Chính sách miễn, hỗ trợ học phí: Cần xác định rõ cơ chế hỗ trợ

Học sinh Trường PTDTBT Tiểu học xã Nậm Ban, huyện Mèo Vạc (Hà Giang). Ảnh: Nguyễn Lâm

Các đại biểu Quốc hội đề nghị xác định rõ cơ chế hỗ trợ giữa học sinh trường công và tư, đồng thời đảm bảo học sinh được hưởng chính sách thực chất, tránh miễn một khoản chính thức nhưng lại phát sinh nhiều khoản thu khác.

Bước tiến vượt trội

Đánh giá cao chính sách miễn, hỗ trợ học phí đối với trẻ em mầm non, học sinh phổ thông, người học chương trình giáo dục phổ thông tại các cơ sở giáo dục trong hệ thống giáo dục quốc dân, đại biểu Quốc hội Y Vinh Tơr (đoàn Đắk Lắk) ghi nhận, đây là bước tiến lớn, vượt trội, cụ thể hơn so với Nghị định 81/2021/NĐ-CP (Nghị định 81) và một số chính sách khác liên quan. Qua đó, thể hiện sự công bằng trong giáo dục và khuyến khích xã hội hóa giáo dục.

Tuy nhiên, theo ông Y Vinh Tơr, cơ quan thẩm định cần đánh giá chính xác nguồn lực của ngân sách Nhà nước để có thể thực hiện liên tục, nhất là với địa phương còn nhiều khó khăn, chưa cân đối được ngân sách.

Thực tế cho thấy, việc thực hiện chính sách miễn, giảm học phí theo Nghị định 81 chưa rà soát hết các đối tượng; do đó ông Y Vinh Tơr cho rằng, dự thảo Nghị quyết cần đảm bảo tính tiếp cận, bao phủ. Bên cạnh đó, với chính sách hỗ trợ đặc thù học sinh vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, khó khăn, ngoài miễn, hỗ trợ học phí phải tính đến cả chi phí về ăn ở, hỗ trợ học tập.

Quy định miễn học phí cho người học tại các cơ sở giáo dục công lập là chủ trương đúng đắn, thể hiện sự quan tâm của Nhà nước đối với công bằng trong tiếp cận giáo dục.

Tuy nhiên, bà Nguyễn Thị Lan Anh - Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Lào Cai cho rằng, cần lưu ý thêm khái niệm “cơ sở giáo dục công lập” hiện nay bao hàm cả những đơn vị đã thực hiện cơ chế tự chủ tài chính; trong đó có cơ sở tự bảo đảm chi thường xuyên và chi đầu tư.

Dù tỷ lệ các trường mầm non và phổ thông công lập thực hiện tự chủ tài chính còn ít, nhưng nếu không xác định rõ phạm vi được miễn học phí, sẽ dẫn đến cách hiểu và áp dụng không đồng bộ giữa các địa phương.

Một lớp học của Trường THPT Đức Hợp (Hưng Yên). Ảnh: Sỹ Điền

Tránh phát sinh khoản thu

Về phương thức chi trả, bà Nguyễn Thị Lan Anh cho biết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề xuất phương án chi trả trực tiếp cho học sinh khối ngoài công lập. Tuy nhiên, nếu cấp trực tiếp cho người học ở các thành phố thì thuận lợi, nhưng vùng khó khăn, đồng bào dân tộc thiểu số sẽ gặp khó, thậm chí có thể phát sinh thủ tục hành chính.

Đứng trên phương diện giáo viên, đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Hà (đoàn Bắc Ninh) đề nghị, cần bổ sung, làm rõ mức độ và cơ chế “hỗ trợ học phí” đối với cơ sở ngoài công lập. Dự thảo mới dừng ở nguyên tắc hỗ trợ, chưa nêu chi tiết hỗ trợ mức nào và bằng hình thức gì.

Cho rằng, cần chú trọng kiểm soát các khoản thu khác ngoài học phí khi áp dụng miễn học phí, đại biểu Quốc hội đoàn Bắc Ninh đề xuất, Bộ GD&ĐT cần có hướng dẫn chặt chẽ về danh mục và mức trần các khoản thu dịch vụ, thỏa thuận trong nhà trường, kèm cơ chế giám sát bởi phụ huynh và chính quyền địa phương, tránh lợi dụng lạm thu các khoản thu khác kể cả trên tinh thần tự nguyện của phụ huynh học sinh. Có như vậy mới đảm bảo học sinh được hưởng chính sách thực chất, chứ không phải miễn một khoản chính thức nhưng lại phát sinh nhiều khoản thu khác.

Cũng theo bà Nguyễn Thị Hà, dự thảo Nghị quyết quy định giao cho Hội đồng nhân dân tỉnh quyết định mức hỗ trợ đóng học phí. Với các tỉnh tự cân đối được ngân sách thì dễ dàng ban hành nghị quyết đặc thù miễn học phí cho học sinh ngoài công lập, nhưng các tỉnh không tự cân đối được ngân sách thì Hội đồng nhân dân tỉnh không thể ban hành nghị quyết đặc thù. Do đó, nếu quy định không cụ thể dễ dẫn đến việc hỗ trợ không công bằng giữa các địa phương.

Từ thực tiễn nêu trên, bà Nguyễn Thị Hà đề nghị, với tỉnh tự cân đối ngân sách thì giao cho Hội đồng nhân dân cấp tỉnh ban hành nghị quyết đặc thù với nguyên tắc: Không thấp hơn so với mức hỗ trợ cho học sinh công lập; còn với tỉnh chưa cân đối và khó khăn trong bố trí ngân sách, vẫn phụ thuộc vào ngân sách Trung ương thì không phải ban hành nghị quyết đặc thù. Thay vào đó, Trung ương quy định luôn vào Nghị quyết theo hướng: Trung ương sẽ chi trả theo Nghị quyết này.

Trao đổi về các vấn đề nêu trên, ông Nguyễn Đắc Vinh - Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội cho hay, với khối công lập, mục tiêu của chúng ta là đến trường không phải đóng học phí. Vì vậy, học phí mà học sinh phải đóng hiện nay, ngân sách Nhà nước sẽ chi để hỗ trợ cho các trường công.

Còn với khối trường ngoài công lập, chúng ta thực hiện theo Luật Giáo dục. Học sinh đi học tại các trường ngoài công lập vẫn được hỗ trợ học phí. Chính phủ tính toán khoản hỗ trợ đó rồi chuyển thẳng cho cơ sở giáo dục ngoài công lập. “Tuy nhiên, cơ quan thẩm tra kiến nghị nên cấp trực tiếp cho gia đình học sinh để đảm bảo công bằng hơn”, ông Nguyễn Đắc Vinh cho biết.

Trước đề nghị của đại biểu Quốc hội quy định chi tiết mức hỗ trợ này, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội trao đổi, dự thảo Nghị quyết giao cho Hội đồng nhân dân tỉnh căn cứ tình hình thực tiễn quyết định mức hỗ trợ cho học sinh khu vực ngoài công lập. Trong báo cáo thẩm tra, Ủy ban cũng thể hiện quan điểm, đề nghị Chính phủ lưu ý đối với các địa phương chưa cân đối được ngân sách, khi thực hiện các chính sách này có thể có khó khăn, đề nghị Chính phủ hỗ trợ.

Hải Minh