Chính phủ Mỹ tê liệt vì bế tắc ngân sách: Điều gì đang diễn ra?
Chính phủ Mỹ ngày 1/10 bắt đầu ngừng hầu hết các hoạt động sau khi Quốc hội nước này không thể thông qua dự luật tạm thời duy trì ngân sách chính phủ.
Đây là lần đóng cửa đầu tiên của chính phủ Mỹ trong 6 năm qua, kể từ đợt đóng cửa dài nhất trong lịch sử kéo dài 35 ngày vào năm 2019. Diễn biến này khiến nhiều bộ, cơ quan liên bang phải ngừng hoạt động, ảnh hưởng đến hàng trăm ngàn nhân viên chính phủ. Giới phân tích đang theo dõi sát sao việc chính phủ Mỹ đóng cửa một phần lần này, coi đó như một minh chứng cho sự phân cực chính trị sâu sắc tại Mỹ.
Các cơ quan và bộ ngành tại Mỹ đã ban hành hướng dẫn trong những ngày gần đây về những điều sẽ xảy ra khi ngân sách cạn kiệt.

Cột cờ ở Điện Capitol - nơi đặt trụ sở của Quốc hội Mỹ. Ảnh: Reuters
Việc đóng cửa ảnh hưởng ra sao đến quân đội?
Mỹ sẽ duy trì phần lớn các khoản trợ cấp cho cựu chiến binh và tiếp tục cấp kinh phí cho hoạt động quân sự. Tuy nhiên, việc trả lương cho quân nhân và nhân viên dân sự sẽ bị trì hoãn cho đến khi các bên đạt được thỏa thuận ngân sách. Trong thời gian đó, họ phải tiếp tục làm nhiệm vụ mà không được chi trả.
Quân nhân đang tại ngũ, trong đó có cả lực lượng dự bị đang được huy động, sẽ tiếp tục thực hiện nhiệm vụ. Tuy nhiên, không có lệnh điều động mới nào được ban hành, trừ những trường hợp đặc biệt — như ứng phó thiên tai hoặc đảm bảo an ninh quốc gia. Một số thành viên của lực lượng Vệ binh Quốc gia được tài trợ từ ngân sách liên bang có thể bị chấm dứt lệnh điều động, trừ trường hợp họ đang thực hiện nhiệm vụ thiết yếu.
Bộ Cựu chiến binh Mỹ cho biết, sẽ có khoảng 97% nhân viên làm việc, mặc dù các văn phòng khu vực sẽ đóng cửa. Một số khoản trợ cấp tử tuất, chẳng hạn như việc đặt bia mộ cố định tại các nghĩa trang sẽ bị tạm dừng. Các đường dây liên lạc, trong đó có đường dây nóng, email, mạng xã hội và phản hồi yêu cầu của báo chí, cũng sẽ bị ảnh hưởng.
Dịch vụ hàng không
Dịch vụ kiểm soát không lưu sẽ tiếp tục hoạt động. 13.227 kiểm soát viên không lưu vẫn sẽ làm việc trong thời gian chính phủ đóng cửa nhưng họ tạm thời chưa được nhận lương cho đến khi chính phủ được cấp ngân sách trở lại. Các hoạt động thiết yếu khác, như chứng nhận và giám sát máy bay thương mại và động cơ, cũng sẽ được duy trì. Ngoài ra, một số hoạt động giám sát an toàn hàng không sẽ được thực hiện ở mức độ hạn chế.
Tuy nhiên, Bộ Giao thông Vận tải sẽ tạm dừng việc tuyển dụng kiểm soát viên không lưu, đào tạo thực địa cho kiểm soát viên, kiểm tra an ninh tại các cơ sở và hỗ trợ thực thi pháp luật.
Trong một bức thư gửi vào hôm 1/10, các nhóm ngành hàng không đã kêu gọi Quốc hội Mỹ tránh để xảy ra tình trạng chính phủ đóng cửa, cho rằng việc gián đoạn nguồn tài trợ sẽ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến Cục Hàng không Liên bang (FAA). Bức thư nêu rõ nhiều nhân viên của FAA sẽ phải tạm nghỉ việc không lương, đồng thời cảnh báo việc ngừng cấp ngân sách có thể gây tồn đọng, dẫn đến sự chậm trễ trong các dịch vụ quan trọng của FAA. Điều này có khả năng kéo dài ngay cả khi ngân sách được khôi phục.
“Nếu như các kiểm soát viên không lưu, kỹ thuật viên và các chuyên gia an toàn hàng không quan trọng phải làm việc mà không được trả lương, thì nhiều nhân viên hỗ trợ họ lại bị cho nghỉ việc tạm thời. Các chương trình mà FAA sử dụng để xem xét và xử lý các sự kiện liên quan đến an toàn đều bị đình chỉ. Để duy trì vị thế dẫn đầu thế giới trong ngành hàng không, chúng ta phải không ngừng nỗ lực nâng cao hiệu quả và tiếp tục giảm thiểu rủi ro,” các nhóm hàng không nhấn mạnh trong thư.
An sinh xã hội
Trong thời gian chính phủ đóng cửa, giới chức Mỹ sẽ tiếp tục chi trả các khoản trợ cấp an sinh xã hội, được coi là bắt buộc theo luật pháp của Mỹ, vì vậy người dân vẫn có khả năng được nhận những khoản trợ này. Tuy nhiên, Cơ quan An sinh Xã hội có thể phải đối mặt với tình trạng thiếu lực lượng lao động do nhân viên phải tạm nghỉ việc. Thiếu hụt nhân viên cũng khiến quá trình xử lý các đơn xin an sinh xã hội mới bị chậm trễ.
Ảnh hưởng đến Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh
Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh (HHS) - nơi đặt trụ sở của các cơ quan như Trung tâm Dịch vụ Medicare và Medicaid, Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh, và Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm - cho biết, theo kế hoạch dự phòng, sẽ có hơn 32.000 trong số gần 80.000 nhân viên bị cho nghỉ việc tạm thời trong thời gian chính phủ đóng cửa.
HHS cho biết, cơ quan này vẫn duy trì "các hoạt động ngoại lệ” như ứng phó với đại dịch, cúm và bão. Ngoài ra, Viện Y tế Quốc gia (NIH) sẽ tiếp tục các dịch vụ nghiên cứu và lâm sàng cần thiết để bảo vệ tính mạng con người cũng như tài sản của chính phủ.
Tuy nhiên, các hợp đồng nghiên cứu và tài trợ cho các tổ chức bên ngoài, chẳng hạn như các trường đại học sẽ bị đóng băng và NIH sẽ không tiếp nhận bệnh nhân mới vào bệnh viện nghiên cứu của họ, ngoại trừ trường hợp cần thiết về mặt y tế. HHS cũng sẽ không xử lý các yêu cầu theo Đạo luật Tự do Thông tin trong thời gian chính phủ đóng cửa.
FDA bị ảnh hưởng như thế nào?
Cục quản lý thực phẩm và dược phẩm Mỹ (FDA) sẽ tiếp tục các hoạt động đánh giá và thu hồi thuốc và thiết bị y tế, giám sát và ứng phó với những căn bệnh liên quan đến thực phẩm và cúm, tiến hành một số cuộc điều tra nếu cơ quan này cho rằng người dân đang gặp rủi ro, đồng thời sàng lọc thực phẩm và các sản phẩm y tế nhập khẩu vào Mỹ.
Tuy nhiên, FDA sẽ tạm dừng giám sát việc sử dụng các thành phần mới trong thực phẩm động vật, do đó sẽ không thể đảm bảo các loại thực phẩm như thịt, sữa và trứng an toàn cho người dân. Những sáng kiến nhằm đảm bảo an toàn thực phẩm dài hạn cũng sẽ bị gián đoạn trong thời gian chính phủ đóng cửa.
FDA sẽ tạm ngừng xử lý các đơn xin cấp phép thuốc mới và thiết bị y tế. Cơ quan này cũng cảnh báo rằng họ sẽ không hỗ trợ lực lượng giám sát kiểm tra chất lượng thuốc, trừ khi việc đó liên quan đến nguy cơ gây rủi ro lớn cho sức khỏe cộng đồng.