Chủ động sản xuất, đẩy mạnh xuất khẩu gạo, ổn định thị trường

Tăng cường kết nối, thông tin thị trường tại nước bản địa, để doanh nghiệp trong nước có chiến lược xuất khẩu gạo phù hợp.

Thúc đẩy sản xuất, xuất khẩu, ổn định mặt hàng chiến lược

Tại Hội nghị “Thúc đẩy sản xuất, xuất khẩu gạo và ổn định thị trường gạo” diễn ra chiều 10/9, tại Hà Nội, Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh, gạo không chỉ là một mặt hàng lương thực thiết yếu mà còn mang ý nghĩa chiến lược, sống còn đối với hàng trăm quốc gia và nhiều châu lục. Đặc biệt, với những nước không có điều kiện tự chủ sản xuất hoặc gặp khó khăn về chính trị - xã hội, thì gạo trở thành mặt hàng bảo đảm an ninh quốc gia.

Bộ Công Thương tổ chức Hội nghị Thúc đẩy sản xuất, xuất khẩu gạo và ổn định thị trường gạo.

Tại Việt Nam, trước năm 1986, gạo vẫn được coi là mặt hàng chiến lược, là nền tảng; không chỉ đơn thuần là lương thực, mà còn là vấn đề an ninh kinh tế, an ninh chính trị.

“Ngày nay, với sản lượng xuất khẩu hàng chục triệu tấn, gạo đã mang về hàng chục tỷ USD mỗi năm, đóng góp lớn cho kim ngạch xuất nhập khẩu và ngân sách quốc gia; đồng thời tạo việc làm, thu nhập cho hàng triệu nông dân”, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh.

Chính vì vậy, xuất khẩu gạo không chỉ có ý nghĩa kinh tế, mà còn góp phần khẳng định vị thế và hình ảnh một Việt Nam phát triển, đóng góp vào công cuộc giảm nghèo và bảo đảm an ninh lương thực toàn cầu.

Tuy nhiên, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nêu ra một số khó khăn. như việc một số thị trường xuất khẩu trọng điểm bất ngờ thu hẹp nhập khẩu, điển hình là Philippines và Indonesia, đã gây áp lực lớn. Để ứng phó, ngày 9/9, Thủ tướng Chính phủ ban hành Công điện 160/CĐ-TTg, yêu cầu thực hiện đồng bộ giải pháp nhằm duy trì ổn định thị trường và thúc đẩy xuất khẩu.

Đặc biệt, trong bối cảnh toàn cầu, giá gạo thế giới đang có nhiều biến động. Từ đầu năm 2025, việc Ấn Độ tiếp tục siết xuất khẩu gạo trắng đã khiến giá gạo trên thị trường quốc tế tăng mạnh, có thời điểm vượt 700 USD/tấn. Thái Lan và Myanmar tận dụng cơ hội đẩy mạnh bán hàng, nhưng nguồn cung lại chịu ảnh hưởng từ thời tiết cực đoan. Việt Nam đứng trước cả thách thức lẫn cơ hội - Thách thức khi phải cạnh tranh về chất lượng và tiêu chuẩn, cơ hội khi thị trường quốc tế khát nguồn cung ổn định.

Tại Hội nghị, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam cho rằng, mục tiêu xuyên suốt của ngành nông nghiệp là vừa giữ ổn định an ninh lương thực trong nước, vừa duy trì giá trị xuất khẩu khi thị trường lớn đối tác ngừng nhập gạo từ 1/9.

Dự kiến giữa tháng 9/2025, vụ Hè Thu sẽ cơ bản hoàn thành thu hoạch. Theo cơ cấu mùa vụ, vụ Thu Đông sẽ thu hoạch rộ vào tháng 11 và 12. Bộ Nông nghiệp và Môi trường đặt mục tiêu, không để xảy ra tình trạng ùn tắc cục bộ trong giai đoạn lúa thu hoạch tập trung. Lịch thời vụ ở từng vùng sẽ được bám sát để cân đối sản lượng; đồng thời duy trì cơ cấu lúa chất lượng cao, đảm bảo nguồn cung cho cả thị trường trong nước và xuất khẩu.

Tăng cường liên kết, ổn định thị trường

Để ổn định thị trường, Thứ trưởng Trần Thanh Nam kiến nghị tăng cường liên kết trong sản xuất. Hiện chương trình 1 triệu ha lúa chất lượng cao, giảm phát thải tại đồng bằng sông Cửu Long đang tiếp tục mở rộng. Dự kiến giữa tháng 9 tới, Bộ sẽ tổng kết 11 mô hình lúa chất lượng cao, từ đó nhân rộng ra các vùng sản xuất trọng điểm.

Về cân đối cung - cầu gạo xuất khẩu, Thứ trưởng cho biết, gạo Việt Nam đã có mặt tại 80 quốc gia và vùng lãnh thổ. Trong đó, Australia đánh giá cao chất lượng gạo Việt, cho thấy tiềm năng mở rộng thị trường không chỉ phụ thuộc vào một vài quốc gia truyền thống. Nhiều quốc gia châu Phi cũng tỏ ý quan tâm, mong muốn nhập khẩu gạo Việt Nam thời gian tới.

Trên cơ sở đó, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề nghị hệ thống Tham tán thương mại tăng cường kết nối, thông tin thị trường tại nước bản địa, để doanh nghiệp trong nước có chiến lược xuất khẩu phù hợp.

“Quan trọng là sản xuất phải theo nhu cầu, có liên kết chặt chẽ, giảm chi phí để tăng sức cạnh tranh. Khi đó, thị trường gạo Việt sẽ vững vàng hơn trước những biến động”, Thứ trưởng Trần Thanh Nam nhấn mạnh.

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên đánh giá cao kết quả mà ngành gạo đạt được trong 8 tháng đầu năm 2025. Việt Nam đã xuất khẩu 6,3 triệu tấn gạo, tăng 2% so với cùng kỳ năm 2024. Với kế hoạch cả năm 8 triệu tấn, chúng ta đã hoàn thành gần 80% chỉ tiêu, mở ra triển vọng vượt kế hoạch. Đặc biệt, ngoài các thị trường truyền thống, gạo Việt đã thâm nhập thành công vào nhiều thị trường mới như Trung Đông, Tây Á và châu Phi - những khu vực có nhu cầu tăng cao trong bối cảnh bất ổn toàn cầu.

Dù vậy, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cũng thẳng thắn chỉ rõ, việc Philippines và Indonesia - 2 thị trường lớn nhất - tạm ngừng nhập khẩu đã tạo ra áp lực lớn. Tình trạng này không chỉ ảnh hưởng đến giá và tiêu thụ, mà còn cho thấy rủi ro khi phụ thuộc vào một số ít thị trường trọng điểm.

“Nhu cầu nhập khẩu sẽ sớm quay trở lại vào cuối năm, nhưng ngành gạo tuyệt đối không được chủ quan. Việt Nam cần tiếp tục đa dạng hóa thị trường, đa dạng hóa sản phẩm, nâng cao giá trị gia tăng và củng cố thương hiệu gạo Việt trên trường quốc tế”, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nhận định.

Để hiện thực hóa mục tiêu trên, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên đưa ra 5 nhóm nhiệm vụ giải pháp trọng tâm. Trong đó, Bộ Công Thương, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Ngoại giao cùng các bộ, ngành liên quan cần theo sát diễn biến, chủ động tham mưu chính sách; đồng thời hỗ trợ doanh nghiệp về thông tin thị trường, thủ tục hành chính, chuyển đổi số trong xuất nhập khẩu. Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhà nước được đề nghị hoàn thuế giá trị gia tăng, mở rộng tín dụng, hỗ trợ vốn kịp thời. Chính phủ và Quốc hội được kiến nghị sớm giải quyết các đề xuất liên quan đến luật thuế, vốn ưu đãi và chính sách logistics.

Hiệp hội ngành hàng phải tăng cường hỗ trợ thông tin; đồng thời vận động hội viên tuân thủ chính sách và quy định nhập khẩu. Các doanh nghiệp xuất khẩu cần đặt trọng tâm vào chất lượng sản phẩm, xây dựng thương hiệu, đa dạng hóa chủng loại gạo, đẩy mạnh tìm kiếm thị trường mới như Senegal, Bangladesh, Trung Đông. Đặc biệt, cần duy trì hoạt động thu mua và dự trữ để kịp thời đáp ứng các hợp đồng khi thị trường phục hồi.

Bích Hà