Chuối Việt Nam đứng trước cơ hội vươn lên nhóm xuất khẩu tỷ USD

Ngành chuối Việt Nam mở rộng dư địa xuất khẩu, hướng tới mốc 1 tỷ USD. Ảnh minh họa

Chuối hiện nằm trong nhóm trái cây xuất khẩu quan trọng nhất của Việt Nam, với thị trường ngày càng mở rộng và nhu cầu tiêu thụ tăng mạnh. Theo đánh giá của các chuyên gia và doanh nghiệp, nếu tổ chức sản xuất tốt và kiểm soát dịch bệnh hiệu quả, ngành hàng chuối Việt Nam hoàn toàn có thể vươn lên trở thành sản phẩm xuất khẩu tỷ USD.

Theo ý kiến doanh nghiệp trồng và xuất khẩu chuối, ngành hàng chuối thế giới hiện có quy mô khoảng 15,3 tỷ USD năm 2024 và được dự báo đạt 21 tỷ USD vào năm 2030. Việt Nam đã vươn lên xếp thứ 9 thế giới về sản lượng chuối, tuy nhiên giá trị xuất khẩu mới đạt khoảng 380 triệu USD, chiếm tỷ trọng còn khiêm tốn trong tổng quy mô toàn cầu.

Tại thị trường Trung Quốc, Việt Nam đã từng bước tiệm cận đối thủ lớn nhất là Philippines, nhưng thị phần hiện mới chưa tới 40%. Ở Nhật Bản, dù chuối Việt Nam được người tiêu dùng đánh giá cao, thị phần chỉ khoảng 3%. Tại Hàn Quốc, dù có lợi thế từ các hiệp định thương mại tự do và khoảng cách địa lý, thị phần chuối Việt Nam cũng chưa đạt 17%, cho thấy dư địa tăng trưởng còn rất lớn.

Theo thống kê, đến năm 2025, diện tích trồng chuối cả nước ước đạt hơn 163.000 ha, với sản lượng khoảng 2,75 triệu tấn. Riêng năm 2024, kim ngạch xuất khẩu chuối đạt gần 372 triệu USD, đứng thứ tư trong nhóm trái cây xuất khẩu, sau sầu riêng, thanh long và dừa.

Theo Đề án Phát triển cây ăn quả chủ lực đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường), chuối được xác định là một trong những mặt hàng trọng tâm. Chuối là cây trồng có giá trị kinh tế cao, thuộc nhóm cây ăn quả có diện tích lớn nhất tại Việt Nam, song giá trị xuất khẩu vẫn chưa tương xứng với quy mô và tiềm năng.

Ông Nguyễn Quốc Mạnh, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật cho biết, theo Đề án Phát triển cây ăn quả chủ lực đến năm 2025, định hướng đến năm 2030, diện tích chuối dự kiến đạt 165.000 đến 175.000 ha, với sản lượng 2,6 đến 3 triệu tấn. Đến nay ngành hàng chuối đã cơ bản đạt các mục tiêu đặt ra cho giai đoạn đến năm 2030.

Bên cạnh tiềm năng lớn, ngành chuối Việt Nam đang đối mặt với thách thức nghiêm trọng từ bệnh héo vàng lá chuối, còn gọi là bệnh Panama. Đây là căn bệnh do nấm Fusarium oxysporum f. sp. cubense gây ra, tồn tại lâu dài trong đất, xâm nhập qua rễ và làm tắc nghẽn mạch dẫn của cây, gây vàng lá, héo rũ và chết cây.

Bệnh Panama đã xuất hiện tại Việt Nam từ năm 2016-2017, gây thiệt hại hàng nghìn hecta chuối mỗi năm và trở thành mối đe dọa lớn đối với sự phát triển bền vững của ngành. Các loại nấm gây bệnh có khả năng kháng cao với thuốc trừ nấm thông thường, khiến việc phòng trừ gặp nhiều khó khăn.

Trước thực tế đó, nhiều ý kiến cho rằng giải pháp căn cơ là phát triển và quản lý chặt chẽ giống chuối sạch bệnh, giống kháng bệnh. Ngành nông nghiệp Việt Nam đã xác định ưu tiên phát triển các giống chuối có năng suất cao, chất lượng tốt và khả năng kháng bệnh Panama, coi đây là chìa khóa để bảo vệ sản xuất, nâng cao giá trị và hướng tới mục tiêu xuất khẩu tỷ USD.

Ngô Sơn