Chinh phục cá mập: Cẩm nang gọi vốn cho startup Việt

Đối với nhiều doanh nghiệp khởi nghiệp (startup), chương trình Thương vụ bạc tỷ (Shark Tank Việt Nam) giống như cánh cửa mở ra cơ hội đổi đời. Hàng trăm startup từng xuất hiện trên sân khấu, mang theo kỳ vọng thuyết phục được nhà đầu tư để biến ý tưởng thành hiện thực.

Thế nhưng, phía sau ánh đèn rực rỡ lại là những giây phút nghẹt thở: nhà sáng lập bối rối trước loạt câu hỏi về dòng tiền, chiến lược hay định giá.

Không ít thương vụ “tan thành mây khói” chỉ vì startup mang tâm thế hời hợt, chưa có kế hoạch rõ ràng và phản biện còn yếu. Kết quả là cơ hội vuột mất, để lại tiếc nuối không nhỏ cho cho chính startup và công đồng khởi nghiệp.

Chính từ trải nghiệm này, tác giả Tôn Nữ Xuân Quyên, nhà sáng lập Blusaigon, người từng thành công gọi vốn ngay trên sóng truyền hình đã đúc kết nên cuốn Chinh phục cá mập.

Chị Tôn Nữ Xuân Quyên, tác giả cuốn sách 'Chinh phục cá mập'. Ảnh: NVCC

Không đơn thuần là một cuốn sách truyền cảm hứng, tác phẩm trở thành “sổ tay thực chiến” cho những ai muốn bước vào hành trình gọi vốn với sự chuẩn bị bài bản. Như lời tác giả chia sẻ “ Chinh phục cá mập là mọi điều bạn cần biết để gọi vốn thành công trong 6 tháng, để nhiều doanh nghiệp tiếp tục đóng góp và để lại di sản cho đất nước.”

Công thức 5W1H và 68 câu hỏi từ “cá mập”

Với 338 trang, 9 chương, cuốn sách được chia cấu trúc thành ba phần rõ ràng. Điểm nổi bật nằm ở khung tư duy 5W1H, vốn quen thuộc trong quản trị, nhưng được tác giả diễn giải một cách dễ hiểu để các startup có thể soi chiếu chính mình trước khi bước vào hành trình gọi vốn.

Trước hết là chữ W đầu tiên với câu hỏi “ Why – Tại sao cần vốn?”. Doanh nghiệp phải trả lời một cách minh bạch rằng mình cần mở rộng thị trường, phát triển sản phẩm mới, tăng năng lực sản xuất hay chỉ để duy trì dòng tiền? Chính câu trả lời ấy là nền tảng định hình cách doanh nghiệp thuyết phục và làm việc với nhà đầu tư.

Tiếp đến là “What – bạn cần gọi bao nhiêu vốn?”. Con số không chỉ thể hiện nhu cầu, mà còn phơi bày năng lực hoạch định tài chính của doanh nghiệp, cho thấy dòng vốn sẽ được phân bổ cụ thể vào đâu và vì sao. Sai số có thể khiến nhà đầu tư nghi ngờ sự nghiêm túc của đội ngũ sáng lập.

Yếu tố thời điểm cũng được đặt ra với “When – Khi nào gọi vốn?”. Một startup ở giai đoạn ý tưởng, chưa có sản phẩm khả thi (MVP) hay doanh thu, nếu vội vàng kêu gọi sẽ dễ bị định giá thấp, trong khi chọn đúng thời điểm có thể tạo ra bước ngoặt.

Kế đến là “Where/Who – Ở đâu và với ai?”, nghĩa là doanh nghiệp sẽ tìm vốn từ nguồn nào, từ quỹ đầu tư mạo hiểm, ngân hàng, hay những “cá mập” cá nhân và trong số đó ai mới là người đồng hành phù hợp về tầm nhìn và hệ sinh thái hỗ trợ, chứ không đơn thuần chỉ là người có tiền.

Cuối cùng, câu hỏi “How – Bằng cách nào để thuyết phục?” buộc startup phải chuẩn bị chiến lược kể chuyện, xây dựng một bản trình bày chuyên nghiệp với dữ liệu tài chính rõ ràng, đủ để vừa đánh trúng lý trí vừa chạm đến cảm xúc của nhà đầu tư.

Chinh phục cá mập được viết trong 3 năm, là cẩm nang cho startup tìm kiếm nguồn vốn. Ảnh: DNCC

Song song đó, tác giả cũng liệt kê 68 câu hỏi mà các startup thường đối diện từ chiến lược tăng trưởng, quản trị rủi ro pháp lý đến sự gắn bó của đội ngũ.

Điểm khác biệt là không dừng ở việc “nêu bài toán”, sách còn gợi ý cách tiếp cận và kịch bản trả lời, giúp startup hình dung ra một buổi “diễn tập” đối thoại với nhà đầu tư.

Thêm vào đó, tác phẩm còn phân tích chi tiết kênh gọi vốn, cuộc thi khởi nghiệp và cách xây dựng kịch bản thuyết trình. Mỗi phần đều mang tinh thần “cầm tay chỉ việc”, khiến người đọc có thể ứng dụng ngay thay vì dừng ở lý thuyết.

Chọn nhà đầu tư, không chỉ chọn vốn

Quan điểm xuyên suốt của Chinh phục cá mập là chọn đúng nhà đầu tư quan trọng hơn cả gọi vốn thành công. Một “cá mập” phù hợp không chỉ mang dòng tiền, mà còn mang đến tri thức, quan hệ và hệ sinh thái giúp startup trưởng thành.

Ngược lại, nếu bị hấp dẫn bởi khoản vốn lớn nhưng bỏ qua những điều kiện ràng buộc có thể khiến startup lệch khỏi quỹ đạo chiến lược.

Tác giả ví von một thương vụ gọi vốn giống như một cuộc hôn nhân muốn bền chặt phải tìm được “người bạn đời” đồng điệu về giá trị và tầm nhìn. Và khi đã gắn bó thì không chỉ cưới một người, mà còn phải chấp nhận cả “gia đình, tông ti họ hàng” đi kèm.

Bài học khác được nhấn mạnh trong quyển sách là dù gọi vốn từ ai, nhà đầu tư, bạn bè hay người thân thì hợp đồng ràng buộc vẫn là nguyên tắc tối thiểu. Tác giả thẳng thắn kể lại trải nghiệm cá nhân, chỉ một lần bỏ qua giấy trắng mực đen đã dẫn tới mâu thuẫn, không chỉ trong kinh doanh mà cả trong tình cảm bạn bè.

Kim chỉ nam cho khởi nghiệp Việt

Điểm mạnh của Chinh phục cá mập là sự thẳng thắn và thực tế. Tác giả không tô hồng hành trình gọi vốn, mà chỉ ra rủi ro khi “chọn sai người”. Cuốn sách không hứa hẹn giải quyết mọi bài toán của startup một cách chính xác hoàn toàn nhưng giúp startup đi vững vàng hơn, có sự chuẩn bị kỹ lưỡng hơn cũng như đúc kết được những gì cần trong quá trình gọi vốn.

Trong bối cảnh hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam còn thiếu tài liệu bản địa mang tính “thực chiến”, tác phẩm nổi bật như một kim chỉ nam.

Và thông điệp lớn nhất được đúc kết: Gọi vốn không chỉ là tìm tiền, mà là tìm đồng minh. Muốn chinh phục cá mập, trước hết startup phải học cách chinh phục chính mình bằng sự chuẩn bị, kỷ luật và niềm tin vào tầm nhìn dài hạn.

Quỳnh Anh