Chính sách liên quan người nhập cư: Cẩn trọng và an toàn

Người di cư được lực lượng bảo vệ bờ biển Tunisia cứu tại khu vực ngoài khơi biển Địa Trung Hải. (Ảnh tư liệu: TTXVN)

Kể từ khi Tổng thống Donald Trump trở lại Nhà trắng, Mỹ đã đạt được các thỏa thuận cho phép trục xuất người di cư nước ngoài đến Nam Sudan, Eswatini, Rwanda… Chưa bàn đến hiệu quả chính sách, tính “công bằng và đạo đức” của các thỏa thuận này khiến nhiều người lo ngại, do trong số những người di cư bị trục xuất, nhiều trường hợp không đến từ những quốc gia châu Phi đó.

Thực tế, chính sách trục xuất người di cư sang các nước thứ ba không phải mới. Trước đây, Vương quốc Anh theo đuổi một cách làm tương tự như thỏa thuận đạt được với Rwanda.

Tuy vậy, kế hoạch này phải đối mặt các thách thức pháp lý và cả chính trị. Bất chấp điều đó, Anh vẫn tìm cách ký thỏa thuận với Pháp cho phép đưa người di cư trở lại lãnh thổ Pháp. Trong khi đó, một quốc gia châu Âu khác là Italia từ năm 2024 đã mở các trung tâm tiếp nhận tại Albania, coi đây như điểm chờ hồi hương cho người di cư.

Dù chính sách “chuyển gánh nặng di cư ra ngoài biên giới” vấp phải nhiều ý kiến trái chiều, song các quốc gia châu Âu khác vẫn bày tỏ quan tâm đến việc áp dụng các biện pháp tương tự.

Tuy nhiên mới đây, Ủy hội châu Âu cảnh báo, những quyết định này có thể dẫn tới những vi phạm nhân quyền nghiêm trọng. Những người di cư bị đưa đến các nước thứ ba không chỉ gặp nguy cơ bị tra tấn mà còn bị giam giữ tùy tiện, trục xuất hàng loạt và bị từ chối quyền tị nạn hoặc hỗ trợ pháp lý.

Trong tuyên bố ra ngày 4/9, Cao ủy nhân quyền của Ủy hội châu Âu Michael O’Flaherty nhấn mạnh, chính sách này có thể khiến người di cư rơi vào nguy cơ bị tổn hại nghiêm trọng và chịu khổ đau kéo dài. Tuyên bố của Cao ủy được đưa ra trong bối cảnh báo cáo mới đây của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cho biết, hiện nay, số người sống ở một quốc gia không phải nơi họ sinh ra nhiều hơn bao giờ hết. Trong đó, nhiều người chọn ra đi vì bắt buộc. Họ phải rời bỏ quê hương để chạy trốn xung đột, bạo lực hoặc thảm họa. Những người khác mong muốn thoát khỏi đối xử bất công, hay khó khăn kinh tế. Cũng có người đoàn tụ gia đình…

Dẫu vậy, hành trình đến với giấc mơ đổi đời không dễ dàng với tất cả, đôi khi còn gây ám ảnh mãi về sau. Chính trải nghiệm di cư là yếu tố quyết định sức khỏe tâm thần của người tị nạn.

Báo cáo của WHO chỉ ra rằng, người di cư nếu phải đối mặt nghịch cảnh, có nhiều nguy cơ mắc các bệnh lý về sức khỏe tâm thần cao hơn so với dân bản địa như trầm cảm, lo âu, loạn thần… Nghịch cảnh đó có thể là những trải nghiệm tồi tệ ở quê hương, những vấn đề khó khăn phát sinh trong hành trình “đến với ước mơ” như bạo lực, giam giữ, thiếu thốn dịch vụ cơ bản, hay đến cả từ những chính sách nhập cảnh khó khăn của quốc gia tiếp nhận, cũng như điều kiện sống và nơi làm việc mới…

Trong những năm gần đây, nhập cư tiếp tục là một trong những vấn đề nhức nhối nhất đối với nhiều quốc gia phương Tây. Hiệu quả về cách thức giải quyết bài toán gây tranh cãi này cũng là “chìa khóa” quyết định mức độ tín nhiệm của người dân đối với chính phủ.

Thực tế, việc quản lý di cư không hề là dễ dàng, nhất là trong bối cảnh chính trị toàn cầu phức tạp với nhiều điểm nóng về xung đột hiện nay... Cảnh báo của Ủy hội châu Âu là lời nhắc nhớ rằng, phía sau những quyết định về đối xử với người di cư là số phận con người cụ thể.

Nếu coi quyết định trục xuất chỉ là giải pháp kỹ thuật, “cánh cửa” giữa các quốc gia có thể vô tình trở thành “biên giới” mới cho những bất công và khổ đau tiếp theo.

Để duy trì và bảo vệ hệ thống tị nạn, một trong những điều quan trọng là hồi hương những người di cư một cách cẩn trọng và an toàn.

THỂ TRẦN