Chợ Cơ khí Chũ: Quản lý yếu, tiểu thương bỏ ra đường

Nghịch lý trong - ngoài chợ

Cuối giờ chiều, thời điểm được coi là nhộn nhịp nhất trong ngày - khu vực trước cổng chợ Cơ khí Chũ lại trở thành “chợ tự phát”. Rau xanh, hoa quả, cá tươi, tôm tép, trứng… bày la liệt trước cửa nhà dân, trên vỉa hè, thậm chí lấn xuống lòng đường. Người mua dừng xe giữa đường, người bán ngồi sát mép đường, tạo nên cảnh nhếch nhác, tiềm ẩn nguy cơ tai nạn giao thông.

Người dân bày bán hàng xung quanh chợ Cơ khí Chũ gây mất mỹ quan đô thị.

Một phụ nữ ở tổ dân phố Ngọc Lương, phường Phượng Sơn ngồi bán tôm cho biết, chị không kinh doanh cố định. Hôm nào có tôm thì mang ra bán, mỗi buổi đóng 10 nghìn đồng cho chủ nhà thuê chỗ ngồi. Ai bán thường xuyên thì đóng theo tháng, khoảng 300 nghìn đồng. Cách không xa, một chị bán rau xanh chia sẻ, chị chỉ phải nộp 5 nghìn đồng/buổi gọi là tiền vệ sinh vì vị trí ngồi không chắn cửa nhà ai. Việc thu tiền hoàn toàn dựa trên thỏa thuận miệng, không vé, không biên lai.

Phần lớn những người bán hàng ngoài đường từng kinh doanh trong chợ. Chị Nguyễn Thị Dung, ngồi bán trứng nhiều năm trước cửa một hộ dân gần cổng chợ cho biết, khi còn ngồi trong chợ, mỗi ngày phải đóng đủ loại phí: Vé chợ, tiền vệ sinh... “Ra ngoài thuê chỗ chỉ mất tiền thuê, còn tiền vệ sinh hộ gia đình họ đã đóng rồi. Ngồi trong chợ thì có khi một chỗ mấy người thay nhau thu, rất rối”, chị Dung nói. Theo chị, bình quân mỗi ngày người bán lẻ ngồi ngoài chợ phải chi 25 - 30 nghìn đồng, trong khi lãi chẳng đáng bao nhiêu. Nhưng nguyên nhân khiến chị và nhiều tiểu thương khác rời chợ là do khách không còn vào chợ. Chị Dung bày tỏ: “Hàng rau, cá ra ngoài chợ hết thì khách đứng ngoài mua luôn. Người trong chợ không bán được cũng ra theo”.

Thực trạng này kéo dài nhiều năm, đặc biệt rõ nét từ sau dịch Covid-19. Trái ngược hoàn toàn với cảnh buôn bán nhộn nhịp bên ngoài, bên trong chợ Cơ khí Chũ là hàng loạt ki ốt đóng cửa, treo biển “bán ki ốt”. Anh Phạm Văn Toản, một trong số ít hộ còn kinh doanh trong chợ cho biết, gia đình anh mua ki ốt từ những ngày đầu, sau đó thấy nhiều ki ốt bỏ không nên thuê thêm một ki ốt làm kho. “Nhiều ki ốt không bán được hàng đành bỏ trống”, anh nói. Bà Nguyễn Thị Đông, tổ dân phố Minh Khai 1, mua 2 ki ốt từ năm 2012 với giá khoảng 400 triệu đồng/ki ốt, nay vẫn cố bám trụ bán hàng khô, mỗi ngày bán được 1-2 kg mì gạo, có ngày không ai vào hỏi mua. Nhiều hộ kinh doanh khác buộc phải đóng cửa ki ốt vì không còn khách.

Buông lỏng, thiếu minh bạch

Những gì đang diễn ra tại chợ Cơ khí Chũ cho thấy vấn đề không chỉ nằm ở “ý thức tiểu thương”, mà sâu xa hơn là cách tổ chức và quản lý chợ chưa đáp ứng được thực tế. Theo phản ánh của các hộ kinh doanh, khu vực hàng rau, cá - nhóm mặt hàng giữ vai trò “kéo khách” - vừa chật hẹp, vừa thiếu, trong khi nhiều khu bán hàng tự do lại bị quây kín, bỏ trống. Hệ quả là tiểu thương buộc phải tràn ra ngoài đường, hình thành một “chợ mới” ngay trước cổng chợ cũ.

Nhiều ki ốt trong chợ Cơ khí Chũ đóng cửa không kinh doanh được do khách ít vào chợ mua sắm.

Chị Vũ Thị Vân, bán quần áo trong chợ cho rằng, việc để tồn tại song song hai không gian buôn bán trong - ngoài là biểu hiện rõ của sự quản lý thiếu quyết liệt. “Nếu đã là chợ thì phải đưa tất cả vào trong. Cứ để nửa trong, nửa ngoài thì tiểu thương trong chợ khó có thể tồn tại”, chị nói. Đáng chú ý, tình trạng thu phí thiếu minh bạch, nhiều đầu mối thu, không vé, không biên lai khiến nhiều tiểu thương bức xúc và đặt ra câu hỏi về trách nhiệm kiểm tra, giám sát của đơn vị quản lý và chính quyền địa phương.

Theo ông Mạc Anh Tuấn, Phó Chủ tịch UBND phường Chũ, chợ Cơ khí Chũ do Công ty trách nhiệm hữu hạn Nhật Quang đầu tư xây dựng, sau đó giao thầu cho Công ty cổ phần Môi trường và Đô thị Lục Ngạn quản lý. Hợp đồng thầu hiện nay có hiệu lực đến ngày 31/8/2027. Ông Tuấn thừa nhận, chợ hoạt động kém hiệu quả do quy hoạch ban đầu không còn phù hợp, khu vực xung quanh xuất hiện các loại hình thương mại mới; đồng thời công tác quản lý chợ chưa đáp ứng yêu cầu. Chính quyền địa phương từng nhiều lần ra quân chấn chỉnh song chưa đạt hiệu quả.

Ông Trần Văn Thúy, Giám đốc Công ty cổ phần Môi trường và Đô thị Lục Ngạn cho biết, năm 2014, ngay sau khi chợ đi vào hoạt động, đơn vị đã nhận thầu quản lý, vận hành. Toàn chợ có 43 ki ốt, trong đó 9 ki ốt thông, thiết kế hai mặt quay vào trong chợ và ra mặt đường. Ngoài ra, chợ được quy hoạch hai nhà cầu với khoảng 90 ô dành cho kinh doanh tự do các mặt hàng thiết yếu như rau, gà. Chợ còn có một dãy khoảng 12 ô bán rau và một dãy bán thịt, gia súc, gia cầm, song thực tế cũng rơi vào tình trạng bỏ không.

Thực tế này cho thấy một nghịch lý là chợ được đầu tư bài bản nhưng không đủ chỗ cho tiểu thương vào bán; trong khi không gian công cộng bên ngoài bị chiếm dụng kéo dài mà không được xử lý dứt điểm. Nghịch lý ấy không thể chỉ giải thích bằng lý do “lực lượng mỏng” hay “ý thức người dân thấp”. Đã đến lúc cần nhìn thẳng vào trách nhiệm của các bên liên quan, từ chủ đầu tư, đơn vị quản lý chợ đến chính quyền địa phương trong việc để tình trạng này kéo dài nhiều năm.

Được biết, UBND tỉnh đã yêu cầu UBND phường và các phòng, ban liên quan khẩn trương xác minh, làm rõ những phản ánh, kiến nghị của Nhân dân về hành vi thu vé chợ, vé vệ sinh, vé cửa chủ nhà, vé gửi xe... không đúng quy định tại chợ Cơ khí Chũ; đồng thời giao Công an tỉnh chủ trì, phối hợp với các cơ quan chức năng làm rõ hành vi thu tiền trái quy định của pháp luật (nếu có) để xử lý theo thẩm quyền.

Có thể nói, nếu không có giải pháp căn cơ, như cải tạo, mở rộng chợ, bố trí lại không gian kinh doanh hợp lý; thống nhất một đầu mối quản lý, thu phí minh bạch... thì chợ Cơ khí Chũ sẽ còn tiếp tục rơi vào cảnh “trong vắng - ngoài đông”, lãng phí nguồn lực xã hội và làm mất niềm tin của tiểu thương.

Nhóm PV Kinh tế