Chính quyền gần dân - Phát huy sức mạnh và ý chí của Nhân dân

Tuy nhiên, một chính quyền gần dân hơn không đồng nghĩa mặc nhiên là một chính quyền của dân. Câu hỏi lớn nhất đặt ra là: khi quyền lực đã ở ngay trước ngưỡng cửa, làm thế nào để người dân thực sự nắm giữ, vận hành và biến quyền lực ấy thành sức mạnh của chính mình?

Bài 1: Lời hứa “gần dân” và bài toán năng lực ở cơ sở

Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu từng để lại lời dạy giản dị mà thấm đẫm tư tưởng dân chủ và đạo lý làm người: “Việc gì lợi cho dân, ta phải hết sức làm. Việc gì hại đến dân, ta phải hết sức tránh.” Kế thừa tinh thần phụng sự ấy, cuộc cải cách tổ chức chính quyền địa phương theo mô hình 2 cấp là một cam kết chính trị mang tính lịch sử: xây dựng một chính quyền thực sự gần dân, sát dân, phục vụ Nhân dân tốt hơn.

Và khi quyền lực được trao mạnh mẽ về cấp cơ sở, cũng là lúc một bài toán lớn được đặt ra - bài toán về năng lực, tổ chức và trách nhiệm, không chỉ của bộ máy chính quyền mà còn của cả hệ thống chính trị ở địa phương.

Tổng Bí thư Tô Lâm phát biểu bế mạc Hội nghị lần thứ 12 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII. Ảnh: Phạm Kiên/TTXVN

Phát biểu bế mạc Hội nghị lần thứ 12 Ban Chấp hành Trung ương Đảng Khóa XIII, đối với công tác cán bộ, một trong những yêu cầu được Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh là: Xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, bên cạnh chủ trương quan tâm bồi dưỡng cán bộ cấp chiến lược thì còn phải đặc biệt quan tâm xây dựng đội ngũ cán bộ cấp cơ sở vững mạnh, đủ sức hoàn thành tốt nhiệm vụ, lựa chọn những cán bộ bảo đảm tiêu chuẩn về phẩm chất chính trị, đạo đức, năng lực thực tiễn, tư duy đổi mới, dám nghĩ dám làm, dám chịu trách nhiệm, gắn bó với Nhân dân, có tầm nhìn phát triển để đưa vào những vị trí chủ chốt. Về vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp, bên cạnh những kết quả rất tích cực, một trong những lưu ý được đặt ra là: nâng cao chất lượng đào tạo lại, bồi dưỡng cán bộ, đặc biệt là ở cấp xã để đủ sức đảm đương những nhiệm vụ, trọng trách mới.

Từ tầm nhìn chiến lược, quyết sách của Quốc hội

Việc chính thức vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp từ ngày 1/7/2025 đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong công cuộc cải cách thể chế và hành chính toàn diện, mang tính kiến tạo sâu sắc, phản ánh tầm nhìn chiến lược và quyết tâm đổi mới của Bộ Chính trị, Ban Chấp hành Trung ương, của Quốc hội, Chính phủ để đất nước vững bước vào kỷ nguyên mới. Với quyết tâm chính trị rất cao, Quốc hội Khóa XV tại Kỳ họp thứ Tám đã thông qua Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam, cùng với nhiều luật, nghị quyết đồng bộ, tạo cơ sở pháp lý cho việc đổi mới, sắp xếp bộ máy chính quyền địa phương 2 cấp. Trong đó, Luật số 72/2025/QH15 Tổ chức chính quyền địa phương thể hiện tư duy lập pháp đổi mới, nhất quán với tinh thần phân quyền mạnh mẽ, đặt người dân và doanh nghiệp ở vị trí trung tâm của mọi chính sách phát triển.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn khảo sát thực tế việc giải quyết thủ tục hành chính phục vụ người dân, doanh nghiệp tại Trung tâm hành chính công phường Ninh Kiều, TP. Cần Thơ. Ảnh: Dương Dung

Quá trình thảo luận và thông qua Luật tại Quốc hội, các đại biểu Quốc hội dành nhiều thời gian phân tích, tranh luận về những ưu điểm, thách thức của mô hình chính quyền hai cấp, đặc biệt là việc trao quyền mạnh mẽ hơn cho cấp xã. Tầm nhìn của Quốc hội không chỉ dừng lại ở việc tinh gọn bộ máy, mà còn thể hiện sự chuyển hóa sâu sắc trong tư duy quản trị: từ “hành chính quản lý” sang “hành chính phục vụ”. “Đây là một quyết sách chiến lược nhằm loại bỏ những tầng nấc trung gian rườm rà từng gây phiền toái cho người dân và doanh nghiệp, đặc biệt trong các thủ tục liên quan đến đất đai, xây dựng, đầu tư - không chỉ gây tốn kém thời gian, chi phí đi lại mà còn có thể tạo điều kiện cho các biểu hiện tiêu cực có cơ hội phát triển” - bà Lâm Thị Hương Thành, Phó Chủ tịch HĐND tỉnh Bắc Ninh nhận định.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn khảo sát thực tế tình hình giải quyết thủ tục hành chính phục vụ người dân, doanh nghiệp tại Trung tâm hành chính công phường Ninh Kiều, thành phố Cần Thơ. Ảnh: Hải Hành

Cuộc cải cách lần này chính là một hành động dứt khoát tháo gỡ “điểm nghẽn”, đưa quyền lực từ xa về gần, từ hành lang công sở đến tận cửa nhà dân. “Người dân chúng tôi không chỉ mong bộ máy gọn nhẹ hơn, mà quan trọng hơn, trông chờ vào một chính quyền biết lắng nghe, đồng hành và giải quyết công việc hiệu quả” - cử tri Vũ Văn Thao, phường Ngọc Hà, TP. Hà Nội kỳ vọng.

Dấu ấn bước đầu - lựa chọn của một chính quyền phụng sự

Phó Bí thư Thành ủy, Chủ tịch HĐND thành phố Võ Văn Minh trao đổi với người dân phường Tam Bình. Ảnh: V. Dũng

Lời hứa “gần dân” đang được hiện thực hóa thông qua việc trao quyền thực chất cho chính quyền cấp xã, một bước đi đột phá được quy định rõ trong Luật số 72/2025/QH15 Tổ chức chính quyền địa phương. Khảo sát tình hình tổ chức, hoạt động của một số phường, xã mới trong tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, Thường trực HĐND thành phố Hồ Chí Minh đã ghi nhận nhiều cách làm linh động, hiệu quả để phục vụ tốt nhất cho người dân tại Trung tâm phục vụ hành chính công, nhất là ứng dụng công nghệ mới như camera AI. Phó Bí thư Thành ủy, Chủ tịch HĐND thành phố Võ Văn Minh yêu cầu: song song với quan tâm thái độ phục vụ người dân, cần tạo môi trường làm việc chuyên nghiệp; tăng cường giám sát để tháo gỡ, giúp bộ máy chính quyền thực sự gần dân, sát dân.

Tại phường Tân An, tỉnh Tây Ninh, trước ngày 1/7/2025, một hồ sơ xin cấp phép xây dựng nhà xưởng cấp III, thời hạn giải quyết theo bộ thủ tục hành chính là 20 ngày, trường hợp phải xác minh là 30 ngày. Khi thẩm quyền đã được phân cấp về cấp xã, UBND phường trực tiếp tiếp nhận và xử lý hồ sơ. Với sự phối hợp chặt chẽ giữa bộ phận một cửa và cán bộ chuyên môn, hồ sơ được thẩm định và cấp phép chỉ trong 7 ngày làm việc - đúng luật, đủ quy trình, nhưng nhanh hơn, hiệu quả hơn, tạo ra sự khác biệt rõ nét về chất lượng phục vụ.

Số lượng người dân giao dịch đông, Trung tâm Phục vụ hành chính công phường Bắc Hồng Lĩnh, Hà Tĩnh phục vụ cả ngày nghỉ. Ảnh: Bình Nguyên

Gần hai tháng sau ngày chính thức vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, phường Bắc Hồng Lĩnh trở thành điểm sáng cải cách thủ tục hành chính của tỉnh Hà Tĩnh. Trung tâm Phục vụ hành chính công của phường được xếp hạng đứng thứ nhất toàn tỉnh. Không chỉ dẫn đầu với những con số hồ sơ được tiếp nhận nhiều nhất, giải quyết nhanh chóng, chính xác nhất, Trung tâm còn chạm tới kỳ vọng sâu xa của Nhân dân về một nền hành chính hiện đại, chuyên nghiệp, nhân văn. Điều khiến người dân cảm phục nhất chính là tinh thần tận tụy của đội ngũ cán bộ, công chức - sẵn sàng làm việc cả ngày nghỉ, tận tình hỗ trợ người cao tuổi, người yếu thế. Đó là lựa chọn của một chính quyền phụng sự. Đúng như lời thơ mộc mạc mà chân thành: “Ngày nghỉ không từ chối, trọn nghĩa với dân làng” - của ông Nguyễn Văn Hải, Tổ dân phố 5, thay lời cảm ơn của đông đảo người dân gửi đến đội ngũ cán bộ, công chức phường.

Khẩn trương tăng cường năng lực cho cấp xã

Càng mạnh mẽ trong trao quyền, càng phải đặc biệt coi trọng bài toán năng lực. Tại phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 7/2025, Bộ trưởng Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà đã thẳng thắn chỉ ra một thách thức sau một tháng vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, dù đã mang lại sự hài lòng cho người dân, là việc đội ngũ cán bộ cấp xã còn chưa đồng bộ, "vừa thừa, vừa thiếu", chất lượng chưa đáp ứng yêu cầu và thẩm quyền mới. Bộ Nội vụ khuyến khích các địa phương cử cán bộ chuyên môn cấp tỉnh hỗ trợ, "cầm tay chỉ việc" cho cấp xã - một chiến lược “truyền máu” kinh nghiệm từ cấp trên về cơ sở.

Cán bộ Trung tâm Phục vụ hành chính công phường Phù Liễn, TP. Hải Phòng hỗ trợ người dân lấy số tự động. Ảnh: Việt Dũng

Yêu cầu này ngay lập tức được triển khai tại nhiều địa phương. Nằm trong tốp đầu về vận hành chính quyền địa phương 2 cấp thông suốt, hiệu quả, tại cuộc họp Ban Thường vụ Thành ủy Hải Phòng vừa được tổ chức nghe và cho ý kiến về việc triển khai vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Thành ủy, Trưởng Đoàn ĐBQH thành phố Lê Tiến Châu giao Đảng ủy UBND thành phố khẩn trương triển khai hiệu quả Kế hoạch số 196/KH-UBND về luân chuyển, điều động, biệt phái, tăng cường cán bộ, công chức. Trong đó, cần đánh giá đúng thực trạng, xác định rõ nhu cầu thực tế, ưu tiên cán bộ có năng lực, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ hỗ trợ cho các địa phương; tăng cường bồi dưỡng, hướng dẫn chuyên môn nghiệp vụ cho cán bộ, công chức cấp xã.

Bên cạnh đó là bài toán bố trí và thu hút nhân lực dài hạn. Ngày 1/8/2025, Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã có Kết luận 183-KL/TW năm 2025 về tích cực triển khai vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, chuyển mạnh cấp cơ sở sang chủ động nắm, điều hành kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh. Trong đó, yêu cầu các Tỉnh ủy, Thành ủy tiếp tục khẩn trương tăng cường năng lực cho cấp xã (bảo đảm cả số lượng và chất lượng), kiện toàn công tác cán bộ đối với các vị trí còn thiếu; chủ động rà soát để sắp xếp, điều chuyển biên chế giữa các xã, phường cho phù hợp thực tiễn nhiệm vụ, bảo đảm đúng người, đúng việc, đúng chuyên môn, nghiệp vụ... Đây là điều kiện bắt buộc để quyền lực không bị “kẹt lại” vì thiếu người đủ tầm.

Q. Việt - B. Phương - H. Hạnh- B. Hợp - N. Nhất