Chuẩn hóa thị trường cung ứng nguyên phụ liệu ngành dệt may da giày

Tuy nhiên, sau những con số ấn tượng đó, các chuyên gia cảnh báo rằng ngành này đang đứng trước một "nút thắt" lớn, đòi hỏi phải có những thay đổi chiến lược mang tính đột phá để thoát khỏi bẫy gia công và vươn lên chiếm lĩnh các khâu có giá trị cao hơn.

Dấu ấn nhưng còn đó rủi ro

Trước bối cảnh kinh tế toàn cầu nhiều biến động, năm 2024 ngành dệt may Việt Nam vẫn có kết quả ấn tượng với kim ngạch xuất khẩu ước đạt 44 tỷ USD, tăng 11,26% so với năm 2023. Đáng chú ý, Việt Nam đã vượt lên Ấn Độ, trở thành quốc gia xuất khẩu dệt may lớn thứ hai thế giới. Các thị trường chủ lực như Hoa Kỳ (tăng 12,3%), EU (tăng 7,66%), Nhật Bản (tăng 6,18%) đều ghi nhận mức tăng trưởng tích cực.

Mặc dù vậy, sự tăng trưởng này vẫn chưa đủ để xóa tan những lo ngại về tính bền vững. Thực tế, ngành dệt may Việt Nam vẫn chủ yếu tập trung vào khâu gia công, tạo ra giá trị gia tăng thấp. Sự phụ thuộc vào nguồn nguyên phụ liệu nhập khẩu, đặc biệt từ Trung Quốc và Hàn Quốc, là một rủi ro lớn. Nguồn cung vải trong nước hiện chỉ đáp ứng được khoảng 30% nhu cầu sản xuất, tạo ra một lỗ hổng lớn trong chuỗi cung ứng.

Tự chủ chuỗi cung ứng là chìa khóa phát triển của doanh nghiệp ngành dệt may da giày. Ảnh: H.C

Ông Cao Hữu Hiếu, Tổng Giám đốc Tập đoàn Dệt may Việt Nam, chỉ ra rằng sau đại dịch Covid-19, mô hình kinh doanh dệt may thế giới đã thay đổi. Khách hàng giờ đây tìm kiếm những đối tác có "giá trị gia tăng", với chuỗi liên kết chặt chẽ, khả năng đáp ứng nhanh chóng, thay vì chỉ là một nhà máy gia công đơn thuần. Điều này đặt ra yêu cầu bức thiết về việc minh bạch và tự chủ nguồn gốc nguyên liệu.

Bên cạnh đó, thực tế hiện nay các doanh nghiệp đều phải đối mặt với chi phí năng lượng, nhân công, nguyên vật liệu ngày càng tăng cao. Đây là thách thức song cũng là động lực. Muốn phát triển bền vững, muốn đi đường dài phải có lộ trình cắt giảm chi phí liên quan đến nguyên vật liệu, tài nguyên, nước và có những biện pháp để tái chế, tuần hoàn phù hợp. Việc tự chủ nguồn cung nguyên liệu đóng vai trò quan trọng trong bước phát triển của các doanh nghiệp dệt may da giày hiện nay.

Theo các chuyên gia đánh giá, nhằm tận dụng hiệu quả các hiệp định thương mại tự do và nâng cao giá trị xuất khẩu, việc chuẩn hóa thị trường cung ứng nguyên phụ liệu theo hướng quy mô và minh bạch là yêu cầu sống còn.

Trước thực tế này, Bộ Công Thương đang nghiên cứu và hướng tới thành lập Trung tâm giao dịch phát triển nguyên, phụ liệu ngành thời trang ngay trong năm 2025. Trung tâm này được kỳ vọng sẽ trở thành một "sàn giao dịch" tập trung, nơi quy tụ các nhà cung ứng trong và ngoài nước, giúp rút ngắn thời gian tìm kiếm nguồn cung và đảm bảo giá cả cạnh tranh. Đặc biệt, Trung tâm sẽ hỗ trợ doanh nghiệp truy xuất nguồn gốc xuất xứ của sản phẩm, giải quyết bài toán lớn nhất mà các doanh nghiệp đang phải đối mặt.

Cần chiến lược dài hạn trong tự chủ nguyên phụ liệu

Đại diện Hiệp hội Dệt may Việt Nam đánh giá, ngành dệt may Việt Nam phải “đi bằng hai chân”, vừa đẩy mạnh xuất khẩu, vừa phục vụ thị trường trong nước. Với dân số 100 triệu người và thu nhập của người dân ngày càng tăng, nếu khoảng 15% thu nhập dành cho tiêu dùng thì dung lượng của thị trường nội địa sẽ đạt khoảng 7 tỷ USD vào năm 2025. Hiện nay, các doanh nghiệp ngành dệt may đã có nhiều thay đổi trong tư duy sản xuất, thiết kế mẫu mã, sử dụng đa dạng nguyên, phụ liệu để phù hợp với nhu cầu từng vùng miền, lứa tuổi, thu nhập...

Các doanh nghiệp dệt may hàng đầu Việt Nam cũng đang chủ động xây dựng chiến lược phát triển chuỗi cung ứng khép kín. Tập đoàn Dệt may Việt Nam (Vinatex) đang đẩy mạnh mục tiêu trở thành điểm đến "trọn gói" từ sợi - dệt - nhuộm - may. Để hiện thực hóa mục tiêu này, Vinatex đã đưa vào hoạt động Trung tâm Phát triển sản phẩm và Kinh doanh thời trang, đóng vai trò "cầu nối chiến lược", nghiên cứu và phát triển các mẫu sản phẩm từ nguồn vải trong nước để đáp ứng yêu cầu xuất xứ của các thị trường quốc tế.

Ông Thân Đức Việt, Tổng Giám đốc Tổng công ty May 10, khẳng định: "Việc chủ động chuỗi cung ứng, đặc biệt là chuỗi cung ứng nội địa, là yếu tố quyết định sự thành bại của ngành dệt may Việt Nam". May 10 hiện đang ưu tiên ký kết các thỏa thuận với các nhà cung cấp trong nước, nhằm tăng tính chủ động và giảm thiểu rủi ro từ sự phụ thuộc nhập khẩu.

Các chuyên gia cho rằng, để đạt được mục tiêu tự chủ về nguyên phụ liệu, ngành dệt may cần có một chiến lược dài hạn và sự hỗ trợ đồng bộ từ Nhà nước. Chính phủ cần tập trung đầu tư các khu công nghiệp sinh thái, với hệ thống xử lý nước tuần hoàn hiện đại, nhằm thu hút các nhà đầu tư sản xuất nguyên phụ liệu, đặc biệt trong khâu dệt - nhuộm, vốn đòi hỏi công nghệ cao và bảo vệ môi trường. Sự hợp tác chặt chẽ giữa các doanh nghiệp trong ngành cũng là một yếu tố then chốt. Việc các doanh nghiệp lớn dẫn đầu, liên kết và hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ hơn sẽ tạo ra một hệ sinh thái vững mạnh, giúp ngành dệt may Việt Nam không chỉ tăng trưởng về số lượng mà còn nâng cao chất lượng và vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Minh Lương