Chống khai thác IUU từ cảng cá: Nhiều việc cần làm

Kiểm soát từ “cửa ngõ”

Kiểm soát hoạt động nghề cá tại các cảng cá là nội dung quan trọng trong thực hiện khuyến nghị của Ủy ban Châu Âu (EC) về chống khai thác IUU. Các cảng cá đã trở thành "cửa ngõ" để lực lượng chức năng kiểm soát các quy trình trước khi chủ tàu cá xuất bến, cập bến, bán hải sản và truy xuất nguồn gốc hải sản theo đúng quy định của Luật Thủy sản 2017. Đây cũng là đầu mối để cơ quan chức năng đẩy mạnh tuyên truyền bằng nhiều hình thức cho ngư dân, các cơ sở, doanh nghiệp thu mua, chế biến hải sản hiểu rõ quy định của pháp luật về nghề cá, đặc biệt là các quy định về chống khai thác IUU.

Hằng ngày, tại cảng cá Tịnh Kỳ, xã Tịnh Khê có hàng chục tàu cá của ngư dân ở các xã ven biển trong tỉnh và ngoài tỉnh cập cảng để bán cá hoặc nhập nhiên liệu. Để đảm bảo hoạt động của cảng cá an toàn, thuận lợi, Ban Quản lý cảng cá Tịnh Kỳ đã phân công cán bộ hướng dẫn ngư dân neo đậu tàu, đồng thời kiểm tra tình hình bốc dỡ hải sản có đảm bảo theo đúng quy định.

Ngư dân Bùi Văn Hạnh, ở xã Đông Sơn cho hay, từ khi các cơ quan chức năng siết chặt việc thực hiện quy định chống khai thác IUU, tàu dài từ 15m trở lên phải về cập đúng cảng chỉ định để bốc dỡ hải sản và ghi nhật ký đầy đủ. Được tuyên truyền, giải thích rõ nên ngư dân hiểu và tuân thủ đúng quy định.

Cán bộ Đồn Biên phòng Phổ Quang kiểm tra các thủ tục của tàu cá trước khi xuất bến tại cảng cá Mỹ Á, phường Trà Câu.

Cảng cá Tịnh Kỳ là một trong 5 cảng cá của tỉnh được Bộ Nông nghiệp và Môi trường chỉ định là cảng cá loại 2 để các tàu cá dài từ 15m trở lên vào bán sản phẩm và xác nhận nguồn gốc thủy sản khai thác. Từ đầu năm 2025 đến nay, cảng cá Tịnh Kỳ đã tiếp nhận khoảng 4.000 lượt tàu ra vào, bốc dỡ hơn 10 nghìn tấn thủy sản.

Lực lượng biên phòng cũng đã tăng cường kiểm soát tàu cá ra, vào cảng, kiểm tra tàu cá, danh sách thuyền viên trước khi tàu xuất bến. Theo Đại úy Lê Sơn Dũ - Trạm trưởng Trạm Kiểm soát Biên phòng Mỹ Á, phường Trà Câu, tất cả tàu cá xuất bến hay cập cảng Mỹ Á để bán hải sản, tiếp nhiên liệu đều được theo dõi, nắm bắt thông tin đầy đủ. Các tàu không đủ điều kiện, tuyệt đối không cho xuất bến.

Cần đầu tư nâng cấp hạ tầng

Thời gian qua, tỉnh đã quan tâm đầu tư xây dựng, nâng cấp, mở rộng hạ tầng các cảng cá. Tuy nhiên, do nguồn lực có hạn nên hạ tầng các cảng cá trong tỉnh vẫn chưa được đầu tư đồng bộ. Luồng lạch ra, vào cảng cá thường xuyên bị bồi lấp, tàu thuyền không cập cảng được, buộc phải vào cảng ở các tỉnh, thành phố khác, ảnh hưởng đến phát triển dịch vụ hậu cần.

Năm cảng cá trên địa bàn tỉnh được Bộ Nông nghiệp và Môi trường chỉ định đủ điều kiện xác nhận nguồn gốc thủy sản gồm: Cảng cá Tịnh Kỳ, xã Tịnh Khê; cảng neo trú tàu thuyền Tịnh Hòa, xã Đông Sơn; cảng neo trú tàu thuyền Lý Sơn; cảng cá Mỹ Á, phường Trà Câu và cảng cá Sa Huỳnh. Tại các cảng cá đều có tổ kiểm soát nghề cá để kiểm tra, kiểm soát tàu cá xuất, nhập cảng nhằm phát hiện và xử lý các hành vi vi phạm, cũng như thực hiện giám sát sản lượng thủy sản qua cảng, thu nhật ký khai thác thủy sản, xác nhận nguyên liệu, chứng nhận nguồn gốc thủy sản khai thác theo quy định.

Theo quy hoạch, hệ thống cảng cá và khu neo đậu tránh trú bão định hướng đến năm 2030, toàn tỉnh được quy hoạch đầu tư 8 công trình cảng cá và bến cá. Đến nay, tỉnh đã triển khai và đưa vào sử dụng 5 cảng cá, với sức chứa khoảng 2.400 tàu cá. Tuy nhiên, tính đến cuối tháng 7/2025, toàn tỉnh có hơn 4.900 tàu cá, chưa kể lượng tàu từ các tỉnh lân cận vào tránh trú bão và bán hải sản, vượt xa so với sức chứa hiện có.

Để từng bước khắc phục các khuyến nghị của EC về hạ tầng cảng cá, UBND tỉnh đã chỉ đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường, các đơn vị liên quan tăng cường kiểm tra, sửa chữa, thường xuyên nạo vét luồng lạch ra, vào cảng neo trú tàu thuyền và cảng cá Mỹ Á. Đồng thời, duy tu, sửa chữa cảng cá Tịnh Kỳ; nâng cấp, mở rộng khu neo đậu tránh trú bão kết hợp cảng cá Tịnh Hòa; xây dựng đê chắn sóng, chắn cát và nạo vét luồng vào cảng cá Sa Huỳnh.

Giám đốc Ban Quản lý các cảng cá tỉnh Nguyễn Đình Trung cho biết, hằng năm, ban quản lý đều tham mưu Sở Nông nghiệp và Môi trường lập kế hoạch, dự toán kinh phí đầu tư duy tu hạ tầng các cảng cá, bảo đảm đáp ứng yêu cầu của EC. Song, nguồn kinh phí còn hạn hẹp, trong khi chi phí đầu tư lớn nên chưa thể đầu tư một cách đồng bộ.

Gỡ “thẻ vàng” IUU không chỉ nâng cao thương hiệu, uy tín, tăng kim ngạch xuất khẩu thủy sản, mà còn là động lực để phát triển ngành thủy sản theo hướng bền vững. Để gỡ “thẻ vàng”, một trong những giải pháp căn cơ là đầu tư, nâng cấp hạ tầng các cảng cá một cách đồng bộ. Với thực trạng hiện nay, vẫn còn nhiều việc cần làm.

Bài, ảnh: HỒNG HOA