Chụp CT: Lợi ích chuẩn đoán lớn hơn nguy cơ

Theo Trưởng khoa Can thiệp điện quang, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội TS.BS Nguyễn Ngọc Cương, việc từ chối chụp CT vì sợ hãi có thể khiến người bệnh bỏ lỡ “thời điểm vàng” điều trị, đặc biệt trong các tình huống cấp cứu.

Trưởng khoa Can thiệp điện quang, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội TS.BS Nguyễn Ngọc Cương cho biết, nhiều bệnh nhân khi được bác sĩ chỉ định chụp CT để đánh giá sâu hơn tình trạng bệnh hoặc trong cấp cứu buộc phải thực hiện, thường lo ngại “tia X gây hại cho cơ thể”.

Ông khẳng định người bệnh không nên quá lo lắng, bởi khi bác sĩ đã chỉ định chụp CT nghĩa là lợi ích chẩn đoán vượt xa nguy cơ. Việc không thực hiện có thể khiến bệnh nhân bỏ lỡ “thời điểm vàng” trong điều trị. Trên thực tế, nhiều người hoàn toàn khỏe mạnh từng chụp X-quang hoặc CT nhiều lần mà không ghi nhận ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe.

Hình ảnh minh họa/ITN

Theo các tổ chức quốc tế như Ủy ban Quốc tế về Bảo vệ Bức xạ (ICRP) và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mức liều tia X trong chẩn đoán hình ảnh hiện nay thấp hơn rất nhiều so với ngưỡng gây hại. Nguy cơ chỉ tăng khi chiếu xạ liều cao liên tục trong thời gian dài, điều hầu như không xảy ra trong thực hành y khoa thông thường.

Bác sĩ Cương phân tích, tia X là dạng bức xạ ion hóa nên có khả năng gây tổn thương DNA nếu liều lượng đủ lớn. Ở phụ nữ mang thai 3 tháng đầu, khuyến cáo quốc tế yêu cầu hạn chế tối đa X-quang và CT do bào thai rất nhạy cảm với bức xạ. Trong trường hợp bắt buộc phải chụp, bác sĩ sẽ áp dụng biện pháp che chắn hoặc lựa chọn phương pháp thay thế an toàn hơn.

Ông nhấn mạnh, cần hiểu đúng về “mức liều”, bởi một lần chụp CT thông thường không đủ lớn để gây dị tật hay ung thư. Nguy cơ chỉ tăng khi phơi nhiễm lặp lại nhiều lần với liều tích lũy cao, tình huống thường gặp trong môi trường bức xạ nghề nghiệp chứ không phải ở bệnh nhân.

Trong cấp cứu, việc trì hoãn chụp CT đôi khi còn gây nguy hiểm hơn nguy cơ bức xạ. “Một bệnh nhân chấn thương nặng, xác định không mang thai. Nếu không chụp CT, tổn thương có thể bị bỏ sót, gây hậu quả nặng nề như chảy máu não, vỡ tạng… Khi đó, chụp CT là bắt buộc”, TS.BS Nguyễn Ngọc Cương dẫn chứng.

Các hướng dẫn của Bộ Y tế cũng yêu cầu chỉ định kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh sử dụng tia X trong những trường hợp thực sự cần thiết, đồng thời đảm bảo nguyên tắc “liều thấp nhất có thể nhưng đạt hiệu quả chẩn đoán cao nhất”.

Một vấn đề thường được người bệnh quan tâm là việc tiêm thuốc cản quang khi chụp CT có an toàn hay không. Theo TS.BS Nguyễn Ngọc Cương, tỷ lệ phản ứng với thuốc cản quang hiện rất thấp, đa số là phản ứng nhẹ như nóng bừng, buồn nôn, nổi mẩn thoáng qua. Phản ứng nặng như sốc phản vệ vẫn có thể xảy ra nhưng hiếm, và các bệnh viện tuyến trung ương đều có quy trình xử trí chặt chẽ.

Ông lưu ý bệnh nhân cần thông báo cho bác sĩ nếu từng có tiền sử dị ứng nặng, hen phế quản, bệnh thận hoặc đang sử dụng thuốc điều trị tuyến giáp. Đối với người khỏe mạnh, khi có chỉ định chụp CT có tiêm thuốc cản quang, việc tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ là yếu tố quan trọng.

Theo WHO, chẩn đoán hình ảnh là một trong những thành tựu lớn của y học hiện đại, giúp phát hiện sớm ung thư, đột quỵ, tổn thương nội tạng hay các tình trạng nhiễm trùng nặng. Tỷ lệ tử vong trong cấp cứu giảm mạnh chủ yếu nhờ sự hỗ trợ của CT scan.

“Điều quan trọng nhất là người bệnh không nên tự suy đoán. Khi bác sĩ đã cân nhắc và chỉ định, nghĩa là lợi ích luôn lớn hơn nguy cơ. Không nên vì lo sợ mà từ chối chẩn đoán, dẫn đến bỏ lỡ cơ hội điều trị”, TS.BS Nguyễn Ngọc Cương khuyến cáo.

Thái Yến