Chính sách tài khóa năm 2025: Tiếp tục tạo động lực tăng trưởng cho nền kinh tế

Trong bối cảnh nền kinh tế nước ta tiếp tục phải đối mặt với không ít khó khăn, thách thức xuất phát từ các diễn biến bất lợi, phức tạp của tình hình quốc tế lẫn những vấn đề nội tại của nền kinh tế, song kinh tế Việt Nam vẫn đạt được những kết quả tích cực trong việc kích cầu, hướng tới mục tiêu tăng trưởng 8% trong năm 2025, tạo nền tảng cho mục tiêu tăng trưởng 2 con số giai đoạn 2026-2030.

Cùng với đó, áp lực từ thuế quan, tỷ giá và các biến động địa chính trị toàn cầu đè nặng lên dư địa chính sách tiền tệ, thì sự linh hoạt, chủ động và quy mô đủ lớn của chính sách tài khóa là trụ cột để dẫn dắt tăng trưởng, ổn định kinh tế vĩ mô trong dài hạn.

Sự linh hoạt, chủ động và quy mô đủ lớn của chính sách tài khóa là trụ cột để dẫn dắt tăng trưởng, ổn định kinh tế vĩ mô trong dài hạn. Ảnh tư liệu

Giảm, gia hạn thuế, phí và tiền thuê đất trợ lực cho nền kinh tế, kích thích tổng cầu

Chính sách giảm, gia hạn thuế, phí, lệ phí và tiền thuê đất hỗ trợ người dân và doanh nghiệp phục hồi sản xuất, kinh doanh, ổn định đời sống là một trong những công cụ quan trọng trợ lực cho nền kinh tế, kích thích tổng cầu, tăng đầu tư. Thông qua việc cải cách thủ tục hành chính, mở rộng ưu đãi thuế hợp lý và sử dụng ngân sách hiệu quả, Nhà nước tạo môi trường thuận lợi để khu vực tư nhân đầu tư, đổi mới sáng tạo và đóng góp ngày càng lớn vào tăng trưởng kinh tế bền vững theo tinh thần Nghị quyết 68/NQ-TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân.

Trong năm 2024 và các tháng đầu năm 2025, tiếp tục triển khai các chính sách giảm, gia hạn thuế, phí, lệ phí và tiền thuê đất đã ban hành để hỗ trợ doanh nghiệp và người dân, như giảm thuế suất thuế GTGT (từ 10% xuống 8% đối với một số nhóm hàng hóa, dịch vụ; giảm thuế bảo vệ môi trường đối với xăng, dầu, mỡ nhờn; giảm 50% mức thu lệ phí trước bạ đối với xe ô tô sản xuất, lắp ráp trong nước[1] và tiếp tục ưu đãi lệ phí trước bạ đối với ô tô điện chạy pin[2]...

Tổng số tiền đã giảm, gia hạn ước tính đến hết tháng 6/2025 là khoảng 106,7 nghìn tỷ đồng (giảm khoảng 48,8 nghìn tỷ đồng, gia hạn khoảng 57,9 nghìn tỷ đồng). Tổng mức hỗ trợ cho người dân và doanh nghiệp năm 2025 dự kiến đạt khoảng 232,6 nghìn tỷ đồng, cao hơn năm 2024 khoảng 35 nghìn tỷ đồng.

Trên thực tế, giảm thuế giúp tăng thu nhờ hiệu ứng mở rộng sản xuất, tăng tiêu dùng và tạo thêm việc làm. Chính sách gia hạn thời gian nộp thuế, phí và tiền thuê đất cũng đang phát huy tác dụng như một dạng “khoản vay không lãi suất”, giúp doanh nghiệp có thêm dòng tiền để đầu tư máy móc tự động hóa, tăng năng suất và giảm chi phí lao động. Trong bối cảnh lãi suất thương mại vẫn ở mức cao với nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ, chính sách gia hạn nộp thuế không chỉ giúp cải thiện thanh khoản mà còn đóng vai trò như nguồn tín dụng ổn định từ phía Nhà nước.

Việc thực hiện các giải pháp này vừa hướng tới việc giải quyết cả các mục tiêu ngắn hạn như hỗ trợ người dân, doanh nghiệp khôi phục sản xuất, kinh doanh trong bối cảnh tình hình kinh tế vĩ mô trong nước và quốc tế tiếp tục có nhiều biến động, vừa hướng đến các mục tiêu lâu dài như tập trung nguồn lực vốn đầu tư công để nâng cấp hệ thống kết cấu hạ tầng quan trọng, thiết yếu của nền kinh tế để mở rộng dự địa phát triển của đất nước.

Thu ngân sách tăng phần lớn nhờ đà tăng trưởng kinh tế được duy trì, đặc biệt là tăng trưởng tích cực của các hoạt động sản xuất kinh doanh và công tác quản lý thu ngân sách được cải thiện. Ảnh tư liệu

Tổng thu ngân sách nhà nước (NSNN) 6 tháng đầu năm 2025 ước đạt 1.302,1 nghìn tỷ đồng, bằng 66,2% dự toán, tăng 25,4% so với cùng kỳ năm 2024, trong đó thu nội địa đạt 67,2% dự toán, tăng 29,1% so với cùng kỳ năm 2024, việc triển khai thuế điện tử, thu thuế thương mại điện tử, nền tảng số đạt nhiều kết quả tích cực[3].

Sự tăng trưởng này phần lớn nhờ vào nền kinh tế quý IV/2024 có mức tăng trưởng GDP 7,55% và cả năm đạt 7,09%, cùng với đà tăng trưởng tiếp tục trong những tháng đầu năm 2025, đặc biệt là tăng trưởng tích cực của các hoạt động sản xuất kinh doanh, du lịch, thương mại, và công tác quản lý thu ngân sách được cải thiện.

Cơ cấu chi ngân sách nhà nước ưu tiên nguồn lực, tạo động lực cho tăng trưởng kinh tế

Song hành cùng các chính sách thuế hỗ trợ sản xuất, hoạt động kinh doanh, các chính sách chi NSNN tiếp tục được điều chỉnh ưu tiên nguồn lực thúc đẩy đầu tư các công trình trọng điểm, đầu tư vào khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số,… hướng đến việc triển khai 4 nghị quyết trụ cột[4] để phát triển đất nước trong thời gian tới.

Trong đó, bố trí đủ 3% ngân sách cho khoa học, công nghệ nhằm thực hiện chính sách đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số[5]; cơ cấu chi NSNN ưu tiên nguồn lực cho đầu tư phát triển tạo động lực tăng trưởng, đảm bảo nguồn lực thực hiện để chi trả kịp thời chế độ, chính sách đối với cán bộ, công chức, viên chức, người lao động khi thực hiện sắp xếp, kiện toàn tổ chức bộ máy, đảm bảo an sinh xã hội…

Năm 2025 là năm có lượng vốn đầu tư công lớn nhất từ trước đến nay, cao hơn cùng kỳ năm 2024 khoảng 237 nghìn tỷ đồng. Trong đó, riêng số vốn kế hoạch năm 2025 được Quốc hội quyết nghị và được Thủ tướng Chính phủ phân bổ cho các bộ, cơ quan trung ương và địa phương là 829,36 nghìn tỷ đồng, chưa kể số vốn chuyển nguồn từ năm trước sang và vốn bổ sung từ nguồn tăng thu 2024.

Ước giải ngân vốn đầu tư công từ đầu năm đến ngày 30/6/2025 là 268,1 nghìn tỷ đồng, đạt 32,5% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao, cao hơn so với cùng kỳ năm 2024 khoảng 79,7 nghìn tỷ đồng (giải ngân cùng kỳ năm 2024 ước đạt 188,4 nghìn tỷ đồng, đạt 28,2%).

Vốn đầu tư công được bố trí tập trung hơn, tiếp tục khắc phục tình trạng đầu tư dàn trải, phân tán, lãng phí; tăng cường quyền chủ động, trách nhiệm của các cấp, các ngành trong lựa chọn, phê duyệt, phân bổ vốn; bảo đảm công khai, minh bạch trong quản lý vốn đầu tư công.

Các công trình, dự án trọng điểm cơ bản đều đạt và vượt tiến độ, yêu cầu đề ra. Đến nay, đã hoàn thành đưa vào khai thác 16 tuyến cao tốc, nâng tổng số đường bộ cao tốc của cả nước từ 1.327km lên 2.268km, đảm bảo hoàn thành mục tiêu 3.000 km đường cao tốc vào năm 2025.

Chính sách tài khóa phát huy vai trò trụ cột, phối hợp chính sách tiền tệ để dẫn dắt tăng trưởng, ổn định kinh tế vĩ mô trong dài hạn

Mặc dù chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ sử dụng hệ thống các công cụ khác nhau, cơ chế truyền tải cũng khác nhau và chính sách tài khóa có độ trễ lớn hơn so với chính sách tiền tệ, tuy nhiên, cả hai chính sách đều hướng đến mục tiêu cuối cùng là ổn định kinh tế vĩ mô và hỗ trợ tăng trưởng kinh tế.

Trong 6 tháng đầu năm 2025, các công cụ của chính sách tài khóa tiếp tục được sử dụng một cách chủ động, chặt chẽ và linh hoạt trên cả hai giác độ là thu và chi ngân sách, kịp thời hỗ trợ cho người dân và doanh nghiệp mở rộng sản xuất, kinh doanh và tiêu dùng, kích thích tổng cầu trong nước.

Đồng thời, đảm bảo kỷ luật tài khóa sẽ giảm thiểu các rủi ro cho nền kinh tế, giúp nâng cao hiệu quả phối giữa chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ. Việc duy trì chính sách tài khóa, chính sách tiền tệ nới lỏng nhưng thiếu kỷ luật tài khóa cũng có thể tạo ra mâu thuẫn trong điều hành, dẫn đến méo mó chính sách. Điều này có thể khiến tăng trưởng thực tế lệch xa so với tăng trưởng tiềm năng, buộc phải quay lại thực hiện chính sách tài khóa thắt chặt để kiểm soát lạm phát, làm suy yếu hiệu quả phối hợp chính sách tổng thể.

Kinh nghiệm nhiều nước (Chile, Hàn Quốc, Singapore) cho thấy, chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ đã được mở rộng trong khủng hoảng 2008 để nhanh chóng phục hồi kinh tế. Tuy nhiên, do giữa chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ có mối liên hệ chặt chẽ nên sự bất ổn định của chính sách này ảnh hưởng đến sự ổn định của chính sách kia và ngược lại.

Khủng hoảng của Mê-xi-cô năm 1982 là một ví dụ minh họa cho thấy, các chính sách kinh tế vĩ mô nới lỏng quá mức có thể dẫn đến mất ổn định kinh tế, ảnh hưởng đến niềm tin của thị trường và dẫn đến khủng hoảng. Do vậy, sự phối hợp chặt chẽ giữa chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ sẽ giảm thiểu tác động tiêu cực qua lại giữa các chính sách, đồng thời gia tăng tác động tích cực đối với nền kinh tế trong dài hạn.

Nhìn chung, việc phối hợp chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ cần đảm bảo vừa giải quyết các mục tiêu ngắn hạn, vừa hướng đến các mục tiêu dài hạn cho phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo tăng trưởng cao và phát triển bền vững.

[1] Nghị định số 109/2024/NĐ-CP ngày 29/8/2024

[2] Nghị định số 51/NĐ-CP ngày 01/03/2025 sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 10/2022/NĐ-CP ngày 15/01/2022 quy định về lệ phí trước bạ

[3] Tính đến hết tháng 6/2025, đã có 159 nhà cung cấp nước ngoài đăng ký thuế, kê khai và nộp thuế qua Cổng Thông tin điện tử dành cho nhà cung cấp nước ngoài, với số tiền kê khai, nộp thuế là 5,7 nghìn tỷ đồng, tăng 41% so với cùng kỳ năm 2024. Trong 6 tháng đầu năm 2025, đã có 130 nghìn hộ, cá nhân kinh doanh thực hiện đăng ký thuế, khai thuế, nộp thuế trên Cổng thông tin điện tử dành cho hộ, cá nhân kinh doanh với số tiền thuế đã nộp là gần 1,7 nghìn tỷ đồng.

[4] Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; Nghị quyết 59-NQ/TW ngày 24/1/2025 của Bộ Chính trị về "Hội nhập quốc tế trong tình hình mới"; Nghị quyết số 66-NQ/TW về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới; Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân.

[5] Đã bố trí đủ 2% tổng chi NSNN cho KHCN (51.000 tỷ đồng) và ngân sách sẽ dành thêm hơn 20.000 tỷ đồng để đảm bảo bố trí ít nhất 3% ngân sách cho KHCN.

TS. Nguyễn Như Quỳnh - Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách kinh tế - tài chính