Chuỗi cung ứng ô tô toàn cầu đứng trước rủi ro gì vì thuế quan Mỹ?

Dây chuyền sản xuất xe ô tô Nissan ở khu công nghiệp Resende, Brazil. Ảnh: AFP/TTXVN

Dưới thời chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump, gần như tất cả các quốc gia sản xuất ô tô lớn nhất thế giới đều phải chịu mức thuế quan hai chữ số của Mỹ đối với ô tô và phụ tùng ô tô. Trong khi các nhà sản xuất ô tô lớn của nước ngoài như Toyota của Nhật Bản có lợi nhuận để bù đắp chi phí gia tăng, các chuyên gia trong ngành dự đoán về những tác động lớn hơn đối với mạng lưới dày đặc các nhà cung cấp phụ tùng ô tô.

Tại các quốc gia sản xuất ô tô lớn nhất thế giới như Nhật Bản, Đức và Hàn Quốc, hàng nghìn nhà cung cấp phụ tùng vừa và nhỏ đóng vai trò xương sống của ngành công nghiệp này. Mỹ là nước nhập khẩu xe lắp ráp hoàn chỉnh lớn nhất từ các quốc gia này, và đối với Nhật Bản và Hàn Quốc, Mỹ cũng là nước nhập khẩu phụ tùng trực tiếp lớn nhất.

Không giống như một số nhà sản xuất ô tô, các nhà cung cấp phụ tùng thường có biên lợi nhuận rất mỏng và không có nguồn vốn để đầu tư chuyển sản xuất sang các quốc gia khác. Thuế quan cũng chỉ là vấn đề mới nhất đối với các công ty đang phải đối mặt với xu hướng chuyển dịch sang xe điện, vốn có thể khiến nhiều bộ phận mà họ sản xuất cho xe động cơ đốt trong trở nên lỗi thời.

Ông Michael Robinet, Phó Chủ tịch S&P Global Mobility, một nhà cung cấp thông tin trong lĩnh vực ô tô, cho biết các công ty nhỏ hơn trong ngành không có đủ đòn bẩy để thích ứng với thuế quan. Việc chuyển đổi sang xe điện và sự cạnh tranh ngày càng tăng từ các đối thủ Trung Quốc đã khiến những nhà cung cấp phải hợp nhất. Thuế quan chỉ là một yếu tố gây thêm sức ép lên các công ty này.

Ngành phụ tùng ô tô của Nhật Bản sử dụng hơn 600.000 lao động tại khoảng 20.000 công ty, với nhiều công ty trong số này đóng vai trò chủ lực trong sản xuất công nghiệp ở các vùng nông thôn. Ngành phụ tùng của Hàn Quốc sử dụng khoảng 330.000 lao động, trong khi ở Đức, các nhà cung cấp phụ tùng chiếm khoảng 1/3 trong số hơn 700.000 lao động trong ngành ô tô.

Sự gián đoạn trong dòng chảy thương mại đã trở nên rõ ràng. Tại Nhật Bản, giá trị và khối lượng phụ tùng ô tô xuất khẩu sang Mỹ đã giảm hàng tháng kể từ tháng 5/2025, khi thuế quan có hiệu lực. Trong tháng 7/2025, giá trị phụ tùng ô tô xuất khẩu sang Mỹ đã giảm 17,4% so với cùng kỳ năm trước.

Trong một cuộc khảo sát gần đây của Phòng Thương mại và Công nghiệp Hàn Quốc, 81% các công ty ô tô và phụ tùng ô tô cho biết thuế quan sẽ ảnh hưởng đến lợi nhuận của họ.

Theo Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp Ô tô Đức, Hildegard Müller, thuế quan đã khiến ngành công nghiệp ô tô nước này thiệt hại hàng tỷ USD. Tháng trước, Liên minh châu Âu (EU) đã đạt được thỏa thuận với Mỹ, nhờ đó thuế nhập khẩu ô tô của Mỹ giảm xuống 15%, nhưng quan chức này cho rằng thỏa thuận này không mang lại "sự rõ ràng hay cải thiện" nào cho các doanh nghiệp.

Trong chi tiết về thỏa thuận Mỹ-EU được công bố tuần trước, Mỹ sẽ chỉ giảm thuế đối với ô tô sau khi châu Âu thực hiện các bước tương tự để giảm thuế đối với hàng hóa của Mỹ. Nhật Bản và Hàn Quốc cũng đang chờ đợi mức thuế nhập khẩu ô tô thấp hơn khi các thỏa thuận thương mại với Mỹ có hiệu lực.

Theo các nhà kinh tế, mục tiêu của thuế quan cao nhằm khôi phục năng lực của các nhà sản xuất Mỹ để có thể vượt mặt những đối thủ nước ngoài, đồng thời ngăn chặn cạnh tranh từ Trung Quốc. Ô tô, ngành sản xuất chủ chốt của Mỹ, sẽ được hưởng lợi. Khi công bố mức thuế 25% đối với tất cả xe nhập khẩu sản xuất ở nước ngoài hồi tháng 4/2025, ông Trump đã hứa hẹn "thời kỳ hoàng kim" cho nước Mỹ. "Việc làm và các nhà máy sẽ quay trở lại đất nước", Tổng thống Mỹ tuyên bố.

Tuy nhiên, kể từ đó, ngành ô tô toàn cầu đã trở thành một trong những nạn nhân lớn nhất của cuộc chiến thương mại, với các công ty Mỹ nằm trong số bị ảnh hưởng nặng nhất. Nhóm ba tập đoàn sản xuất ô tô hàng đầu (Big Three) - gồm Stellantis, Ford và General Motors (GM) - ước tính trong năm 2025 chịu thiệt hại tổng cộng 7 tỷ USD về lợi nhuận do thuế quan, gồm 1,5 tỷ USD của Stellantis, 2 tỷ USD của Ford, và 3,5 tỷ USD của GM.

Ford, công ty sản xuất tại Mỹ khoảng 80% tổng số xe bán ra, báo cáo khoản lỗ ròng trong quý II và hiện có khoản nợ phải trả 2 tỷ USD.

Ngay cả công ty Tesla của tỷ phú Elon Musk cũng đối mặt với những quý khó khăn sắp tới khi công ty chịu áp lực từ các chính sách chống xe điện của ông Trump và khoản chi phí thuế quan 300 triệu USD trong quý II.

Sự hỗn loạn và gián đoạn do cuộc chiến thương mại bắt nguồn từ các chính sách của Tổng thống Trump diễn ra vào thời điểm ngành ô tô toàn cầu đang chao đảo do thị phần sụt giảm ở Trung Quốc và chi phí gia tăng trong quá chuyển đổi khỏi động cơ đốt trong cũng như tăng trưởng chậm về doanh số bán xe mới tại Mỹ và châu Âu.

Về lâu dài, ngành ô tô Mỹ đang có những động thái nhằm đưa hoạt động sản xuất trở lại Mỹ. GM gần đây công bố kế hoạch đầu tư 4 tỷ USD vào các nhà máy lắp ráp tại Mỹ nhằm tăng thêm 300.000 đơn vị công suất bằng cách chuyển một phần sản xuất khỏi Mexico.

Tuy nhiên, chế độ thuế quan mới dự kiến sẽ gây nhiều thiệt hại ngay lập tức, thông qua mức thuế 50% ông Trump áp đối với nhôm và thép nhập khẩu, và tiếp theo là đồng.

Mặc dù ngành ô tô được miễn thuế trực tiếp đối với những vật liệu này, các nhà cung cấp đã chuyển 80% gánh nặng chi phí tăng thêm của những khoản thuế này cho các nhà sản xuất. Các nhà sản xuất ô tô cuối cùng sẽ buộc phải chuyển những chi phí ngày càng tăng này cho người tiêu dùng Mỹ. Cox Automotive dự báo giá xe mới sẽ tăng trung bình khoảng 4-8% vào cuối năm 2025, và dự kiến sẽ tăng khi các nhà sản xuất ô tô ra mắt mẫu xe mới vào tháng 9/2025.

Lê Minh/Bnews/vnanet.vn