

Theo đại biểu TPHCM, đó là một chỉnh thể pháp lý, chứ không phải một đạo luật đơn lẻ. Nếu Việt Nam muốn bắt kịp, chúng ta phải thiết kế Luật Chuyển đổi số như "bộ khung thể chế số quốc gia".

Đại biểu đánh giá, dù phạm vi luật rộng nhưng chưa rõ, dễ chồng lấn với các luật khác; cũng chưa phân rõ đâu là việc của chuyển đổi số, đâu là của Luật Dữ liệu, Luật về AI. Từ đó, ông lo ngại rủi ro luật sẽ "nói nhiều, làm được ít", dễ dẫn đến tình trạng trùng, chồng, kéo giảm hiệu lực thi hành và các luật sau phải sửa lại chính luật này...

Ông Phạm Trọng Nhân lưu ý, chuyển đổi số không thể theo mô hình cũ: "trăm hoa đua nở nhưng kín cổng cao tường", hệ thống không liên thông, dữ liệu không kết nối. Nếu không thiết kế mạnh, đúng, trúng ngay từ đầu, chi phí sẽ tăng và chuyển đổi số khó đạt mục tiêu.

"Luật Chuyển đổi số phải trở thành trụ cột đủ mạnh để Việt Nam tự chủ dữ liệu, tự chủ công nghệ, tự chủ phát triển quốc gia", ông Nhân cho hay.

Khắc phục tình trạng "cát cứ" số

Trong khi đó, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (TPHCM) kiến nghị làm rõ ranh giới của bản sao số, xác định phạm vi chỉ áp dụng cho mô hình mô phỏng thời gian thực phục vụ phân tích, dự báo, ra quyết định, không bao gồm các hệ thống thông tin và tài liệu dữ liệu thông thường.

Theo ông, việc này nhằm tránh mở rộng quá mức đối tượng điều chỉnh, gây khó khăn trong quản lý, kiểm toán và trách nhiệm bồi thường khi bản sao số gây rủi ro trong vận hành thực tế.

Liên quan dịch vụ công trực tuyến, ông Hùng cho rằng, dự thảo quy định cơ quan Nhà nước không được yêu cầu người dân nộp lại giấy tờ đã có trong cơ sở dữ liệu quốc gia, nhưng chưa quy định trách nhiệm pháp lý khi hệ thống dữ liệu lỗi hoặc không kết nối liên thông gây chậm trễ giải quyết thủ tục cho người dân và doanh nghiệp.

Từ phân tích trên, ông đề nghị cân nhắc bổ sung cơ chế xử lý rõ ràng gồm quy định về trách nhiệm giải trình, trách nhiệm bồi thường thiệt hại và nghĩa vụ công khai nguyên nhân kỹ thuật khi hồ sơ bị chậm hoặc bị từ chối không do lỗi của người dân. “Đây là điểm mấu chốt để chuyển đổi số đi vào thực chất, người dân thực sự trở thành trung tâm”, đại biểu cho hay.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng. Ảnh: Như Ý

Phát biểu tiếp thu, giải trình sau đó, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, Luật Chuyển đổi số là một lĩnh vực mới, trên thế giới chưa có luật tương tự.

Vì vậy, tinh thần xây dựng là làm luật ngắn, luật khung, dành không gian cho hệ thống pháp luật dưới luật. Bên cạnh đó, Luật Chuyển đổi số nhằm tạo khung pháp lý cho chuyển đổi số quốc gia, nhằm khắc phục tình trạng "cát cứ" số, manh mún số trên các nền tảng.

Theo ông, khi thiết kế bức tranh tổng thể về một quốc gia số, chúng ta đã có những mảnh ghép quan trọng nhất. Tuy nhiên, nếu chậm ban hành các quy tắc, chậm kết nối, đồng bộ, thống nhất các luật chuyên ngành, việc "trăm hoa đua nở" có thể phá vỡ bức tranh tổng thể về chuyển đổi số quốc gia.

Luân Dũng