Chuyển đổi năng lượng là chìa khóa giữ nhịp tăng trưởng cao

Đây là thông điệp nổi bật tại Diễn đàn khoa học “Đầu tư phát triển năng lượng hướng tới mục tiêu tăng trưởng kinh tế cao và bền vững” do Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật phối hợp Viện Kinh tế Việt Nam và Thế giới vừa tổ chức.

Toàn cảnh diễn đàn. Ảnh: Vũ Quang

Theo ông Vũ Trọng Lâm, Giám đốc, Tổng Biên tập Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật, ngành năng lượng Việt Nam đã đạt nhiều thành tựu quan trọng trong những năm qua.

Cơ cấu nguồn điện ngày càng đa dạng, tỷ trọng năng lượng tái tạo tăng mạnh, đưa Việt Nam trở thành một trong những quốc gia dẫn đầu khu vực về công suất lắp đặt điện gió, điện mặt trời. Việc phát triển các nguồn năng lượng sạch không chỉ góp phần bảo đảm an ninh năng lượng, giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch mà còn giúp nâng cao uy tín, vị thế quốc tế của Việt Nam trong quá trình thực hiện cam kết giảm phát thải.

Bên cạnh đó, môi trường đầu tư trong lĩnh vực năng lượng đã có nhiều cải thiện, thu hút được dòng vốn lớn và công nghệ hiện đại, đồng thời mở rộng hợp tác quốc tế trong xây dựng hạ tầng và chuyển giao công nghệ.

Tuy nhiên, thực tiễn cũng cho thấy nhiều điểm nghẽn cần tháo gỡ kịp thời. Hệ thống truyền tải điện chưa được đầu tư đồng bộ, khiến hàng loạt dự án năng lượng tái tạo chưa thể hòa lưới đúng tiến độ. Chính sách giá điện thiếu ổn định và chưa đủ hấp dẫn để tạo sức hút mạnh mẽ đối với nhà đầu tư. Thị trường năng lượng còn tồn tại rào cản, thiếu cơ chế cạnh tranh công bằng, khiến khu vực tư nhân khó phát huy hết tiềm năng. Đặc biệt, bài toán an ninh năng lượng ngày càng phức tạp khi nhu cầu tăng trưởng cao phải song hành cùng cam kết giảm phát thải theo tiêu chuẩn quốc tế.

Trước thực tế này, các chuyên gia cho rằng cần sớm hoàn thiện hành lang pháp lý về năng lượng tái tạo, đẩy nhanh hình thành thị trường điện cạnh tranh. Đồng thời, Nhà nước cần có cơ chế chia sẻ rủi ro với nhà đầu tư trong bối cảnh giá năng lượng biến động.

PGS.TS. Trần Đình Thiên, Thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng, nhấn mạnh mục tiêu phát triển thêm khoảng 150.000 MW năng lượng tái tạo đến năm 2035 đòi hỏi vốn đầu tư hơn 136 tỷ USD trong giai đoạn 2025 - 2030. Theo ông, đầu tư hạ tầng năng lượng phải được coi trọng như hạ tầng giao thông, cần có cơ chế đặc biệt, kể cả việc thành lập quỹ đầu tư hạ tầng năng lượng quốc gia với sự tham gia của cả Nhà nước và tư nhân.

Ở góc độ doanh nghiệp, ông Nguyễn Quốc Thập, Chủ tịch Hiệp hội Dầu khí Việt Nam, cho rằng cần đồng bộ hóa chính sách cho toàn chuỗi giá trị năng lượng, khuyến khích phát triển các dự án LNG để bổ trợ cho năng lượng tái tạo, đồng thời sớm vận hành thị trường carbon nhằm khuyến khích tiết kiệm năng lượng và đổi mới công nghệ.

Về tài chính, TS. Nguyễn Anh Tuấn, Ngân hàng BIDV, đề xuất phát hành trái phiếu xanh, tín dụng xanh, ưu đãi thuế cho doanh nghiệp đầu tư năng lượng sạch, đồng thời tận dụng các quỹ quốc tế về biến đổi khí hậu và hợp tác công - tư để thu hút vốn dài hạn.

Các chuyên gia đều thống nhất rằng công nghệ và nhân lực là chìa khóa quyết định. Việt Nam cần thúc đẩy nghiên cứu, ứng dụng công nghệ mới trong điện gió ngoài khơi, pin lưu trữ, hydro xanh; đồng thời đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao để giảm phụ thuộc nhập khẩu và nâng cao năng lực cạnh tranh.

Vũ Quang