Chủ nghĩa bài Do Thái ở châu Âu: Làn sóng cực đoan nguy hiểm

Trong bối cảnh địa chính trị phức tạp trên toàn cầu, vụ tấn công một lần nữa khiến chính quyền, các tổ chức nhân quyền và chính cộng đồng Do Thái phải lên tiếng cảnh báo về làn sóng bài Do Thái đang ngày một nóng lên, rất đáng lo ngại.

Cảnh sát Anh làm việc với người dân sau vụ tấn công tại một giáo đường Do Thái ở thành phố Manchester. Ảnh: Wall Street Journal

Ngày 2-10, cảnh sát Anh cho biết, 2 người thiệt mạng và 3 người bị thương trong vụ tấn công xảy ra gần giáo đường Do Thái ở Manchester. Kẻ tấn công đã bị tiêu diệt là Jihad Al-Shamie (35 tuổi), công dân Anh gốc Syria.

Vụ việc diễn ra đúng vào dịp lễ Yom Kippur linh thiêng nhất của người Do Thái, được London xác định là "hành động khủng bố", làm dấy lên làn sóng phẫn nộ và yêu cầu tăng cường an ninh cho cộng đồng Do Thái tại Anh cũng như trên toàn châu Âu.

Khảo sát do Cơ quan Nhân quyền Liên minh châu Âu (FRA) công bố tháng 6-2024 cho thấy, tỷ lệ người Do Thái tại Liên minh châu Âu (EU) từng đối mặt với các hành động bài Do Thái đã ở mức cao.

Làn sóng này bùng phát mạnh kể từ sau sự kiện ngày 7-10-2023, khi lực lượng Hamas tấn công Israel; từ đó dẫn tới việc quân đội Israel tấn công Dải Gaza, khiến hàng nghìn người chết, bị thương.

Nhiều tổ chức ghi nhận sự tăng “đột biến” về số vụ quấy rối, cổ vũ bạo lực, phá hoại nghĩa trang Do Thái và các cuộc tấn công nhằm vào cơ sở tôn giáo của người Do Thái ở nhiều nước châu Âu - từ Pháp, Đức, Anh cho tới các nước Bắc Âu.

Theo truyền thông quốc tế và các tổ chức quyền con người, sự gia tăng này không chỉ là những vụ vi phạm đơn lẻ mà đã có xu hướng lan rộng, bao gồm cả trên không gian mạng và đường phố.

Nguyên nhân của làn sóng bài Do Thái xuất phát từ nhiều yếu tố. Theo FRA, xung đột Israel - Palestine đóng vai trò là chất xúc tác khi căng thẳng quân sự và truyền thông liên quan khơi dậy căng thẳng chính trị, khiến một bộ phận người biểu tình chống Israel chuyển hướng thành hành vi thù hằn chống Do Thái nói chung.

Thứ đến, sự trỗi dậy của các phong trào cực hữu và chủ nghĩa dân tộc mới ở một số nước châu Âu đã lan truyền tư tưởng kỳ thị. Trong khi đó, các phần tử Hồi giáo cực đoan cũng lợi dụng bối cảnh này để kích động bạo lực chống người Do Thái.

Đáng ngại hơn là việc mạng xã hội và các nền tảng trực tuyến đã trở thành kênh khuếch tán ngôn từ thù hận, nhanh chóng làm tăng tính lan truyền và cấp độ nguy hiểm của những tư tưởng này.

Nhiều nước châu Âu đang triển khai các biện pháp ứng phó. Theo đó, một số quốc gia tăng cường công tác bảo đảm an ninh tại giáo đường, trường học Do Thái.

EU cũng tổ chức đối thoại cấp cao giữa Nghị viện châu Âu, Ủy ban châu Âu với các tổ chức Do Thái để chia sẻ thông tin và kinh nghiệm bảo đảm an ninh địa phương. EU cũng thúc đẩy các chiến lược chống thù hận, đồng thời thảo luận biện pháp kiểm soát nội dung thù hận trên mạng, buộc các nền tảng gỡ bỏ thông tin gây hại nhanh hơn.

Tuy nhiên, nhiều quan điểm chỉ ra rằng, một vấn đề nan giải là cân bằng giữa chống thù hận và bảo vệ quyền tự do ngôn luận, vốn là tranh luận pháp lý đã và đang diễn ra gay gắt tại Lục địa già.

Nhiều nhà quan sát nhất trí, cần chú trọng giải quyết cái gốc của vấn đề, vốn nằm ở phạm trù văn hóa. Các ý kiến nhận định, những quốc gia đang đối mặt với làn sóng này cần tăng cường các động thái về giáo dục, phổ biến lịch sử, tích cực đối thoại xã hội, xây dựng môi trường đa văn hóa và hòa nhập. Đây được xem là chiến lược lâu dài để ngăn ngừa tư tưởng kỳ thị từ gốc. Dĩ nhiên, hiệu quả của giáo dục sẽ cần thời gian và không thể hiển hiện ngay trước mắt.

Đáng chú ý, sự gia tăng xu hướng bài Do Thái ở châu Âu không tồn tại tách biệt. Hiện tại ở Mỹ, Israel, Australia và một số khu vực cũng ghi nhận làn sóng tương tự. Xu hướng này khiến một bộ phận người Do Thái vô cùng lo ngại, thậm chí đã cân nhắc di cư hoặc thay đổi lối sống.

Nhìn chung, châu Âu nói riêng và thế giới nói chung đang đối mặt với một thử thách về sự tôn trọng và bảo đảm an toàn cho cộng đồng Do Thái mà không tạo ra các "hiệu ứng phụ". Mục tiêu này đòi hỏi một chiến lược đa tầng, bền bỉ và có tính liên tục, trong đó tập trung vào củng cố an ninh, kết hợp tăng giáo dục và minh bạch thông tin..., nhằm tránh để làn sóng cực đoan này trở thành vết sẹo dai dẳng trong xã hội châu Âu tương lai.

(Theo The Guardian, EuroNews, OHCHR)

Hoàng Linh