Chính sách pháp luật hình sự và phát triển kinh tế tư nhân

Chiều 15/9, tại Hà Nội, Diễn đàn Kinh tế tư nhân Việt Nam năm 2025 diễn ra phiên Chuyên đề “Thể chế kiến tạo – Doanh nghiệp vươn mình” diễn ra sôi nổi, đa chiều và thực chất; thu hút sự quan tâm đông đảo của các chuyên gia, doanh nhân, nhà hoạch định chính sách… trực tiếp và trực tuyến.

Diễn đàn do Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam chủ trì tổ chức, phối hợp cùng Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam, dưới sự chỉ đạo của Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh và Trung ương Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam.

Dự phiên chuyên đề có Ủy viên Ban Thường vụ T.Ư Đoàn, Phó Chủ tịch thường trực T.Ư Hội LHTN Việt Nam Nguyễn Kim Quy; Phó Chủ tịch T.Ư Hội LHTN VIệt Nam, Chủ tịch T.Ư Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam Đặng Hồng Anh.

Phiên đối thoại Chuyên đề về pháp lý. Ảnh: Xuân Tùng

TS. Lê Trường Sơn – Hiệu trưởng Trường ĐH Luật TPHCM phát biểu tại phiên Chuyên đề. Ảnh: Trọng Quân

Then chốt trong định hình động lực và hành vi

Mở đầu phiên thảo luận, TS. Đỗ Thanh Trung – Giảng viên khoa Luật hành chính – Nhà nước (Trường ĐH Luật TPHCM) mang đến cải cách thể chế thúc đẩy kinh tế tư nhân Việt Nam từ cách tiếp cận chủ nghĩa thể chế mới.

Theo ông Trung, thể chế đóng vai trò then chốt trong việc định hình động lực và hành vi của các chủ thể kinh tế, từ đó quyết định hiệu suất và tính bền vững của tăng trưởng. Những cải cách thể chế không chỉ mang lại lợi ích trước mắt cho khu vực tư nhân, mà còn góp phần củng cố nền tảng cho một nền kinh tế thị trường bao trùm, năng động và bền vững. Phát triển khu vực tư nhân không chỉ đòi hỏi các chính sách hỗ trợ kinh tế đơn thuần, mà quan trọng hơn là cải cách toàn diện khung khổ pháp lý – thể chế theo hướng giảm chi phí giao dịch, củng cố quyền tài sản, bảo đảm minh bạch và cạnh tranh công bằng.

TS. Đỗ Thanh Trung tham luận tại phiên Chuyên đề về pháp lý. Ảnh: Xuân Tùng

Doanh nhân Nguyễn Hồng Phong – Phó Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Khoa học và Công nghệ Việt Nam, Tổng Giám đốc Công ty CP Công nông nghiệp Tiến Nông, cho rằng, Việt Nam đang bước vào giai đoạn mà chu kỳ công nghệ ngắn hơn chu kỳ lập pháp. Nếu trước đây một công nghệ cần 10 – 15 năm để phổ biến, thì nay chỉ mất 2 – 3 năm, thậm chí vài tháng. Trong khi đó, một đạo luật thường mất trung bình 3 – 5 năm để soạn thảo và ban hành, chưa kể thời gian ban hành văn bản hướng dẫn thi hành. Điều này khiến nhiều lĩnh vực đổi mới sáng tạo rơi vào “vùng pháp lý trống”.

Theo doanh nhân Nguyễn Hồng Phong, trong kỷ nguyên kinh tế tri thức, đổi mới sáng tạo không còn là lựa chọn, mà là điều kiện sống còn để Việt Nam bứt phá. Nhưng đổi mới chỉ phát huy hiệu quả khi được nâng đỡ bởi một khung pháp lý thích ứng và tiên liệu – vừa khuyến khích thử nghiệm, vừa bảo đảm an toàn cho xã hội. Bài học từ thực tiễn cho thấy nơi nào chính sách đi sau thì cơ hội bị bỏ lỡ, nhưng nơi nào dám mở sandbox, dám lắng nghe doanh nghiệp, nơi đó có bước tiến rõ rệt.

Doanh nhân Nguyễn Hồng Phong tham luận tại phiên Chuyên đề. Ảnh: Xuân Tùng

Vì vậy, chúng ta cần xem khung pháp lý như “hệ điều hành” quốc gia – phải được cập nhật thường xuyên, nếu không sẽ tụt hậu. Cần đặt doanh nghiệp và người dân ở vị trí trung tâm của đổi mới sáng tạo, bởi chính họ mới là lực lượng thử nghiệm, ứng dụng và mở rộng công nghệ mới vào đời sống. Kết nối nhà nước - doanh nghiệp - viện trường thành một hệ sinh thái đồng kiến tạo chính sách, để mọi văn bản pháp luật đều phản ánh đúng hơi thở thực tiễn.

Ông Đinh Hồng Kỳ - Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần Secoin tham luận về những thách thức đặc thù của các đô thị Việt Nam và đề xuất giải pháp liên quan đến xây dựng các đô thị xanh. Ảnh: Trọng Quân

ThS. Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký, Trưởng Ban Pháp chế Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam chia sẻ về những vấn đề liên quan đến pháp lý trong phát triển kinh tế. Ảnh: Xuân Tùng

Phó Trưởng Ban Tổ chức VPSF 2025, Phó Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam Lưu Thị Thanh Mẫu chủ trì phiên Chuyên đề về pháp lý. Ảnh: Xuân Tùng

Giúp nâng cao hiệu suất kinh tế

TS. Đỗ Thanh Trung cho rằng, những vướng mắc, bất cập của hệ thống pháp luật đã làm gia tăng chi phí giao dịch, chi phí sản xuất, chưa tạo điều kiện thuận lợi cho việc thúc đẩy đổi mới sáng tạo, thu hút và khơi thông nguồn lực đầu tư. Những bất cập, vướng mắc này chính là rào cản kìm hãm sự phát triển của kinh tế tư nhân. Việc cải cách pháp luật để giải quyết những bất cập, vướng mắc là có tính cấp thiết và tất yếu.

Để thúc đẩy kinh tế tư nhân trong thời gian tới, theo ông Trung, cần bảo đảm tính ổn định, minh bạch và đồng bộ của hệ thống pháp luật; nâng cao hiệu quả thi hành pháp luật; hoàn thiện pháp luật theo hướng thúc đầy kinh tế tư nhân phát triển, giúp nâng cao hiệu suất kinh tế.

Trong đó, muốn pháp luật hay thể chế pháp lý có thể nâng cao được hiệu suất kinh tế, cần phải xây dựng và hoàn thiện pháp luật theo hướng bảo đảm và bảo vệ hữu hiệu quyền sở hữu, quyền tài sản; tạo ra thị trường minh bạch, cạnh tranh công bằng; tạo cơ sở pháp lý để khu vực kinh tế tư nhân tiếp cận hiệu quả các nguồn lực về vốn, đất đai, nhân lực chất lượng cao; thúc đẩy phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực tham gia hoạt động kinh tế.

Cũng tại phiên Chuyên đề, TS. Nguyễn Thị Ánh Hồng - Trưởng Bộ môn Luật Hình sự (Trường ĐH Luật TPHCM) đã tham luận, trao đổi nội dung được cộng đồng doanh nhân quan tâm là chính sách pháp luật hình sự và phát triển kinh tế tư nhân.

Về thực trạng quy định và áp dụng pháp luật hình sự liên quan đến kinh tế tư nhân, bà Hồng thẳng thắn chỉ ra một số hạn chế, vướng mắc như: khung pháp lý quá chậm so với sự thay đổi của nền kinh tế và xã hội; tình trạng hình sự hóa các vi phạm dân sự, kinh tế; chậm trễ trong việc xử lý các vụ việc có dấu hiệu hình sự; thủ đoạn phạm tội ngày càng tinh vi, sử dụng công nghệ cao, gây khó khăn cho hoạt động điều tra.

Việc hoàn thiện chính sách pháp luật, theo bà Hồng cần hướng đến xây dựng một khung pháp lý rõ ràng, dễ hiểu và phải linh hoạt để thích ứng với sự thay đổi xã hội.

Đồng thời, bổ sung các quy định để tăng cường bảo vệ doanh nghiệp trước các hành vi can thiệp trái pháp luật từ cơ quan nhà nước hoặc cá nhân có chức vụ, quyền hạn. Cần ban hành văn bản hướng dẫn, án lệ; tăng cường kiểm soát tư pháp để tránh lạm quyền, truy tố sai, gây thiệt hại cho doanh nghiệp và môi trường đầu tư.

Bên cạnh đó, doanh nghiệp cũng cần chủ động tìm hiểu và tuân thủ pháp luật, đặc biệt doanh nghiệp nhỏ cần đầu tư chi phí cho quản trị rủi ro pháp lý hình sự thay vì chỉ tập trung vào kiếm lợi nhuận.

TS. Nguyễn Thị Ánh Hồng tham luận tại chương trình. Ảnh: Trọng Quân

Nhiều doanh nhân trao đổi, kiến nghị liên quan đến vấn đề pháp lý trong phát triển kinh tế tư nhân. Ảnh: Xuân Tùng

TS. Nguyễn Thị Minh Phương – Phó Cục trưởng Cục Kiểm tra văn bản và Quản lý xử lý vi phạm hành chính, Bộ Tư pháp trao đổi tại phiên Chuyên đề. Ảnh: Xuân Tùng

Phó Chủ tịch thường trực T.Ư Hội LHTN Việt Nam Nguyễn Kim Quy (trái ảnh) và Phó Chủ tịch T.Ư Hội LHTN Việt Nam, Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam Đặng Hồng Anh tại phiên Chuyên đề. Ảnh: Xuân Tùng

Thể hiện mạnh mẽ tinh thần đồng kiến tạo

Phát biểu kết luận phiên Chuyên đề, Phó Trưởng Ban Tổ chức VPSF 2025, Phó Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam Lưu Thị Thanh Mẫu cho biết, từ những góc nhìn được mở ra, nhiều giải pháp mới được đề xuất và nhiều vấn đề tồn tại đã được chỉ rõ, phiên chuyên đề có thể được đúc kết thành 3 nhóm nội dung quan trọng là tư duy, hành động và mục tiêu.

Một trong những thông điệp lớn nhất được thống nhất chính là sự cần thiết phải đổi mới mạnh mẽ và dứt khoát về tư duy, tư duy của nhà nước và của doanh nghiệp. Đồng thời, đổi mới tư duy phải gắn liền với hành động cụ thể và quyết liệt, đặc biệt là xây dựng cơ chế giám sát độc lập với việc thực thi chính sách. Mục tiêu là tạo lập sự ổn định, minh bạch và loại bỏ tâm lý chính sách xây dựng theo nhiệm kỳ.

Phó Trưởng Ban Tổ chức VPSF 2025, Phó Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam Lưu Thị Thanh Mẫu phát biểu kết luận phiên Chuyên đề. Ảnh: Xuân Tùng

Phiên làm việc thể hiện tinh thần đồng kiến tạo mạnh mẽ. Sự đồng hành của Nhà nước, cụ thể là các cơ quan ban hành, thực thi pháp luật, cơ quan lập pháp, hành pháp, tư pháp… với cộng đồng doanh nghiệp và toàn xã hội sẽ là chìa khóa giúp chúng ta vượt qua thách thức, biến sáng kiến thành hành động và biến hành động thành kết quả cụ thể.

Các đại biểu, doanh nhân tại phiên Chuyên đề về pháp lý. Ảnh: Xuân Tùng

Xuân Tùng

Ảnh: Trọng Quân