Chính thức mở cơ chế để doanh nghiệp tư nhân phát triển đường sắt đô thị

Sáng ngày 27/6, tiếp tục Chương trình kỳ họp thứ 9, với 426/440 đại biểu Quốc hội có mặt tham gia biểu quyết tán thành (chiếm 89,12%), Quốc hội chính thức thông qua Luật Đường sắt (sửa đổi).

Trước khi các đại biểu Quốc hội biểu quyết thông qua dự thảo Luật, Bộ trưởng Xây dựng Trần Hồng Minh đã trình bày việc tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật trình Quốc hội thông qua.

Về đầu tư dự án đường sắt bằng nguồn vốn ngoài Nhà nước, để khuyến khích các tổ chức, doanh nghiệp tham gia đầu tư dự án đường sắt theo phương thức đối tác công tư hoặc đầu tư trực tiếp, dự thảo Luật đã quy định các dự án này được Nhà nước đảm bảo kinh phí bồi thường, hỗ trợ tái định cư. Phần kinh phí này không tính vào tỷ lệ vốn Nhà nước tham gia vào dự án khi thực hiện theo phương thức PPP.

Tiếp thu ý kiến của đại biểu, dự thảo Luật cũng đã chỉnh lý theo hướng bổ sung các điều kiện ràng buộc, kiểm soát chuyển nhượng dự án đầu tư nhằm đảm bảo quản lý chặt chẽ, tránh thất thoát tài sản, bảo đảm quốc phòng an ninh.

Bên cạnh đó, quy định rõ vai trò quản lý Nhà nước thông qua việc tham gia của cơ quan Nhà nước trong kiểm soát các bước sau chủ trương đầu tư như: kiểm tra công tác nghiệm thu, chấp thuận danh mục tiêu chuẩn áp dụng cho dự án do các dự án đường sắt thường có quy mô lớn, kỹ thuật cao, công nghệ phức tạp và đòi hỏi cao về an toàn.

Bộ trưởng Xây dựng Trần Hồng Minh cho biết có ý kiến đề nghị bổ sung rõ việc đầu tư theo phương thức PPP, cơ chế chia sẻ rủi ro giữa Nhà nước và nhà đầu tư đảm bảo nguyên tắc lợi nhuận hợp lý trong suốt vòng đời dự án. Về nội dung này, theo ông Minh, cơ chế chia sẻ rủi ro giữa Nhà nước và nhà đầu tư đảm bảo nguyên tắc lợi nhuận hợp lý trong suốt vòng đời dự án đường sắt theo phương thức PPP được thực hiện theo quy định về đầu tư theo phương thức đối tác công tư. Vì vậy, Chính phủ đề nghị giữ như dự thảo Luật.

Cũng có ý kiến cho rằng quy định "Nhà đầu tư không được chuyển nhượng dự án, vốn, tài sản hình thành sau đầu tư cho tổ chức, cá nhân nước ngoài hoặc tổ chức có vốn nước ngoài" trong trường hợp nhà đầu tư bị phá sản mà toàn bộ vốn, tài sản này là vốn vay nước ngoài theo Luật Phá sản phải dành cho người cho vay, tức là phải dành cho bên vay nước ngoài.

Bộ trưởng Trần Hồng Minh cho hay quy định của Luật Đường sắt 2017 hiện hành và Luật Đầu tư không cấm tổ chức, doanh nghiệp tham gia đầu tư đường sắt và không hạn chế việc nhà đầu tư huy động vốn của các tổ chức cá nhân trong nước và nước ngoài.

Trường hợp phá sản, mọi doanh nghiệp đều phải thực hiện theo quy định của pháp luật về phá sản, theo đó doanh nghiệp phải chịu trách nhiệm về toàn bộ nghĩa vụ nợ của doanh nghiệp (không phải trách nhiệm của Nhà nước).

"Vì đây là hình thức đầu tư tư nên vốn đầu tư là của doanh nghiệp (không phải là vốn đầu tư Nhà nước) nên Nhà nước không phải chịu 100% vốn đầu tư và không có trách nhiệm trả nợ thay cho doanh nghiệp," Bộ trưởng nói và cho biết Chính phủ đề nghị giữ như dự thảo Luật.

Về bồi thường, hỗ trợ tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất, để đảm bảo chặt chẽ không áp dụng phổ quát cho tất cả các dự án, Điều 57 của dự thảo Luật đã chỉ rõ quy định này chỉ áp dụng đối với dự án đường sắt quan trọng quốc gia, dự án đường sắt do Quốc hội quyết định chủ trương đầu tư.

Một điểm mới khác, Điều 34 của dự thảo Luật quy định cho phép UBND cấp tỉnh được quyết định việc tách dự án bồi thường, hỗ trợ tái định cư thành dự án độc lập và được chỉ định thầu đối với công tác này. Quy định này tương tự với quy định tại Luật đầu tư công và Luật đấu thầu, chỉ khác về thời điểm quyết định tách dự án là sau khi đã được cấp có thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư. Đây là một trong những nội dung quan trọng, nhằm tháo gỡ "điểm nghẽn" về giải phóng mặt bằng, nguyên ngân chủ yếu gây chậm tiến độ, đội vốn.

Về hiệu lực thi hành và quy định chuyển tiếp, tiếp thu ý kiến của đại biểu, Chính phủ đã rà soát và chỉnh lý các quy định có hiệu lực từ ngày 1/7/2025 và những quy định có hiệu lực từ ngày 1/1/2026 của dự thảo Luật để đảm bảo tính khả thi của các quy định có hiệu lực sớm.

Bên cạnh đó, để đảm bảo không gián đoạn các hoạt động đường sắt, đặc biệt là các hoạt động về đầu tư xây dựng, Chính phủ đã chỉ đạo rà soát kỹ lưỡng các trường hợp cần xử lý chuyển tiếp đối với dự án đã được quyết định chủ trương đầu tư trước ngày luật này có hiệu lực và quy định chuyển tiếp đối với việc đánh giá an toàn hệ thống.

Kiều Chinh