Chờ đợi gì về cuộc gặp Trump-Zelensky tại Nhà Trắng?

Tổng thống Ukraine - ông Volodymyr Zelensky dự kiến gặp Tổng thống Mỹ Donald Trump tại thủ đô Washington DC (Mỹ) vào ngày 17-10 (giờ địa phương). Diễn biến đến trong bối cảnh Kiev nỗ lực tìm kiếm sự hỗ trợ mạnh mẽ hơn cho cuộc chiến với Nga.

Với việc ông Trump gần đây tỏ ra thân thiện hơn với Ukraine, giới quan sát cho rằng cuộc gặp Trump-Zelensky này - lần thứ 6 giữa hai nhà lãnh đạo kể từ khi ông Trump nhậm chức - có thể mở đường cho việc Mỹ chuyển giao tên lửa hành trình Tomahawk mà Kiev từ lâu mong đợi.

Theo giới phân tích, cuộc gặp sắp tới có thể dựa trên mối quan hệ đang được cải thiện giữa hai nhà lãnh đạo, trái ngược hoàn toàn với bầu không khí căng thẳng trong những tháng đầu nhiệm kỳ của ông Trump.

Tổng thống Mỹ Donald Trump (phải) và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky gặp nhau tại trụ sở Liên Hợp Quốc ở New York hồi tháng 9. Ảnh: Ukrainian Presidential Press Service/EPA

Ukraine kỳ vọng điều gì

Theo The Kyiv Independent, cả hai bên đều ám chỉ rằng viện trợ quân sự sẽ là trọng tâm của cuộc thảo luận. Ông Zelensky cho biết đã có “các cuộc điện đàm hiệu quả” với ông Trump vào ngày 11 và 12-10, thảo luận về khả năng phòng không và tấn công tầm xa của Ukraine. Ông bày tỏ hy vọng sẽ có thể bàn sâu hơn về những vấn đề “nhạy cảm” này khi gặp trực tiếp.

Kiev mong muốn tăng cường năng lực tấn công vào hạ tầng năng lượng của Nga nhằm buộc Nga phải chi phí chiến tranh cao hơn, đồng thời củng cố hệ thống phòng không để đối phó các đợt không kích ngày càng dữ dội của Nga vào lưới điện Ukraine.

Ban đầu tỏ ra dè dặt trong việc tăng cường viện trợ vũ khí, ông Trump hiện được cho là sẵn sàng dùng các gói cung cấp quân sự như một đòn bẩy gây sức ép với Tổng thống Nga Vladimir Putin.

Hồi tháng 9, chính quyền ông Trump đã phê duyệt đợt viện trợ đầu tiên cho Ukraine theo Danh mục Yêu cầu Ưu tiên (PURL) do các đồng minh Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) tài trợ. Sau cuộc gặp ông Zelensky ở New York ngày 23-9, ông Trump bất ngờ tuyên bố rằng với sự hỗ trợ của châu Âu, Ukraine “có thể giành lại toàn bộ lãnh thổ”.

Ông Zelensky dự định thảo luận kế hoạch “chuyển sang thế tấn công” trong cuộc gặp sắp tới, theo tiết lộ của ông Trump hôm 15-10, chỉ vài ngày sau khi tổng thống Mỹ tuyên bố sẵn sàng chuyển giao Tomahawk cho Kiev nếu ông Putin không đồng ý chấm dứt chiến sự.

Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth cùng ngày cũng gây chú ý khi nói Washington sẵn sàng “khiến Nga phải trả giá” bằng “những cách chỉ Mỹ mới có thể làm được”.

Tên lửa hành trình Tomahawk là loại vũ khí tầm xa, bay dưới tốc độ âm thanh, có thể đánh trúng mục tiêu ở khoảng cách 1.600 km đến 2.500 km. Tổng thống Putin từng cảnh báo việc Mỹ cung cấp Tomahawk cho Ukraine sẽ đánh dấu “một giai đoạn leo thang mới về chất”.

Tuy nhiên, việc có đưa ra thông báo chính thức hay không vẫn chưa rõ ràng. Chuyên gia Volodymyr Dubovyk thuộc Trung tâm Nghiên cứu Quốc tế (Đại học Quốc gia Odessa, Ukraine) cho rằng “cần xem xét kỹ điều kiện của bất kỳ quyết định nào nếu nó được đưa ra, chẳng hạn như số lượng tên lửa hoặc thời gian chuyển giao”.

Ông Zelensky trước đó gợi ý rằng việc mua Tomahawk có thể được tài trợ trong khuôn khổ “thỏa thuận lớn” về mua sắm vũ khí Mỹ.

Dù tỏ ra “lạc quan thận trọng” về chuyến thăm, ông Dubovyk cho rằng các quyết định của ông Trump thường khó đoán. Nhiều chuyên gia vẫn tỏ ra thận trọng, viện dẫn tính khí “khó đoán” của ông Trump liên quan khả năng ông này sẽ chấp nhận cho Ukraine các tên lửa Tomahawk.

Trong khi trước đó từng đề cập khả năng Mỹ có thể cung cấp Tomahawk cho Ukraine thì sau cuộc điện đàm ngày 16-10 với ông Putin, ông Trump bày tỏ thái độ lưỡng lự về việc cung cấp loại vũ khí này cho Kiev.

“Chúng ta cũng cần tên lửa Tomahawk cho nước Mỹ. Chúng ta có nhiều, nhưng vẫn cần chúng. Chúng ta không thể làm cạn kiệt kho vũ khí của mình. Tôi không biết chúng ta có thể làm gì về chuyện đó” - ông Trump nói với các phóng viên tại Phòng Bầu dục.

Ngoài vấn đề vũ khí, cuộc gặp còn có thể đề cập năng lượng và hòa bình. Trước đó, Thủ tướng Ukraine - bà Yuliia Svyrydenko đã dẫn đầu phái đoàn sang Mỹ để bàn về an ninh năng lượng và tiến trình hòa đàm.

Ông Trump nhiều lần khẳng định muốn đóng vai trò trung gian hòa giải ở Ukraine, trong khi Kiev cho rằng điều này chỉ khả thi nếu tăng cường sức ép với Moscow.

Ông Trump thay đổi lập trường với Ukraine

Những tháng gần đây, ông Trump thể hiện thái độ cứng rắn hơn với người đồng cấp Nga Vladimir Putin, chỉ trích các cuộc tấn công liên tiếp của Moscow vào các thành phố của Ukraine.

Tổng thống Mỹ Donald Trump. Ảnh: WHITE HOUSE

Theo giới quan sát, cuộc gặp ngày 23-9 giữa ông Trump và ông Zelensky bên lề kỳ họp Đại hội đồng Liên hợp quốc khác xa chuyến thăm đầy căng thẳng hồi tháng 2 của ông Zelensky đến Nhà Trắng, khi hai nhà lãnh đạo xảy ra tranh cãi gay gắt trên truyền hình.

“Giữa họ dường như đã có sự tương tác tốt hơn so với trước đây” - ông Dubovyk nhận xét, song nói thêm điều đó “không có nghĩa là ông Trump đã thực sự đứng hẳn về phía Ukraine”.

Nhà lãnh đạo Mỹ từng nhiều lần thay đổi đột ngột trong chính sách đối với Nga và Ukraine. Tháng 8, ông đe dọa áp đặt “các lệnh trừng phạt nặng nề” lên Nga, nhưng sau đó lại tiếp đón nồng nhiệt ông Putin trên đất Mỹ.

Tác động của cuộc họp giữa các cố vấn Mỹ - Nga vào tuần tới và hội nghị thượng đỉnh Trump - Putin tiềm năng tại Hungary trong tương lai gần đối với tiến trình hòa bình vẫn còn là ẩn số.

“Ông Trump là người khó đoán” - chuyên gia Daniel Hamilton thuộc Viện Chính sách Brookings (Mỹ) nhận xét. Dù có vẻ đang hướng tới lập trường ủng hộ Ukraine hơn, ông “vẫn chưa thực sự gây sức ép trực tiếp lên ông Putin”.

Theo một số chuyên gia, việc ông Trump luôn gắn lời đe dọa trừng phạt Nga với điều kiện “châu Âu phải hành động trước” cho thấy ông muốn quy trách nhiệm cho lục địa già nếu tình hình không tiến triển.

“Trong bối cảnh này, chiến lược duy nhất của Ukraine là hiểu rõ tính cách của ông Trump và kiên định với lập trường của mình” - nghị sĩ Ariev nói.

DƯƠNG KHANG