Chương trình mục tiêu quốc gia: 'Đòn bẩy' phát triển vùng dân tộc thiểu số

Nhiều mô hình du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống đã được hình thành, góp phần cải thiện đời sống của người dân. (Ảnh: Hoài Nam/Vietnam+)

Sau 5 năm triển khai, Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030 đã kết thúc giai đoạn 1 (2021-2025) với nhiều kết quả tích cực. Diện mạo thôn, bản cải thiện rõ nét. Nhiều mô hình du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống hình thành, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống.

Trong thời gian tới, ông Phương Đình Anh - Phó Chánh Văn phòng Điều phối Nông thôn mới Trung ương, cho rằng với việc tích hợp ba Chương trình Mục tiêu Quốc gia (Xây dựng nông thôn mới, Giảm nghèo bền vững, Phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi) thành một chương trình chung sẽ là "đòn bẩy" mạnh mẽ giúp đồng bào dân tộc thiểu số tiếp tục có nhiều cơ hội phát triển, vươn lên thoát nghèo bền vững.

Bảo đảm người dân được thụ hưởng kịp thời

- Đầu tiên, xin ông cho biết quan điểm của Văn phòng Điều phối Nông thôn mới Trung ương về tầm quan trọng của việc tích hợp ba chương trình mục tiêu quốc gia trên thành một Chương trình Mục tiêu quốc gia chung?

Ông Phương Đình Anh: Trong Tờ trình của Chính phủ trình Quốc hội về việc hợp nhất 3 Chương trình đã khẳng định quan điểm việc hợp nhất 3 chương trình mục tiêu quốc gia (xây dựng nông thôn mới; giảm nghèo bền vững; phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi) có ý nghĩa hết sức quan trọng, để thực hiện mục tiêu của Đảng và Nhà nước làm cho dân giàu, nước mạnh, người dân có cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Đây cũng là mục tiêu cao nhất, cần phải thống nhất về mặt nhận thức.

Việc tích hợp 3 chương trình thành một chương trình chung không làm giảm đi các chính sách, mà giúp tập trung hơn vào vùng đồng bào dân tộc thiểu số miền núi trong thời gian tới với nhiều khía cạnh.

Theo đánh giá, vùng "lõi nghèo" hiện nay chủ yếu là vùng sinh sống của đồng bào dân tộc thiểu số. Chương trình giảm nghèo trước đây thực hiện trên địa bàn cả nước, nay ở chương trình này cần được tập trung đầu tư mạnh vào vùng này để giúp vùng đồng bào dân tộc thiểu số có cuộc sống tốt hơn, vươn lên thoát nghèo bền vững.

Hơn nữa, việc xây dựng nông thôn mới trong thời gian qua đã được thực hiện trong phạm vi cả nước, trong đó những vùng có điều kiện thuận lợi đã đạt được nhiều kết quả tích cực. Khu vực còn lại cần được tập trung đầu tư, nhất là vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng khó khăn để nâng cao đời sống người dân.

Hoa tam giác mạch. (Ảnh: Hoài Nam/Vietnam+)

Có thể thấy, 3 chương trình tích hợp lại sẽ tập trung tăng cường đầu tư cho vùng khó khăn, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đến năm 2035; thay vì chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi chỉ thực hiện đến năm 2030.

Ngoài ra, việc tích hợp các chương trình trên cũng được kỳ vọng sẽ nâng cao hiệu quả thực thi, tránh chồng chéo, trùng lắp, đưa các chính sách hỗ trợ đi vào cuộc sống nhanh chóng, bảo đảm người dân được thụ hưởng kịp thời, thực chất.

Cải thiện diện mạo thôn, bản

- Như ông đề cập, việc xây dựng nông thôn mới trong hơn 15 năm qua đã đạt được nhiều kết quả tích cực. Ông có thể điểm qua một số thành tựu nổi bật của Chương trình Mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới thời gian qua?

Ông Phương Đình Anh: Sau hơn 15 năm triển khai, chương trình đã đạt những thành quả “to lớn, toàn diện, lịch sử,” có tác động sâu sắc đến kinh tế-xã hội ở khu vực nông thôn. Tính đến hết tháng 6/2025, cả nước có 6.084/7.669 xã (chiếm 79,3%) đạt chuẩn nông thôn mới, trong đó có 2.567 xã (42,2%) đạt nông thôn mới nâng cao và 743 xã (12,2%) đạt nông thôn mới kiểu mẫu.

Tốc độ giảm nghèo cũng diễn ra mạnh mẽ, trong đó tỷ lệ đa chiều nông thôn giảm khoảng 1,93%. Thu nhập bình quân đầu người khu vực nông thôn năm 2024 đạt khoảng 54 triệu đồng/người.

Hạ tầng nông thôn có bước phát triển đột phá, trong đó có tới hơn 90% thôn, bản đã có đường ôtô đến trung tâm được trải nhựa, bê tông.

Nông thôn mới còn góp phần quan trọng vào phát triển kinh tế-xã hội chung của cả nước. Các hình thức tổ chức sản xuất trong nông nghiệp có sự bứt phá, trong đó hợp tác xã đóng vai trò nòng cốt. Liên kết chuỗi sản xuất, kinh doanh được đổi mới phù hợp với thị trường, sản xuất hàng hóa lớn; hình thành chuỗi nông sản an toàn...

Ngôi nhà cổ. (Ảnh: Hoài Nam/Vietnam+)

Khi nông thôn mới đi vào chiều sâu, một yêu cầu cấp thiết đặt ra là phải tạo ra động lực kinh tế bền vững, nâng cao thu nhập thực chất cho người dân, trong đó chương trình OCOP kết hợp với chương trình du lịch nông thôn đã góp phần quan trọng đánh thức tiềm năng, nâng tầm nông sản Việt.

Sự kết hợp trên cũng đã góp phần hình thành nên những ngôi làng du lịch nông thôn đáng sống, không chỉ tạo việc làm phi nông nghiệp, mà còn thu hút đông đảo du khách đến tham quan. Nhờ đó, người dân có thêm thu nhập và nâng cao nhận thức trong bảo tồn cảnh quan, môi trường và văn hóa.

Cần thực hiện cơ chế “Ngân sách trọn gói”

- Với kinh nghiệm triển khai Chương trình Mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới, ông có đề xuất gì để Chương trình Mục tiêu Quốc gia chung tới đây sẽ được triển khai hiệu quả, phát huy được tối đa nguồn lực?

Ông Phương Đình Anh: Khi 3 Chương trình Mục tiêu Quốc gia được tích hợp thành một Chương trình Mục tiêu Quốc gia chung, thì rất cần cấp có thẩm quyền ban hành cơ chế quản lý, tổ chức thực hiện Chương trình để đảm bảo thuận lợi khi triển khai trong thực tiễn.

Ngoài ra cần thực hiện cơ chế “Ngân sách trọn gói” - tức là Trung ương giao tổng vốn (vốn sự nghiệp cùng với vốn đầu tư) cho tỉnh theo mục tiêu đầu ra.

Trên cơ sở đó, tỉnh sẽ tự quyết định phân bổ chi tiết cho các địa phương thực hiện các nhiệm vụ. Như vậy, Trung ương không “cầm tay chỉ việc” nguồn vốn này phải mua bò, nguồn vốn kia phải làm đường...

Cấp có thẩm quyền cần rà soát, sửa đổi, ban hành các quy định các cơ chế đặc thù đối với các dự án phát triển sản xuất, dự án đầu tư có quy mô nhỏ, kỹ thuật không phức tạp, Nhà nước chỉ hỗ trợ đầu tư một phần kinh phí, phần còn lại do Nhân dân đóng góp, có sự tham gia giám sát của Nhân dân./.

- Xin trân trọng cảm ơn ông./.

(Vietnam+)